Definicje twórczości
Wertheimer - Umiejętność spojrzenia na dane zagadnienie z innego od dotychczasowego punktu widzenia
Umiejętność kwestionowania i restrukturalizacji posiadanej wiedzy
Maslow - Twórczość pierwotna – źródło nowych odkryć, idei (charakterystyczna dla nielicznych naukowców)
Twórczość wtórna – pogłębianie wiedzy już istniejącej (charakterystyczna dla wszystkich naukowców)
Torrance - Uwrażliwienie na problemy, niedostatki, luki w wiedzy, brakujące elementy, dysharmonię
Rickards - Osobisty, częściowo nieświadomy proces odkrywania, który prowadzi do nowych i ważnych sposobów
rozumienia czegoś
Fromm - może być rozumiana jako zdolność swoistego postrzegania świata i dziwienia się, stawiania pytań i akcep- towania konfliktów wypływających z dążenia człowieka do rozwoju
Guilford - tożsama jest z zespołem cech, w których skład wchodzą uzdolnienia specjalne, osobowość, postawy, motywacja i zainteresowania osoby. Za najważniejsze cechy, które odgrywają decydującą rolę w myśleniu twórczym, uznał: zdolność dostrzegania istotnych problemów, płynność, oryginalność i giętkość myślenia, pomysłowość, zdolność dokonywania analizy i syntezy, pamięć, zdolność poprawnego oceniania i przekonstruowywania zagadnień.
Popek - wyróżnia 2 rodzaje twórczości: twórczość obiektywną - pierwotną, która jest źródłem nowych odkryć, tworzeniem, konstruowaniem rzeczy, idei oryginalnych i niepowtarzalnych, odbiegających od dotychczasowych i pojawiających się po raz pierwszy oraz twórczość subiektywną - wtórną polegającą na odkrywaniu prawd, rzeczy i tworzeniu przedmiotów już istniejących, o których twórca nie jest poinformowany i które tylko dla niego mają charakter nowy i oryginalny.
Hurlock - twórczość to zdolność do wszelkiego rodzaju kompozycji, wytworów, pomysłów, które są w zasadzie nowe lub nowatorskie i nie były znane osobie wytwarzającej. Może to być aktywność wyobraźni lub myślowa synteza, których produkt nie jest tylko podsumowaniem. Może ona obejmować tworzenie nowych modeli i łączenie informacji pochodzących z poprzednich doświadczeń oraz przeniesienie dawnych relacji do nowych sytuacji i wprowadzenie do nich pewnych zmiennych. Twórczość musi być celowa lub ukierunkowana na cel, a nie może to być jałowe fantazjowanie − chociaż nie musi mieć bezpośredniego zastosowania albo też być doskonałym lub wykończonym wytworem. Może także przybierać formę wytworu artystycznego, literackiego lub naukowego, albo mieć charakter proceduralny lub metodologiczny.
Kryteria twórczości
Kryteria jawne
obiektywnie stwierdzone (np. uznanie społeczne)
obiektywnie zmierzone (płynność, giętkość, oryginalność – wg Guilforda)
Kryteria ukryte
nie są wcześniej definiowane
oceniający wie jak powinno wyglądać twórcze dzieło i rozpozna je
Cztery domeny twórczości, wyróżnione ze względu na rodzaj wartości i dominujący cel aktywności twórcy (według: Nęcka, 2001, s. 15)
| Grupa wartości | Cel | Domena twórczości |
|---|---|---|
| Poznawcze | Prawda | Nauka |
| Estetyczne | Piękno | Sztuka |
| Pragmatyczne | Użyteczność | Wynalazczość |
| Etyczne | Dobro | Działalność publiczna (np. polityka) |
Kreatywność - „zdolność osoby do produkowania wytworów, charakteryzujących się koniunkcją dwóch cech: nowości i wartości (...) przejawia się zwykle w jakiejś formie obserwowalnego zachowania, polegającego na produkcji nowych i wartościowych wytworów (np. wierszy, utworów literackich, dowcipów kabaretowych), przy czym niekiedy wytworem może być samo zachowanie (np. w wypadku twórczości choreograficznej)” (Nęcka,2001, s. 19)
Triada kryteriów twórczości (Nęcka, 2001)
CECHY WYTWORU
trafność
oryginalność
niezwykłość
konieczność
wartość estetyczna
REAKCJA PSYCHICZNA ODBIORCY
„skuteczne” zdziwienie
początkowa nieufność
efekt powtórnej oceny
„nigdy bym na to nie wpadł!”
„tak bym właśnie zrobił!”
CECHY PROCESU MYŚLENIA
ruchliwość
synteza
aktywny stosunek do tworzywa
przełamanie bloku mentalnego
działanie w sytuacji niedoboru
Twórczość w czterech wymiarach:
twórczość jako proces psychiczny (aspekt procesualny);
twórczość jako produkt (aspekt atrybutywny);
twórczość jako zespół zdolności (właściwości) intelektualnych bądź zespół cech
osobowościowych; jako osoba twórcy (aspekt podmiotowy);
twórczość jako zespół stymulatorów społecznych (społeczny klimat uwarunkowań
twórczych); jako czynniki warunkujące proces tworzenia (aspekt inhibitorów –stymulatorów)
Ad. 1.
Wg Steina twórczość jest procesem prowadzącym do powstania nowego dzieła, uznanego przez pewną grupę ludzi za zadawalające lub użyteczne w określonym czasie.
Wg S.Popka: Proces twórczy trwa od momentu zakiełkowania mglistego pomysłu aż do ukończenia pracy. Może wszakże rozpocząć się wcześniej, już wówczas gdy następuje stopniowe nagromadzenie informacji, bez przyporządkowania i wyraźnego celu, informacji przypadkowych, stopniowo koncentrowanych, które złożą się w przyszłości na tworzywo nowego dzieła. Tak więc gromadzone informacje w początkowych fazach mają charakter mimowolnych i mało uświadomiony, dopiero później przybieraj ą postać ukierunkowanej i intencjonalnej działalności twórczej.
Ad.2.
Efektem procesu twórczego jest konkretny wytwór - dzieło. Definicje twórczości koncentruj ą się zatem wokół jego cech, uznawanych za kryteria twórczości. Najczęściej wymieniane kryteria twórczości to :
nowość wytworu
oryginalność
odpowiedniość, czyli stosowność
przezwyciężenie schematów (przekształcanie rzeczywistości)
trwałość oddziaływania i społeczna wartość wytworu.
Ad.3.
W tej grupie eksponuje się cechy charakteryzujące twórców i utożsamia twórczość z inteligencją, talentem lub uzdolnieniami specjalnymi, z umiejętnością pełnego wykorzystania potencjalnych możliwości, ze zdrowiem psychicznym czy postawą wobec rzeczywistości. Przyjmując to założenie, można zdefiniować twórczość jako „ szereg ukierunkowanych czynności psychicznych i fizycznych, mniej lub bardziej uświadomionych przez podmiot tworzący, w wyniku czego następuje ekspresja własnej osobowości, poprzez dokonywanie zabiegu przekształcania rzeczywistości zewnętrznej i własnego ja."
Ad.4.
"Jeśli prawdą jest, że proces działania twórczego poprzez aktywizację wpływa na rozwój właściwości sfery charakterologicznej i intelektualnej, to tym samym twórczość staje się stymulatorem rozwoju osobowości. Zachowanie się człowieka charakteryzuje się wówczas twórczą postawą w życiu codziennym".