HISTORIA SZTUKI WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ I BIZANTYJSKIEJ, WYKŁAD, 16.03.2010r.

Psałterz chludowa

Rękopis, który należy do głównego nurtu artystycznego, późny ikonoklazm, lub jego wygaśnięcie.

Psałterze, zwłaszcza ten, są świetnym materiałem do badania kwestii sposobu ilustrowania tekstów o charakterze sakralnym. W przypadku psałterzy większość dekoracji znajduje się na marginesach – są to miniatury, które towarzyszą tekstowi, pozostają w związku z tekstem.

Pierwsze duże założenie w Konstantynopolu po ikonoklazmie – wizerunek matki boskiej z dzieciątkiem w konsze apsydy Hagia Sophia. Wyobrażenie w 867 roku oficjalnie poświęcone.

Jeżeli chodzi o malarstwo monumentalne, to stosunkowo trudno jest odszukać w tych wyobrażeniach wyobrażeń polemicznych do ikonoklazmu. Takie wątki pojawiają się w malarstwie miniaturowym.

Najważniejszym jest właśnie psałterz chludowa.

Sacra Paralele – święte porównanie – dzieło, które jest zapisem tekstów Jana Damasceńskiego, który był autorem, któremu Zawdzięczamy mowy o świętych ikonach, opracował cały korpus teologii bizantyjskiej. Jest to więc wybór fragmentów jego pism i cytatów z jego dzieł. Jest to tekst interesujący ze względu na bardzo dużą ilość ilustracji. Jego datowanie i proweniencja są sporne, kodeks powstał, według niektórych, w samym Konstantynopolu, ale czasem mówi się, że ten rękopis został zapisany i zyskał dekorację w Italii, być może w jednym z greckich klasztorów. Miniatury na marginesach. Przedstawienie malarza ikon podczas jego pracy.

Księga bliźniacza do psałterza chludowa jest IX –wieczny psałterz z klasztoru pantokratora na górze Atos, nazywany jest psałterzem z klasztoru pantokratora nr 61. Jest to psałterz, który należy do tej samej grupy co psałterz Kudowa. Psałterz został wykonany w 2 połowie IX wieku i pochodzi z terytorium Azji mniejszej. Miniatury marginalne – towarzyszą tekstowi na marginesach ksiąg.

K. Chl.

1847 r. – kodeks przewieziony do Rosji, a w 1917 roku został znacjonalizowany i po dziś dzień jest w państwowym muzeum historycznym i stanowi jeden z największych skarbów kolekcji.

Datowanie i pochodzenie – podobnie jak w przypadku większości są dość sporne. Jedni badacze uważają, ze obiekt ten powstał w ostatniej fazie ikonoklazmu, już po soborze nicejskim, niejako będąc wizualną polemiką i stanowiącą odwzorowania postanowień soboru. Obecność polemicznych miniatur – wizerunki mogły powstać, gdy ikonoklazm był istotnym dla kultury problemem. Niektórzy uważają, że kodeks należy uznać za triumfalny wyraz postikonoklastycznych zwycięzców.

Równie niejasne jest miejsce pochodzenia, na górze Atos ma s3wojego brata bliźniaka, co sprawia, że wielu autorów widzi w tym kodeksie dzieło Atosie,. Jak się jednak wydaje IX wiek to jest okres, gdy na górze Atos powstaje stosunkowo niewiele manuskryptów, szkoła miniatorska w tym momencie jest szkołą raczkującą. Inni badacze wiążą kodeks z klasztorem z Konstantynopola.

Większość psalmów zachowała się do naszych czasów i towarzyszą im miniatury.

Pierwsza karta rękopisu – przedstawienie króla Dawida tronującego pod arkadą. Powyżej postaci króla Dawida widzimy wizerunek młodzieńczego Chrystusa i postaci grające na trąbach – ikonografia charakterystyczna dla pierwszych stron bizantyjskich psałterzy.

Kolejne strony – ilustracje psalmu drugiego i trzeciego. Sposób ilustrowania psałterza – mamy werset siódmy psalmu drugiego o następującej treści – „wyrok pański ogłaszam, pan rzekł do mnie, synem moim jesteś” – przedstawienie narodzin Chrystusa. Ilustracja tekstu psalmnu – nowotestamentowa interpretacja i ilustracja., to dla przedstawień bizantyjskich będzie rzeczą niesłychanie charakterystyczną.

Ilustracje, które pojawiają się w psałterzach to nie są proste ilustracje, które odnoszą się literalnie do tekstu, lecz tego tekstu interpretacje.

Kolejne przedstawienie – psalm trzeci – „panie jak liczni są wrogowie moi, jak wielu powstaje przeciwko mnie” Dawid i Apslom, odnosi się literalnie do tekstu psalmu.

Psalm VI i VII – król Dawid, który płacze w łożu, modli się, scena, która ukazuje opresję – człowiek rozszarpywany przez lwy.

Jest to również dobre źródło przedstawień, które odnoszą się do tradycji antycznej i pokazują jej znaczącą siłę. W odniesieniu do psalmu XX widzimy obraz króla Ezechiasza, który jest podnoszony na tarczy.

Tarcza, która jest unoszona przez żołnierzy, na tarczy przedstawiony cesarz, człowiek który odziany jest w koronacyjny bizantyjski strój.

Bardzo rozbudowanym cyklem narracyjnym jest cykl pasyjny – wiele przedstawień jest umieszczonych w psałterzu i są to interpretacje zawsze tekstów starotestamentowych.

Scena stawiania krzyża i scena dzielenia szat.

Psalm 25 ilustracje – nurt pole mistyczny. Dwa kościoły – ikonodułów i ikonoklastów. Ucieleśniają tę antytezę przedstawienia patriarchy i … .