HISTORIA SZTUKI WCZESNOCHRZEŚCIJAŃSKIEJ I BIZANTYŃSKIEJ, WYKŁAD, 12.10.2010r.

Mozaiki c.d.

Rzym.

Santa Maria maggiore – 2 połowa lat 30-tych V wieku.

Mozaiki – zaliczane są zarówno do tradycji wczesnochrześcijańskiej, jak i są uznawane za dzieło średniowieczne.

Wystrój jest wiązany z rozkwitem w V wieku, w latach 30-tych, kultu maryjnego, który doprowadził w 431 roku do określenia Marii mianem Theotokos – Bogurodzica. Uważa się, że dogmat o theotokos, przyjęty na soborze efeskim, był dogmatem chrystologicznym. Dogmat zakładał nie tyle, że Maria jest różna od innych ludzi, lecz to, że pozostając w pełni człowiekiem, stała się boską rodzicielką. Kult maryjny stawał się coraz bardziej znaczący dla tradycji chrześcijańskiej.

V wiek- duże cykle ikonograficzne w ramach świątyń na wschodzie i na zachodzie. Odnoszą się zarówno do ewangelii, jak również do tekstów apokryficznych.

Źródła literackie do przedstawień i cykli narracyjnych – ewangelie kanoniczne stoją na równi ze źródłami apokryficznymi.

Łuk tęczowy Santa Maria maggiore – 432- 440 r. stary i nowy testament.

Miasta niebiańskie, u których wrót widoczne są wyobrażenia owieczek.

Sposób opowiadania, który już funkcjonował – prezentuje się ową świętą historię, jako wywodzącą się z dwóch źródeł, które niejako dopełniają Apostołowie Piotr i Paweł.

Schemat: lewa strona dekoracji, północna, jest związana z tradycją żydowską i pokazuje, że zgodnie z zapowiedziami starego testamentu, Chrystus przyszedł by zbawić ludzkość, natomiast strona prawa prezentuje nawrócenie się pogan. Wątki, które będą się odnosiły do istnienia chrześcijaństwa w świecie.

Cykl otwarty jest przez wyobrażenie bardzo interesujące i rzadko pojawiające się w historii sztuki wczesnochrześcijańskiej – zwiastowanie Marii, które prezentuje ją siedząca przed świątynią. Maria odziana w szaty cesarskie, co jest bardzo znamienne w kontekście rozwijającego się kulty maryjnego, ukazana jako tronująca, Lae przędzie ona tkaninę, która przeznaczona jest do świątyni jerozolimskiej. Maria ma pod stopami podnóżek (częste dla ikonografii wczesnochrześcijańskiej). Anioły. Pojawia się w scenie zwiastowania gołębica i wskazuje na moment, który, jak chce tego literatura, był momentem, w którym nastąpiło wcielenie Chrystusa. Gabriel jako jedno z wcieleń Chrystusa. Skromny Józef, który przyjmuje od anioła informację o tym, co się wydarzy.

Scena poniżej : należy ją interpretować jako Boże narodzenie i pokłon magów. Wątki apokryficzne – piastunka Salome, która nie wierzyła w dziewictwo Marii i uschła jej ręka (uleczona przez małego Jezusa).

Scena rzezi niewiniątek – grupa żołnierzy i kobiet, które trzymają dzieci na rękach, wątek apokryficzny i ewangeliczny, odwołuje się do wydarzeń z 2 części łuku Santa Maria Maggiore.

Apsyda główna – mozaika z XIII wieku, koronacja Marii. Być może nawiązuje do wcześniejszego programu ikonograficznego.

Gościnność Abrahama: kompozycja starotestamentowa, mowa o Abrahamie i Sarze. Literatura chętnie widzi w tym objawienie świętej trójcy i zwiastować im narodziny syna. Zapowiedź wcielenia, zapowiedź narodzin syna bożego. Wątek apokryficzny – gdy aniołowie spożyli posiłek, usłyszeli smutne porykiwanie krowy, dowiedzieli się, że krowa płacze po zjedzonym potomku. Aniołowie zasmucili się i przywrócili zwierzątko do życia. Zapowiedź ofiary eucharystycznej. Jedno z pierwszych przedstawień o objawieniu trójcy Abrahamowi – w związku z tym jest prawdopodobnie jednym z najstarszych obrazów starotestamentowego Boga – przedstawienia łamiące zakaz przedstawiania Boga Ojca.

Rawenna

Miejscowość nad brzegiem Adriatyku, na terenie Italii. W V wieku pełniła bardzo ważna rolę ośrodka politycznego i kulturowego. Poczynając od VII wieku Rawenna przeżywała ciągły upadek, stało się tak, ze zachowało się w Rawennie wiele założeń mozaikowych. Polityczna kariera i kulturowa rozpoczyna się w 402 roku, gdy stała się siedzibą zachodnio - rzymskiego cesarza Honoriusza. Po jego śmierci stała się siedzibą jego siostry. Po upadku Rzymu, który w ciągu V wieku był stale nękany najazdami barbarzyńskimi, Rawenna stała się faktyczną stolicą cesarstwa i zarazem stolicą państwa ostrogotów. Zwłaszcza w okresie panowania Teodoryka wielkiego, który spełnił dzieciństwo na bizantyńskim dworze, stała się Rawenna stolicą kultury bizantyńskiej.

Mauzoleum Galii Placydii

Obiekt z zewnątrz niepozorny, niewielki.

Sklepienie i ściany – mozaiki, najwspanialsze dzieło mozaikowe w tradycji wczesnochrześcijańskiej. Datowane na około połowę wieku V-tego.

Było pierwotnie częścią większego kompleksu kościelnego, znajdowała się nieopodal kościoła św. Krzyża, który nie zachował się do naszych czasów. Dzieło z zewnątrz skromne, lizeny. Plan – niewielki krzyż grecki, forma charakterystyczna dla budowli, które pełniły funkcje nekropolii, budowla centralna. Badaczy zajmują mozaiki, które zachowały się w świetnej formie, całość zachowania bardzo dobra, poczynając od oryginalnych posadzek i marmurów, które zdobią doły ścian – charakterystyczne zdobienie. Szyby, które się pojawiają, z bardzo cienko oszlifowanego kwarcu, również są oryginalne.

Program składa się z kilkunastu przedstawień – sklepienie mauzoleum, które ukazuje krzyż triumfalny na tle rozgwieżdżonego nieba, stworzenia apokaliptyczne.

Drugie przedstawienie, naprzeciwko wejścia – święty Wawrzyniec, ciekaw ikonografia jeśli chodzi o połowę V wieku, która ukazuje Wawrzyńca, który ukazuje krzyż męczeństwa, w dłoni ma otwartą księgę, przed nim widzimy ruszt – płonący ogień, nawiązanie do śmierci świętego. Scena wzbogacona o przedstawienie otwartej szafki, w której znajdują się kodeksy pism.

Chrystus dobry pasterz, otoczony przez baranki, jednego z nich głaszcze. Chrystus ukazany w górskim pejzażu na tle niebieskiego nieba.

Baptysterium ortodoksów

Przy katedrze ufundowanej w latach 50-tych V-tego wieku, budowla, która jest założeniem centralnym, która interesuje nas jako ściany wypełnione mozaikami, nie dzieło architektoniczne.

Nazwa jest związana ze specyficznym współistnieniem w Rawennie dwóch odłamów chrześcijaństwa – Arian i chrześcijan,

Scena chrztu Chrystusa, znajduje się w kopule baptysterium. Otoczone przez wizerunki apostołów, pomiędzy nimi symboliczne palmy. Poniżej ukazane zostały trony, które symbolizują trójcę świętą.

Baptysterium Arian

Podobne przedstawienie

San Apollinare Nuovo

Relikwie świętego Apolinarego. Kościół ten w IX wieku był wiecznie nękany przez piratów, które zostały przeniesione do miasta, właśnie do tego kościoła, dopiero od tego momentu zyskał nazwę.

Wystrój nadszarpnięty zębem czasu – nie ma dekoracji apsydy.

Dwa pochody z czasów teodoryka, początek VI wieku – pochód świętych dziewic, które niosą dary i pochód męczenników. Męczennicy dziś podążają ku chrystusowi, natomiast dziewice, ku matce boskiej, przy której stoją magowie. Pierwotnie program świątyni prezentował samego teodoryka, który składał ofiary. Po przejęciu kościoła przez Bizantyńczyków te przedstawienia zostały skute i zastąpione przedstawieniami magów, dwórki zastąpione przedstawieniami dziewic, zaś przedstawienia ariańskich dworzan – święci męczennicy, Teodoryk stał się św. Piotrem.