Spis treści:
Przyczyny i typy reakcji frustracyjnych.
Skutki frustracji.
Frustracja a stres.
Jakie zachowania zwierzchnika mogą wywołać u poddanych uczucia frustracji i jak się ta frustracja może uzewnętrzniać?
Mechanizmy obronne i ich związek z przeżyciami frustracyjnymi.
Frustracja – zablokowanie dążeń jednostki, spowodowane pojawieniem się przeszkody ( zewnętrznej lub wewnętrznej) uniemożliwiającej chwilowo lub na stałe osiągnięcie celu; stan przykrego napięcia emocjonalnego towarzyszący tej sytuacji.
1. Przyczyny i typy reakcji frustracyjnych.
a. agresja – działanie ( fizyczne, słowne, symboliczne) zmierzające do spowodowania szkody, wyrządzenia krzywdy fizycznej lub psychicznej, skierowane na inna osobę, przedmiot lub siebie samego (samoagresja); także zamiar takiego działania lub względnie trwała tendencja do takich działań.
Niezaspokojenie potrzeb prowadzi do frustracji, a ta z kolei staje się przyczyną agresywnych zachowań. Psychologowie z uniwersytetu Yale na podstawie badań sformułowali tezę, iż “każda frustracja zawsze prowadzi do wystąpienia jednej z form agresji”. Im większa potrzeba zostaje zablokowana, tym większe jest pobudzenie do agresji.
N.E. Miller stwierdził, że frustracja powoduje rozmaite reakcje, a agresja jest jedną z nich. Inni badacze uznali, że wśród reakcji występujących w sytuacjach frustracyjnych charakterystyczny (ale nie jedyny) jest atak. Może on przybierać formę agresywnych wypowiedzi czy też agresji wobec własnej osoby, czemu towarzyszy zdenerwowanie i złość. Teorie uwzględniające związek między agresją a frustracją mogą być pomocne w interpretacji konkretnych zachowań agresywnych.
b. regresja (uwstecznienie) – jeden z mechanizmów obronnych osobowości pojawiający się pod wpływem frustracji lub silnego stresu, polegający na powrocie do wcześniejszych, mniej dojrzałych form zachowania się jednostki.
c. obsesja, fiksacja - to rodzaj zaburzeń lękowych, wyrażający się występowaniem irracjonalnych myśli i impulsów, którym towarzyszy przekonanie o ich niedorzeczności i chęć uwolnienia się od nich.
Myśli natrętne to idee, wyobrażenia czy impulsy do działania, które pojawiają się w świadomości w sposób stereotypowy.
d. apatia, wycofanie - stan znacznie zmniejszonej wrażliwości na bodźce emocjonalne i fizyczne.
Towarzyszy mu obniżenie aktywności psychicznej i fizycznej, utrata zainteresowań, zmniejszenie liczby kontaktów społecznych.
Apatia jest częstym objawem depresji. Występuje także w zaburzeniach nerwicowych, wczesnej fazie kalectwa lub jako reakcja na silny uraz psychiczny.
2. Skutki frustracji:
-agresja
-regresja
-fiksacja
3. Frustracja a stres.
Zwiększonym obciążeniem psychicznym jest stres w którym zdarzenia bodźcowe zakłócają w organizmie równowagę i wystawiają na poważną próbę lub przekraczają jego zdolności radzenia sobie. Stresem określa się wszystkie bodźce które zmieniają stopień gotowości do działania. Do tych zdarzeń bodźcowych należy wiele rożnych warunków zewnętrznych i wewnętrznych, które zbiorczo nazywane są stresorami.
Stresorami psychicznymi są różne czynniki, np: bodźce sytuacyjne działające silnie jednorazowo lub słabo, ale wielokrotnie, sytuacje konfliktowe i frustracyjne. W przypadkach, gdy stresor jest bardzo silny lub jego działanie przedłuża się, dochodzi do wyczerpania możliwości przystosowawczych, wówczas może dojść do rozwijania się różnych chorób wywołanych nieprzystosowaniem, np: chorób układu krążenia, choroby reumatycznej, zaburzeń trawienia, metabolizmu. W myśl jednej z wielu definicji stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym niespecyficzny sposób reakcji organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne, psychiczne lub somatyczne, które mogą być traktowane jako następstwo każdego- pozytywnego lub negatywnego- zdarzenia, wobec którego staje człowiek. Dzięki temu życie nie jest monotonne czy wręcz nudne. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców, wówczas zaczynamy odczuwać dyskomfort. Jeżeli wciąż jesteśmy poddawani silnemu oddziaływania bodźców, znacząco obniża się nasze samopoczucie, zdrowie i wreszcie może dojść do całkowitej dezorganizacji naszego życia, popadamy w różnego rodzaju frustracje. Zatem stres jest prawie nieodłącznym czynnikiem frustracji.
Frustracja uzmysławia nam, że mamy przeszkodę do usunięcia i należy jej się pozbyć by osiągnąć cel. Zaczynamy wówczas szukać innych rozwiązań, rezygnujemy z rutyny, popycha to nas do działania, zmusza nas do innowacyjności. Z drugiej strony wskutek długotrwałego zablokowania realizacji celu człowiek popada we frustracje, która ma zły wpływ na psychikę człowieka.
4.Jakie zachowania zwierzchnika mogą wywołać u poddanych uczucia frustracji i jak się ta frustracja może uzewnętrzniać?
Zachowania zwierzchnika:
¨ udzielanie małej ilości informacji, pracownik nie wie, czemu służy jego praca, dużo informacji na temat jak coś zrobić, mało – po co, styl autokratyczny
¨ blokowanie dążeń jednostki przez arbitralne decyzje zwierzchnika, brak prawa do decydowania
¨ zły przydział zadań: zbyt łatwe lub zbyt trudne
¨ przesyt, monotonia, dawanie prac rutynowych nie wykorzystujących możliwości pracownika, ale wymagających uwagi
¨ zły przydział zadań – sprzeczność między pragnieniami pracownika a jego możliwościami
¨ zahamowanie dążeń do wykazania się indywidualnością, znalezienia wyrazu
¨ zły system kontroli: pracownik oceniany za coś, na co nie ma wpływu, nie mogący przewidzieć wyników, mający zadania nieosiągalne, dostający niesprawiedliwą ocenę, nie mogący osiągnąć najwyższej oceny
Uzewnętrznienie frustracji:
¨ zwiększenie liczby plotek, dowcipów, krytyki pod adresem zwierzchnika
¨ wyolbrzymianie drobnych krzywd
¨ niszczenie przedmiotów w pracy
¨ niska wydajność, zespoły niezdolne do twórczych działań
¨ absencja, zwolnienia, ucieczka w chorobę, strajki
Mechanizmy obronne i ich związek z przeżyciami frustracyjnymi.
Mechanizmy obronne w psychologii są to nieświadome lub nawykowe sposoby radzenia sobie z frustracjami, konfliktami czy stresem. Mają one głównie na celu zmniejszenie lęku, bólu czy poczucia winy innymi słowy wzmacniają samoakceptacje. Sposobem obrony przed frustracją jest wytwarzanie specyficznych zachowań. Podczas frustracji wyróżniamy takie mechanizmy obronne jak :
Wyparcie – czyli usunięcie ze świadomości lub utrzymywanie poza świadomością myśli, wyobrażeń i wspomnień, które są bolesne lub budzą lęk. Np. student zapomniał o terminie egzaminu.
Zaprzeczenie – udawanie lub zaprzeczanie, że dana sytuacja nie ma miejsca Np. przekonanie, że podczas palenia papierosów nie zachoruje się na raka tłumacząc, że „Mnie to się nie zdarzy”.
Reakcja upozorowana – jest to wyrażenie uczuć lub zachowań przeciwnych niż rzeczywiście są one odczuwane, tylko po to żeby te prawdziwe zostały wyparte. Np. serdeczne gratulowanie koledze, której faktycznie zazdrościmy sukcesu.
Projekcja – przypisanie, własnego nieakceptowanego impulsu innej osobie. Np. kobieta, której zaloty są odrzucane odbiera zachowanie mężczyzn jako molestowanie seksualne.
Przemieszczenie – jest to przemieszczenie różnych cech i zachowań, które uznawane są za nieodpowiednie jednej osoby na drugą. Np. mąż kłóci się z żoną, ponieważ szef skrytykował jego w pracy.
Sublimacja – przemieszczenie celu popędowego na zgodny z akceptacją społeczną. Np. zajęcie się malarstwem lub fotografią erotyczną.
Izolacja – oddzielenie myśli od uczuć, które podlegają stłumieniu. Np. powstrzymywanie się w kościele od wyrządzenia komuś bliskiemu krzywdy.
Intelektualizacja – przetwarzanie impulsów agresywnych, które pozwala odcięcie się od nierozładowanych napięć. Np. mąż odczuwający niechęć do żony z zaangażowaniem rozmawia o np. polityce.
Racjonalizacja – samooszukujące się usprawiedliwienia w nieakceptowanym dla otoczenia zachowaniu. Np. wmawianie, że spacery są zdrowe w sytuacji gdy skradziono nam auto.
Anulowanie – jest to psychiczne skreślenie czynu. Np. spowiedź „odpuszczenie grzechu”.
Regresja – jest to powrót do wcześniejszego etapu rozwojowego najczęściej pod wpływem stresu. Np. dorosły człowiek posługuje się słownictwem który charakteryzuje się małe dziecko.
Wszystkie te mechanizmy mogą utrwalać się jako stałe cechy charakteru.
Bibliografia:
Encyklopedia PWN w trzech tomach, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999
http://www.studia.korba.pl/sciagi/psychologia/1,1083,608,art.html