Dieta w chorobach przewodu pokarmowego

Dieta oszczędzająca

• Posiłki należy spożywać częściej, w niewielkiej objętości jednorazowo.

• Jadać regularnie o tej samej porze.

• Jeść powoli, żuć dokładnie, nie połykać dużych kęsów.

• Unikać pośpiechu i zmęczenia przed jedzeniem, odpoczywać nieco po jedzeniu.

• Unikać potraw potraw trudno strawnych, wzdymających, drażniących mechanicznie, chemicznie lub termicznie.

• Kolację spożywać 2 h przed snem.

• Dbać o dostateczną ilość snu.

• Nie pić alkoholu ani nie palić papierosów .

• Podczas jedzenia przyjmować płyny w umiarkowanych ilościach.

• Posiłki powinny być urozmaicone, podane estetycznie, do jedzenia należy siadać w dobrym nastroju, podczas posiłków nie prowadzić denerwujących rozmów, nie załatwiać interesów, nie czytać gazet .

Refluks żołądkowo-przełykowy

• Należy jeść 4-5 posiłków dziennie.

• Ostatni posiłek należy jeść 2-3 godziny przed snem.

• Porcje powinny być małe (nie rozciągać nadmiernie żołądka, ułatwiać trawienie).

• Posiłki powinne być spożywane w spokoju, w wygodnej pozycji siedzącej.

• Należy pamiętać o dostatecznie długim przeżuwaniu kęsów, co istotnie ułatwia trawienie.

• Należy zrezygnować z cukierków i żucia gumy (powoduje połykanie powietrza i wzdęcia, a także odruchowe wydzielanie soków trawiennych).

• Ulgę przyniesie spacer po jedzeniu. Bezpośrednio po posiłku nie należy przyjmować pozycji leżącej, bo może to ułatwiać cofanie się treści pokarmowej do przełyku i nasilać dolegliwości.

• Dania powinny być ciepłe, a nie gorące. Zbyt wysoka temperatura podrażnia przełyk i ściany żołądka.

• Należy unikać popijania posiłków zbyt dużą ilością płynów- rozrzedza to soki żołądkowe i spowalnia trawienie.

• Podjadanie jest zakazane, zakłóca pracę układu pokarmowego i powoduje wzdęcie.

• Szczególnie polecane jest gotowanie, duszenie i pieczenie w folii chudych gatunków mięs (cielęcina, wołowina, drób, królik, polędwica, schab).

Choroba wrzodowa - produkty przeciwskazane

• Napoje alkoholowe, mocna kawa i herbata.

• Wywary z mięsa (np. rosoły), warzyw (soki warzywne nie rozcieńczone).

• Mięso i ryby smażone. Mięso i ryby tłuste (np. wieprzowina, śledź, makrela, łosoś, sardynki).

• Wędzone wędliny.

• Surowe warzywa, warzywa zawierające dużo błonnika: kapusta, ogórki .

• Ciasta i kremy cukiernicze.

• Surowe niedojrzałe owoce, kwaśne owoce, owoce suszone, np. figi, rodzynki, skórki wszystkich owoców, marmolada.

• Ostre przyprawy: pieprz, ocet, musztarda, cebula, pikle, inne ostre marynaty, korzenie

Choroby wątroby

• W chorobach wątroby (przewlekłe zapalenie wątroby, rekonwalescencja po ostrym zapaleniu wątroby, toksyczne uszkodzenie wątroby, stłuszczenie wątroby) stosuje się dietę lekkostrawną, wysokobiałkową i o dużej zawartości witamin.

• Dieta bogatobiałkowa wpływa korzystnie na przebieg choroby. Białko niezbędne jest do odbudowy komórek.

• Powinno pokryć 15-20% dobowego zapotrzebowania energetycznego. 2/3 białka powinno pochodzić z produktów zwierzęcych, głównie mięsa, drobiu, ryb, mleka, twarogu, a nawet z jaj (w ilości 2-3 sztuk tygodniowo), jeśli nie ma współistniejących zaburzeń ze strony pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych).

• W chorobach wątroby stosuje się tłuszcze o dużej wartości odżywczej, jak masło, olej sojowy, słonecznikowy, kukurydziany, oliwa z oliwek. Dobowa ilość tłuszczu nie powinna przekraczać 25% zapotrzebowania energetycznego. W przypadku nietolerancji tłuszczów należy je w diecie ograniczyć.

• Węglowodany złożone są dobrze tolerowane, zapotrzebowanie na nie 300-400g na dobę pokrywa się głównie skrobią zawartą w produktach zbożowych i ziemniakach.

• Cukry proste, głównie glukoza, nie są dobrze tolerowane. Zalecana jest fruktoza (50-70g/d), która występuje w miodzie, warzywach i owocach.

• Błonnik - ze względu na wzdęcia i skłonność do biegunki- należy ograniczyć. Z diety należy wykluczyć warzywa kapustne, cebulowe i strączkowe. Zmniejszyć ilość chleba razowego, zwłaszcza żytniego, oraz wykluczyć kasze z łuskami ( jaglana, tatarczaną niełuszczoną).

• Ze względu na upośledzenia wchłaniania i przyswajania witamin (gł. A, K, C i z grupy B) należy zwiększyć spożycie marchwi, dyni, pomidorów, warzyw zielonych.

• Niekiedy zaleca się zmniejszenie ilości soli kuchennej do 5-6 g/d. Wówczas należy ograniczyć produkty solone przemysłowo np. wędliny i przygotowywać potrawy bez dodatku soli kuchennej, dodając niewielką jej ilość do potraw gotowych.

• Odpowiednią ilość potasu uzyskuje się z soków warzywnych i owocowych, mocnych wywarów z włoszczyzny, warzyw gotowanych (zwłaszcza w skórkach).

• Ilość wapnia jest odpowiednia, gdy stosuje się dietę bogatobiałkową zawierającą większe ilości mleka i sera twarogowego.

• W okresie wyrównania choroby nie ogranicza się ilości płynów.

• Nie wolno spożywać alkoholu, nawet w najmniejszych ilościach.

• Zaleca się 5-6 posiłków dziennie – mniejszych objętościowo, ale częściej spożywanych, podawanych w miarę możliwości regularnie.

Kamica żółciowa

• Dieta powinna być lekkostrawna z ograniczeniem tłuszczu zwierzęcego i produktów bogatych w cholesterol.

• Zbyt duża ilość cukru, słodyczy, miodu czy dżemów w diecie, a zbyt mała ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych (oliwa z oliwek, oleje roślinne, ryby) przyczynia się do zmniejszenia ilości lecytyny w żółci i gorsze rozpuszczanie w niej cholesterolu.

• Zbyt mała ilość błonnika w diecie upośledza sprawne obkurczanie się pęcherzyka żółciowego. Błonnik pokarmowy ma bardzo duży wpływ również na rozpuszczanie złogów cholesterolowych. Dieta z większą ilością błonnika powoduje zwiększenie pasażu jelitowego i krótszy kontakt pokarmu z bakteriami jelitowymi, co zmniejsza ilość soli żółciowych.

• W wątrobie pod wpływem błonnika dochodzi do wzrostu produkcji kwasów żółciowych, zwłaszcza chenodezoksycholowego (CDCA), który rozpuszcza złogi cholestrolowe. Zaleca się spożywanie odpowiedniej ilości warzyw i owoców oraz produktów zbożowych obfitujących w błonnik (pieczywo z pełnego przemiału, pełnoziarniste, ryż brązowy, makarony razowe, kaszę gryczaną i jęczmienną.

• W każdym posiłku należy uwzględnić owoce i warzywa, w szczególności marchew, pomidory, dynię, sałatę, natkę pietruszki, brokuły, oleje roślinne, kiełki, owoce cytrusowe a także bogate w wit. C- czarną porzeczkę, kiwi i paprykę.

Przewlekłe zapalenie trzustki

• Zalecana jest dieta bogatokaloryczna ubogotłuszczowa. Odpowiedni dowóz energii (2500-3000 kcal), równomiernie rozłożony na 5-6 posiłków. Większość energii powinna pochodzić z węglowodanów złożonych, takich jak produkty zbożowe (kasze, makarony, ryż) oraz ziemniaki. Należy unikać produktów wysokoprzetworzonych, które zazwyczaj się charakteryzują się dużą ilością soli, tłuszczu oraz substancji dodatkowych np. konserw, gotowych zup czy sosów.

• Ilość tłuszczów w diecie nie powinna przekraczać 60-80 g/d, co stanowi 20% całkowitej energii dostarczanej z pożywieniem. Jest to wskazane ze względu na fakt, iż trawienie i wchłanianie tłuszczu jest znacznie utrudnione. Przede wszystkim należy ograniczyć tłuszcz pochodzenia zwierzęcego.

W przewlekłym zapaleniu trzustki białko powinno stanowić 30% dziennej racji pokarmowej czyli 60-120 g/dobę

• Zalecane produkty to: mleko i jego przetwory (sery twarogowe i niektóre sery żółte), jaja (na miękko i w przetworach), mięso : chuda wołowina i wieprzowina, cielęcina, królik, drób chudy (kury i kurczaki, indyk, gołębie), chude ryby i wędliny. W celu zwiększenia zawartości białka w diecie celowe jest wzbogacenie potraw w produkty bogatobiałkowe (np. mleko w proszku, jaja w proszku) bądź bogatobiałkowe odżywki przemysłowe.

• Zakaz palenia papierosów i ograniczenie spożycia alkoholu.

Celiakia

• Produktami naturalnie bezglutenowymi są kukurydza, ryż, ziemniaki, soja proso, gryka, tapioka, amarantus, maniok, soczewica, sago, sorgo i wszystkie ich przetwory, orzechy, a także mięso, owoce i warzywa.

• Za bezglutenowe uznaje się również produkty, w których zawartość glutenu nie przekracza 20 ppm (20mg na 1kg) i oznacza się je międzynarodowym znakiem przekreślonego kłosa.

• Produkty zabronione zawierające gluten:

• Mąka, pieczywo, makarony, kasze, płatki: mąka pszenna, żytnia, jęczmienna, orkiszowa, pieczywa z w/w mąk, otręby, płatki pszenne, żytnie, jęczmienne, owsiane, muesli, kasza jęczmienna, manna, pęczak, makarony, wyroby garmażeryjne mączne, panierki, buła tarta

• Napoje: kawa zbożowa, herbaty „smakowe”, kawy „smakowe”, niektóre rodzaje kakao, piwo

• Produkty mleczne: mleko zagęszczone (słód jęczmienny), czekolada pitna z dodatkami, jogurty i śmietana (skrobia nieznanego pochodzenia), sery białe z dodatkiem białka pszennego, niesprawdzone lody

• większość wysoko przetworzonych wyrobów typu: wędliny, parówki, pasztety, mielonki, wędliny podrobowe, salcesony, kiełbasy itp., półprodukty panierowane (paluszki rybne itp.)

• 5. Tłuszcze: sosy i majonezy z dodatkiem mąki lub skrobi, sosy sałatkowe

• 6. Słodycze: ciasta i ciastka, słodycze z dodatkiem mąki i skrobi, batony, chipsy, wafle, czekolada nadziewana, marcepan, chałwa, lody z waflem, niektóre żelki, galaretki, budynie.

• 7. Inne: sosy sojowe, buliony, ketchupy, kostki rosołowe, niektóre musztardy, zupy w proszku, żurek, proszek do pieczenia, przyprawy typu jarzynka, vegeta

Zespół jelita drażliwego

Zalecane:

• Zamiana pieczywa białego na ciemne i gruboziarniste oraz spożywanie pieczywa z ziarnami zbóż i sezamem

• Spożywanie produktów bogatych w błonnik (płatki owsiane, kukurydziane, muesli)

• Dodanie do posiłków 2-4 łyżek stołowych otrąb dziennie

• Codzienne wypijanie nie mniej niż 2 litrów płynów tj. woda, soki, odtłuszczone mleko, herbata ziołowa

Należy unikać:

• Palenia tytoniu, ponieważ nikotyna wpływa pobudzająco na pracę jelita grubego

• Picia kawy, mocnej herbaty i napojów typu cola oraz jedzenia czekolady, gdyż zawarte w nich substancje zwiększają kurczliwość jelit

• Picia alkoholu, który może prowadzić do podrażnienia przewodu pokarmowego

• Spożywania dużych ilości produktów mlecznych, ponieważ zespół jelita drażliwego może przebiegać z nadwrażliwością na laktozę

• Spożywania tłustych pokarmów i żywności konserwowanej

Wrzodziejące zapalenie jelita grubego

• W okresach zaostrzeń stosuje się dietę płynna, a następnie półpłynna – nie dłużej niż 3 dni. Początkowo podaje się soki owocowe, kompot i gorzką herbatę. Następnie można włączyć kleik ryżowo i kaszkę pszenną oraz rozmoczone sucharki. Często stosuje się również dietę syntetyczną , która zapewnia zbilansowanie składników pokarmowych i nie zawiera błonnika.

• W okresie przewlekłym w celu uzupełnienia niedoborów pokarmowych stosuje się dietę bogatoenergetyczną o dużej zawartości białka. Zaleca się, aby w ciągu dnia dostarczała ona 2000-3000 kcal. Ilość białka w diecie powinna wynosić 80-120g.