Wykład 1 22.02.2013
Literatura:
Brzezińska A. Społeczna psychologia rozwoju. 2000
Pojęcie środowiska wychowawczego
-W języku potocznym mianem środowiska określamy krąg osób i stosunków otaczających osobnika. W literaturze możemy znaleźć kilka definicji środowiska wychowawczego.
-Środowiskiem nazywamy składniki struktury otaczającej osobnika, które działają jako system bodźców i wywołują określone reakcje (przeżycia) psychiczne.
-Środowiskiem wychowawczym nazywamy odrębne środowisko społeczne, które grupa wytwarza dla osobnika, mającego zostać jej członkiem po odpowiednim przygotowaniu.
-Środowiskiem nazywam zespół warunków przyrodniczych, kulturowych, osobowo-społecznych wśród których żyje jednostka i czynników przekształcających jej osobowość, zakładając dialektyczną współzależność między środowiskiem wychowującym a jednostkami lub grupami wychowywanymi.
-Środowiskiem wychowawczym nazywamy te elementy otaczającej struktury przyrodniczej, społecznej i kulturalnej, które działają na jednostkę stale lub przez dłuższy czas, albo krótko, lecz ze znaczną siłą, jako samorzutny lub zorganizowany system kształtujących się podniet.
Rodzaje środowisk wychowawczych
Rodzina i szkoła to dwa podstawowe środowiska wychowawcze mające decydujący wpływ na wszechstronny rozwój dziecka. Wpływ ten jest tym korzystniejszy im częściej rodzice i nauczyciele są skłonni do współpracy.
1. Rodzina
*Jest naturalnym środowiskiem wychowawczym, w którym dziecko przychodzi na świat. Warunkiem powodzenia w kształtowaniu charakteru, osobowości dziecka jest więź wewnątrzrodzinna, czyli to wszystko, co dzieje się między członkami rodziny.
*Od wychowania w rodzinie głównie zależy czy dziecko sprosta czekającym je w życiu obowiązkom. Rodzina, bowiem oddziałuje na dziecko – bardzo długo, od urodzenia aż do samodzielności.
*Rodzina stanowi naturalne środowisko rozwojowe wynikające z płci i rl przypisanych do nich przez tradycje, historię i warunki życia:
*Jest jedynym środowiskiem rozwojowym, które się odradza i gdzie możliwe są wpływy międzypokoleniowe dziadków i babci na wnuki z ich niezastąpionym kapitałem wiedzy, mądrości i bezinteresownej pozbawionej lęku, (który towarzyszy często kontaktom z dziećmi u młodych, niedoświadczonych ojców i matek) miłości.
*W rodzinie dziecko może w sposób naturalny zaspokoić wiele potrzeb- biologicznych i psychicznych: bezpieczeństwa, przynależności, miłości i samorealizacji.
*Rodzina stanowi odniesienie do wszystkiego, co nas w życiu spotyka zarówno dobrego jak i złego. W rodzinie uczymy się przeżywać i okazywać uczucia radosne i przykre.
*Dzieci uczą się zachowań poprzez obserwację i naśladowanie znaczących osób. A takimi znaczącymi osobami są przede wszystkim rodzice, a dopiero w następnej kolejności nauczyciele. Dobrze jest, jeśli rodzice i nauczyciele oraz wychowawcy są partnerami w oddziaływaniu na dziecko i jeśli ich stanowiska są uzgodnione i spójne. Wiedza rodziców o ich dziecku może być skarbnicą dla nauczycieli i inspiracją do sukcesów wychowawczych w pracy z dziećmi.
2. Przedszkole i szkoła
*Szkoła to miejsce, które u większości z nas kojarzy się ze spokojnymi latami dzieciństwa. To miejsce, w którym spędzamy znaczną część swojego życia. Szkoła to przyszłość, to droga do znalezienia własnego „ja” oraz sensu życia. Miejsce, które pozwala na samorealizację, rozwój młodego człowieka. Szkoła wychowuje, uczy oraz pomaga w odnalezieniu swojego miejsca w życiu.
*Szkoła żyje życiem swoich uczniów. Wartość wychowawcza instytucjonalnego charakteru szkoły wymaga od dziecka dość znacznego stopnia adaptacji do nowych warunków życia, pracy, t.j. nauki, która przed nim staje, dlatego aby było łatwiej poczuć przynależność do tego otoczenia winno się szkołę polubić i starać się urzeczywistniać swoją przyszłość.
*Bardzo ważnym zadaniem, które wykonuje szkoła w zakresie opieki wychowawczej jest troska o zapewnienie każdemu uczniowi jego indywidualnego rozwoju.
*W procesie wychowania bierze udział konkretne dziecko, często ukształtowane przez dziedzictwo kulturowe, doświadczenia, wpływy rodzinne i ekonomiczne, należy więc traktować go w sposób zróżnicowany i pomagać w indywidualnym rozwoju. To szkoła wychowawcza pomaga w odnalezieniu własnej drogi życia, kształtuje system własnej wartości.
*Szkoła ma na celu poznanie, jakie potrzeby dziecka nie są zaspokajane w jego rodzinnym środowisku i jakie formy opieki są potrzebne. Ważnym terenem rozwijania zainteresowań i potrzeby młodzieży szkolnej jest praca pozalekcyjna i pozaszkolna. Wypróbowanymi formami tej pracy są koła zainteresowań naukowych, technicznych, artystycznych, krajoznawczych i sportowych, na które muszą znaleźć w szkole odpowiednie środki.
*Cenne jest także rozwijanie samodzielności uczniów poprzez prace organizacyjne, np. w działalności samorządu szkolnego, koła zainteresowań. Te formy samodzielności stwarzają szansę rozwoju indywidualności uczniów i ich osobistych zdolności i zamiłowań.
*Szkoła także określa system wartości, kształt współczesnego świata. Jest środowiskiem wychowawczym nie tylko dla dziecka, ale również dla rodziców, opiekunów i wychowawców. Jedną z podstawowych funkcji szkoły jest wychowanie uczniów poprzez pracę i przygotowanie zawodowe do życia.
3. Grupy rówieśnicze, koleżeńskie
4. Środowiska lokalne- stowarzyszenia, wspólnoty
5. Zakład pracy
6. Instytucja opiekuńcze – domy dziecka, pogotowia opiekuńcze, instytucje opieki nad dziećmi z upośledzeniem różnego typu, sanatoria
7. Instytucje wychowania pozaszkolnego takiej jak: świetlice, tereny zabaw, kolonie, poradnie, domy kultury
Człowiek przychodzący na świat w jakiejś rodzinie od pierwszej chwili po urodzeniu znajduje się pod wpływem istniejących przedmiotów, wierzeń, ustalonych sposobów wychowania.
Kultura jest więc dla człowieka światem zastanym, do którego musi wejść, ucząc się wielu rzeczy i przez wiele lat, nie biologiczna natura, nie zespoły wrodzonych instynktów są podstawą jednolitości zachowań ludzi w różnych miejscach i czasach, lecz trwałe podobieństwo małych grup, w których przebiega socjalizacja, takich jak np. rodzina.
Tak więc środowisko wychowawcze wywiera duży wpływ na kształtowanie osobowości jednostki. Osobowość człowieka jest wytworem społeczeństwa i jego kultury. Ludzie żyjący w odosobnieniu lub między zwierzętami, nie posiada dają elementarnych reakcji ludzkich takich, jak śmiech, zadowolenie.
Wykład 2 01.03.2013
TEMAT: Modele wychowania.
Wychowanie:
To złożony system działań, podejmowanych przez osobę o przypisanej społecznie roli wychowawcy względem drugiej osoby, o przypisanej społecznie roli wychowanka lub względem jej otoczenia
z intencją wywołania zmiany zgodnej z założonym programem.
Oddziaływania wychowawcze dążą do uzyskania w ludzkiej psychice możliwie stałych zmian ukierunkowanych progresywnie tj. przyczyniających się do indywidualnego i społecznego rozwoju jednostki zgodnie ze społecznymi celami wychowania.
Wychowanie jest:
Oddziaływaniem bezpośrednim; kiedy wychowawca wchodzi w aktywny kontakt
z wychowankiem (osobą lub grupą).
Oddziaływaniem pośrednim; kiedy odnosi się nie wprost do danej osoby ale do innych, znaczących dla niej osób, grup lub instytucji, stanowiących ważny dla niej kontekst
( oddziałujemy na otoczenie, współpracujemy z nauczycielami i uwrażliwmy ich na sytuację konkretnej osoby/grupy, rozmawiamy i dokształcamy rodziców w pewnych kwestiach).
Różne są poglądy na temat roli wychowania w rozwoju człowieka, stosowanych w praktyce strategii wychowania i sposobów kształcenia. Ich analiza pozwala na wyłonienie pewnych typów.
Przyjmując za kryterium rolę oddziaływań zewnętrznych, w stosunku do procesu dojrzewania organizmu, można wyróżnić następujące modele;
Model Iaissez-faire (pozostawienie zupełnej swobody”, „pielęgnowanie rośliny”)
Model ten ujmuje procesy rozwoju dziecka, jako niezależne od procesu nauczania.
Nauczanie (wychowanie) traktowane jest, jako proces zewnętrzny, który trzeba w jakiś sposób uzgodnić z przebiegiem rozwoju, jednakże proces ten nie uczestniczy czynnie w tym rozwoju. Wychowanie (nauczanie) niczego nie zmienia w rozwoju, a raczej korzysta z jego osiągnięć. Niewielki wpływ na kształcenie dynamiki i kierunku tego rozwoju mają właściwości kontaktów społecznych między młodym człowiekiem, a jego opiekunami. Zwolennicy tego podejścia
(np. A Gessel) uważają, że dorośli powinni unikać wszelkiego wpływu na całkowicie naturalny
i spontaniczny proces rozwoju dziecka, gdyż ich interwencje mogłyby wręcz zakłócić ów rozwój. Rola rodziców, opiekunów i wychowawców sprowadza się więc do tworzenia tolerancyjnej atmosfery zezwalającej dziecku na podejmowanie dowolnej aktywności, zależnej od jego potrzeb w danym momencie. Dziecko w tym modelu można porównać do rośliny potrzebującej odpowiednich warunków do wzrostu, w której zapisany jest program. Wraz z dojrzewaniem organizmu i psychiki dziecka realizowany jest ów program. Dorośli nie mogą wiec wywierać wpływu na postęp dziecka, a jedynie go zaburzyć. Dziecko posiada bowiem wewnętrzną mądrość, która pozwoli osiągnąć pełnię możliwości jeśli rodzice zezwolą mu na działanie zgodne z jego potrzebami(„Wychowanie bezstresowe”).
Model lepienia z gliny.
W tym modelu dziecko traktowane jest, jak nieukształtowane, bierne, podatne na zewnętrzne oddziaływania. Model lepienia z gliny zakłada, że dziecko przyszło na świat, jako bezkształtny kawałek tworzywa, który jest potem formowany w jakiś kształt, na jaki arbitralnie zdecydują się jego opiekunowie. Kierunek i tempo rozwoju określają różnorodne procedury wykształcania nawyków, stosowane schematy kar i nagród, a także modelowanie zachowań dziecka. Dziecko samo w sobie jakby nic nie niesie. Pogląd ten jest reprezentowany przez J.B. Watson’a, który zakłada całkowicie deterministyczną rolę doświadczenia. Inni przedstawiciele tej koncepcji traktują dziecko,
jako biernego odbiorcę bodźców pochodzących od innych ludzi, a rezultaty tego oddziaływania są zależne od siły, rodzaju i sposobu dostarczania stymulantów. Oparty na takich przesłankach model uwzględnia, że stosowanie adekwatnych kar i nagród, a także wprowadzenie wzoru do naśladowania i określone sposoby rozwijania zachowań nawykowych mają przynieść dokładnie taki rezultat,
jaki zamierzyli wychowawcy. Podejście to pomija aktywność własną dziecka i ogranicza jego wyobraźnie. Niedozwolone jest tutaj popełnianie błędów. Odpowiedzialność za nie spoczywa na dziecku. Przyjmuje się bowiem, że wychowawca wywiązał się ze swej roli.
Model konfliktowy
Model określany też, jako „podwójny konflikt” czy „model wahadła” Jest mocno zakorzeniony
w koncepcji Zygmunta Freud’a. Dzieci w tym modelu są od urodzenia aktywne. Ich aktywność wyznaczają wewnętrzne dążenia i tendencje do reagowania w określony sposób. Tendencje te zmierzają do bezpośredniego zaspokojenia potrzeb, a często są sprzeczne z wymogami społecznymi. Dochodzi wówczas do konfliktu między rozwijającym się dzieckiem, a jego opiekunami.
Rolą opiekunów jest zmuszenie dziecka do porzucenia, jego egocentrycznego świata, preferencji
i przyjęcia zgodnych z jego naturą sposobów zachowań. Obie strony konfliktu- dziecko i opiekunowie- mają odmienne, sprzeczne względem siebie intencje. Opiekun (wychowawca) posiadający większą władzę usiłuje rozwiązać konflikt narzucając dziecku swoja wolę. W tym modelu dziecko zachowuje się egocentrycznie nie uwzględniając wymagań społecznych ani rodzicielskich, które są celem działań opiekunów. Wychowanek silnie sprzeciwia się próbie zmian zachowania. Rodzic zaś konsekwentnie dąży do uzyskania posłuszeństwa, wykorzystując w tym celu przewagę władzy. Jest on przekonany,
że jej narzucenie jest konieczne w wychowaniu.
Wykład 3 08.03.2013
Model konfliktowy
Dziecko postrzegane jest więc jako nastawione egocentrycznie i stawiające opór. Mający władze opiekun dąży do rozwiązania konfliktu przez uzyskanie postawy konformistycznej dziecka, a jego działania zmierzają do poddania się dziecka woli wychowawcy. Można powiedzieć, że oczekuje się wówczas wiecznej niezgody konfrontowanej z siłą władzy opiekuna.
Model konfliktowy
To najbardziej potocznie akceptowane stanowisko. Integruje on dwa modele: model dawania całkowitej swobody dziecku z modelem kształtowania go według wzoru. W modelu konfliktowym dziecko dostaje przyzwolenie na zupełnie swobodne działania w niektórych sytuacjach (np. zabawie z innymi dziećmi), a następnie zostaje cofnięte to przyzwolenie w innych sytuacjach, np. w kontakcie z rodzicami.
Pojawia się więc podwójny konflikt:
- konflikt wewnętrznych dążeń dziecka i zewnętrznych wymagań wobec niego,
- konflikt różnych wymagań w zależności od sytuacji.
W drugim przypadku działa tzw. efekt wahadła (dla dziecka nieczytelne są reguły dawania i cofania przyzwolenia przez dorosłego). Często rodzice akceptują pewne zachowania swego dziecka w stosunku do rówieśników, ale nie dopuszczają takiego samego zachowania w stosunku do siebie (np. agresji słownej). Zdarza się też, że w zależności od nastroju rodziców dziecko jest za to samo zachowanie surowo skarcone, innym razem, gdy rodzice są wypoczęci i mają dobry humor, nie reagują na to zachowanie lub nawet wzbudza ono w nich uśmiech. Takie postępowanie, szczególnie w stosunku do małych dzieci, jest nieczytelne. Czują się one niesprawiedliwie oceniane.
Model wzajemności wyrasta z przekonania, że rozwój jest wspólnym przedsięwzięciem, które zawiera zarówno wysiłki opiekuna, jak i dziecka. Dziecko jest w tym modelu osobą aktywnie wpływającą na to, co zachodzi między nim a wychowawcą. Zakłada się jednocześnie, że wychowawca także kształtuje tę relację. Rodzic i dziecko ( wychowawca i wychowanek) wzajemnie się dopasowują, dzielą myślami, uczuciami, pomysłami, a także uczą się nawzajem różnych umiejętności. W relacjach obie jednostki są otwarte na siebie, obie są ważne, żywią do siebie wzajemny szacunek i doceniają się.
W tym modelu wychowawca dostrzega rzeczywisty poziom rozwoju dziecka i pobudza w nim nowe umiejętności zgodnie z tym, co je zapowiada. Dziecko czuje się dużo bezpieczniej, bo zna reguły postępowania. Są one jasno, czytelnie sprecyzowane i obowiązują niezmiennie. Dziecko samo uzgodniło je z rodzicem, a w niektórych przypadkach nawet jest ich autorem. Wychowywanie w duchu modelu wzajemności daje rodzicom satysfakcję.
Jest to droga ku demokracji, skutecznej i akceptowanej przez obie strony. Trudności kłopoty czy spory rodzinne są rozwiązywane na drodze pokojowej. Wszyscy członkowie rodziny potrafią w takich chwilach razem szukać rozwiązania problemu. Należy o tym pamiętać, by budować zdrową, funkcjonalną rodzinę.
Proces wychowania jest procesem nakierowanym na zmianę co najmniej zachowania wychowanka, często jednak za cel tego oddziaływania przyjmuje się głębiej idące zmiany – zmiany osobowości.
Do psychologii wychowawczej nie należy ustalanie modeli osobowości odpowiadających określonym ideałom wychowawczym. Jej zadaniem jest określenie w jaki sposób stawiane w procesie wychowania modele osobowościowe są odbierane i ujmowane przez wychowanka i w jakiej mierze przyczyniają się one do kształtowania jego osobowości.
Love&Marriage
Czyli rodzina jako system wewnętrznych powiązań.
Małżeństwo to wg socjologów
..społecznie unormowany stosunek, w którym uczuciowe lub innego rodzaju osobiste zaangażowanie zostaje przekształcone w trwałe przystosowanie i współdziałanie dla wykonywania zadań małżeństwa.
Wg Małego słownika języka polskiego jest to „związek prawny mężczyzny i kobiety, mający na celu stworzenie rodziny, określony prawem obowiązującym w danym społeczeństwie oraz nakazami i normami ustanowionymi poprzez państwo i Kościół”.
- Tradycyjny model małżeństwa
*Dominacja mężczyzny (to on określa prawa i obowiązki obojga współmałżonków; ma władzę absolutną nad żoną i dziećmi);
*Rola kobiety ograniczała się w małżeństwie do roli uległej żony i matki z ograniczeniem prawa do decydowania o czymkolwiek;
*Powodem zawarcia małżeństwa były przede wszystkim względy ekonomiczne oraz obowiązująca tradycja;
*Więź między małżonkami miała charakter przedmiotowy;
*Celem jest prokreacja
Model współczesnego małżeństwa -> małżeństwo otwarte
- całkowita autonomia partnerów, odpowiedzialność za siebie oraz uznanie prawa do decydowania o sobie;
- zasada monogamii;
- świeckość;
- ograniczona dopuszczalność rozwodów;
- równouprawnienie małżonków
- ochrona dziecka oraz interesów żony i matki;
- akceptacja różnych potrzeb i upodobań;
- umożliwienie samorealizacji małżonków;
- podmiotowa więź między partnerami;
Rodzaje związków pomiędzy kobietą a mężczyzną:
Podział ze względu na dobór małżonka
Małżeństwo endogamiczne- zawierane przez partnerów z tej samej grupy- społecznej lub kulturowej;
Małżeństwo egzogamiczne- zawierane w obrębie różnych środowisk społecznych lub kulturowych;
Podział ze względu na hierarchię prestiżu u władzy;
Małżeństwo patriarchalne- gdzie mąż jest osobą dominującą, decydującą o losach rodziny;
Małżeństwo matiarchalne- gdzie żona dominuje, jest „głową rodziny”;
Małżeństwo egalitarne- gdzie panuje równy podział władzy, małżonkowie współżyją w rodzinie na zasadach partnerskich.
Podział ze względu na dziedziczenie nazwiska, majątku i prestiżu:
Małżeństwo patrylinearne- małżeństwo, w którym następuje dziedziczenie nazwiska etc. w linii ojca;
Małżeństwo matrylinearne- małżeństwo, w którym nazwisko dziedziczone jest po matce;
Podział ze względu na miejsce zamieszkania:
Małżeństwo patrylokalne- para mieszka w domu męża;
Małżeństwo matrylokalne- para mieszka w domu żony.
Struktura małżeństwa:
- monogamia;
- poligamia (poliginia 1 pan, kilka kobiet; poliandria 1 kobieta, kilku panów)
- małżeństwa grupowe
- wspólnoty mieszkaniowe (tzw. komuny) – wariant dla niezdecydowanych
Funkcje rodziny i małżeństwa:
- wg F. Adamskiego
* istotne- prokreacyjna, socjalizująca, emocjonalna.
* akcydentalne- ekonomiczna, opiekuńcza, rekreacyjna, religijna.
Zaspokojenie funkcji akcydentalnych warunkuje zaspokojenie f. istotnych.
- wg T. Parson’a
* ekspresyjna- zaspokajanie potrzeb psychicznych (dominuje u kobiet);
* instrumentalna- zdobywanie środków koniecznych do egzystencji (dominuje u mężczyzn).
- wg. H. Sęk
* Wzajemne zaspokajanie potrzeb – emocjonalnych, seksualnych, psychicznych i społecznych;
* Pomoc w realizacji celów indywidualnych – zawodowych, prestiżowych, samorealizacyjnych;
* Tworzenie ekonomicznych podstaw rodziny;
* Posiadanie i wychowywanie dzieci.
Funkcje rodziny wg Marii Ziemskiej:
- funkcja prokreacyjna;
Dostarczenie nowych członków własnej grupy do społeczeństwa (wkład na rzecz makrostruktury);
Zaspokajanie potrzeby seksualnej męża i żony;
- funkcja zarobkowa;
Spełnia funkcję produkcyjną – dostarczając społeczeństwu pracowników;
Zaspokaja potrzeby ekonomiczne – potrzeba posiadania niezbędnych zasobów materialnych i środków utrzymania.
- funkcja usługowo- opiekuńcza;
Zapewnia wszystkim codzienne usługi (wyżywienie, czystość mieszkania, odzieży, itp.) oraz opiekę tym członkom rodziny, którzy nie są w pełni samodzielni z powodu wieku, choroby, kalectwa lub innych przyczyn.
Zaspokaja więc nasze potrzeby bytowe i opiekuńcze (zaspokajanie potrzeby troszczenia się o innych i doznania opieki).
- funkcja socjalizacyjna;
Danie społeczeństwu nowych obywateli, przekazując im język, podstawowe wzory zachowania obowiązujące w danym społeczeństwie, zwyczaje, wprowadza w świat wartości moralnych i wartości kultury, kontrolując przy tym zachowanie swych członków;
Ta funkcja przejawia się w stosunku do dzieci (wzrastanie w społeczeństwo) i współmałżonków (dostosowywanie się ich w małżeństwie);
Zaspokaja potrzeby rodzicielskie wychowania dzieci, a także przekazywania im własnego świata wartości, związane z funkcją socjalizacyjną spełnianą w interesie społeczeństwa, znajdują zaspokojenie w obrębie rodziny.
- funkcja psychohigieniczna
Rodzina dzięki zapewnieniu członkom stabilizacji, bezpieczeństwa, możliwości stabilizacji, możliwości wymiany emocjonalnej, stwarzaniu warunków dla rozwoju przyczynia się do ich dojrzałości emocjonalnej, do ich równowagi psychicznej;
Przez wypełnienie tej funkcji rodzina przyczynia się do ugruntowania i kultywowania zdrowia psychicznego w społeczeństwie. Dzięki niej w rodzinie zaspokajane są potrzeby emocjonalne:
Miłości i przynależności
Uznania i szacunku
Poczucia bezpieczeństwa
Rodzina stwarza więc swym członkom okazje do kształtowania i wzbogacania własnej osobowości.
Gdy rodzina nie wypełnia należycie którejś z funkcji, jest w jakimś stopniu ograniczona w zakresie swego działania, a więc jest dysfunkcjonalna. Określenie bliższej dysfunkcjonalności przez rozpoznanie, jakiego rodzaju jest ta dysfunkcjonalność, czyli do której funkcji się odnosi. Każda dysfunkcjonalność rodziny wpływa przede wszystkim na członków rodziny, blokując określone ich potrzeby, które nie mogą być w pełni zaspokojone, jak i pośrednio na społeczeństwo, jeśli określona dysfunkcjonalność powtarza się częściej.
Wykład 4 15.03.2013
Stadia związku małżeńskiego
Faza pierwsza
Przed urodzeniem dzieci.
Jeżeli młodzi nie zamieszkali przed ślubem razem, to muszą się tego nauczyć, poznać.
Faza druga
Okres po urodzeniu pierwszego dziecka, ale przed urodzeniem drugiego.
Faza trzecia
Wychowywanie dzieci.
Jest to duży sprawdzian dla małżonków. Dla dziecka trzeba się wyrzec wielu rzeczy, zmienić zupełnie życie.
Faza czwarta
Wyjście pierwszego dziecka z domu.
Faza piąta
Okres opuszczenia domu przez ostatnie dziecko. Jest to trudny czas dla małżonków. Syndrom pustego gniazda po odejściu dzieci. Niekiedy małżonkowie nie potrafią sobie poradzić, czują pustkę, nie mają o czym rozmawiać itd. Do tej pory np. cały czas poświęcali sprawom swoich dzieci. Często około tego wieku pojawiają się wnuki i one bardzo poprawiają sytuacje, bo na nich skupia się uwaga.
SIŁY WEWNĘTRZNE SCALAJĄCE MAŁŻEŃSTWO
Wzajemna miłość (typu Eros)
Poczucie obowiązku (również w stosunku do dzieci)
Wspólne dążenie do awansu, kariery (najczęściej w pierwszym okresie małżeństwa staramy się o karierę)
Troska o wspólny dom (o atmosferę)
Dążenie do spełnienia oczekiwań ze strony środowiska społecznego
Dążenie do spełnienia własnych marzeń i wyobrażeń z okresu sprzed małżeństwa
Harmonijny rozwój osobowości
SIŁY ZEWNĘTRZNE SCALAJĄCE MAŁŻEŃSTWO
Sankcje – przede wszystkim religijne
Opinia społeczna – tzw. sankcje nieformalne (rozwodnicy są gorzej postrzegani w społeczeństwie, niż małżonkowie, rozwódka lub panna może przestać być koleżanką, może stać się rywalką). Boimy się opinii społecznej
Warunki ekonomiczne – łatwiej żyć z dwóch pensji
Jakość opieki nad dziećmi – norma społeczna mówiąca, że dziecko powinno mieć dwoje rodziców (własnych), dla dziecka często ludzie zostają razem.
PRZYCZYNY NAPIĘĆ I KONFLIKTÓW
Różnice charakterów (psychogenne)
Niespełnienie wzajemnych oczekiwań
Rozbieżność wzorców kulturowych
Zmiana ról społecznych w życiu poza rodzinnym (utrata pracy, awans związany z koniecznością poświęcenia więcej czasu pracy)
Rodzice (teściowie często powodują konflikty)
Nieprzystosowanie seksualne
Zdrada
PRZYCZYNY KRYZYSU
Trójkąt (zdrada – zwłaszcza długotrwała)
Odchylenia od oczekiwań z okresów narzeczeństwa
Wyjście ostatniego dziecka z domu
Okrycie się hańbą przez jednego ze współmałżonków
Kryzys gospodarczy w rodzinie, np. obniżenie poziomu życia
Nieszczęścia, katastrofy itd., np. śmierć
Długa rozłąka (często jedna i druga strona znajduje sobie kogoś innego)
Wojna
PRZESŁANKI UDANYCH ZWIĄZKÓW WG B. HELLINGERA
Więź – silne poczucie przynależności i powiązania oraz akceptacja konsekwencji wpływających z bycia członkiem właśnie TEJ grupy.
Równowaga między dawaniem a braniem – efekt zastosowania prawa o równowadze między przeciwstawnymi tendencjami w systemach społecznych, regulowana potrzebą sprawiedliwości.
Porządek systemowy (ład) – wspólne normy, obyczaje, przekonania i tabu, które czasem stają się wiążące dla wszystkich elementów systemu.
WARUNKI DOBREGO ROZWOJU W SYSTEMIE
Prawo do przynależności – każdy członek systemu ma takie same prawo, by do niego należeć jak inni i nikt nie może odmawiać ma miejsca.
Prawo kompletnej obecności – osoba czuje się pełna i kompletna tylko wtedy, gdy osoby należące do linii rodowej mają określone miejsce w jej sercu, jej życiu
Prawo pierwszeństwa dla tych, którzy weszli do systemu później – tzw. „porządek pochodzenia”
Wyjątki od praw systemowego ładu
Uznanie przemijania
ZADANIA MAŁŻEŃSKIE WG J.S. WALLESTEIN
Emocjonalne odłączenie się od rodziny swego dzieciństwa na rzecz całkowitego zaangażowania w małżeństwo. Jednocześnie przewartościowanie związków z rodzinami obu partnerów.
Budowanie wspólnoty, a jednocześnie określenie pola autonomii partnerów. Te sprawy są w centrum zainteresowania przez cały czas trwania małżeństwa. Przybierają na sile na początku, a średnim wieku i w wieku emerytalnym.
Podjęcie się niezwykle trudnej roli rodziców i sprostowanie dramatycznemu pojawieniu się Jego Wysokości Niemowlęcia. Jednocześnie małżonkowie muszą starać się chronić swoją prywatność.
Przezwyciężanie różnych trudności i rozwiązywanie kryzysów życiowych – przy zachowaniu silnej więzi i solidarności wobec wszelkich przeciwności
Stworzenie bezpiecznego forum dla wyrażania różnic, złości i konfliktów.
Osiąganie bogatego i zadowalającego współżycia seksualnego, odpornego na wpływy z zewnątrz : obowiązki służbowe i zobowiązania rodzinne.
Umiejętność dystansowania się – dzięki uśmiechowi i poczuciu humoru oraz walka z nudą przez wspólną rozrywkę, zainteresowania, przyjaciół.
Wzajemna troska, dodawanie otuchy, lojalność i spolegliwość.
Zachowanie w pamięci wyidealizowanych obrazów pierwszego spotkania i zakochania się. Jednocześnie stawianie czoła rzeczywistości obdartej z romantyzmu, zmieniającej się wraz z upływem czasu.
Wykład 5 22.03.2013
RODZINA
Ważne, pierwsze środowisko rozwojowe i wychowawcze
Podstawowa komórka społeczna wprowadzająca nowych obywateli
Wpływ rodziców dotyczy:
Rozwoju funkcji poznawczych
Kształtowania się równowagi uczuciowej
Formowania obrazu siebie
Późniejszego pełnienia ról rodzicielskich w dorosłym życiu
Co nazywamy postawą rodzicielską?
Postawa – tendencja do zachowania się w pewien specyficzny sposób wobec jakiejś osoby, sytuacji czy problemu na który jest skierowana.
Postawa rodzicielska – tendencja do zachowania się w pewien specyficzny sposób w stosunku do dziecka
3 składniki postawy:
Myślowy – słowne wyrażanie w formie poglądu
Działania – czynne zachowanie wobec dziecka
Uczuciowy – wypowiedź + zachowanie
Jeśli np. matka ma nieprzychylną postawę wobec dziecka to myśli o nim i ewentualnie wyraża pogląd, że dziecko jest niegrzeczne np. „bałaganiarz” i odczuwa silne uczucie negatywne i ujawnia je w działaniu np. unikając kontaktu z dzieckiem lub bijąc je.
Najbardziej charakterystyczny dla postawy jest ładunek uczuciowy.
Postawa rodzicielska – nabyta struktura poznawczo-dążeniowo-efektywna ukierunkowująca zachowanie się rodziców wobec dzieci.
Ta tendencja do reagowania w określony sposób w stosunku do dziecka musi być w pewnym stopniu utrwalona by zyskać miano postawy rodzicielskiej.
Postawy są plastyczne i podlegają zmianom w miarę jak zmienia się ich przedmiot tj. dziecko, które przechodzi przez różne fazy rozwoju.
Główne typy postaw rodzicielskich wg Kannera (1957r.)
POSTAWY | CHARAKTERYSTYCZNE WYPOWIEDZI | TRAKTOWANIE DZIECKA | REAKCJE DZIECKA |
---|---|---|---|
Akceptacja i uczucie | „Dzięki dziecku dom jest ciekawy” | Okazywanie czułości – zabawa, cierpliwość | Poczucie bezpieczeństwa, normalny rozwój osobowości |
Jawne odtrącenie | „Nienawidzę go, nie chcę się dręczyć z jego powodu” | Zaniedbywanie, cierpkość, unikanie kontaktu, surowe kary | Agresywność, wykolejenie, zahamowanie rozwoju uczuć wyższych |
Perfekcjonizm | „Nie chcę go takim, jakie jest. Muszę go uczynić naj..” | Dezaprobata, obwinianie, wymuszanie | Frustracja, brak zaufania we własne siły, obsesje |
Nadmierne chronienie | „Oczywiście, że go lubię, widzicie jak się dla niego poświęcam” | Psucie dziecka, wtrącanie się, zbytnia pobłażliwość lub autorytet | Opóźnienie dojrzałości, usamodzielnienia, zależność od matki. |
MODELE ZACHOWANIA RODZICIELSKIEGO WG ROE (1957)
HIPOTETYCZNY OKÓLNY MODEL ZACHOWANIA MACIERZYŃSKIEGO WG SCHAFERA (1959)
GŁÓWNE TYPOLOGIE POSTAW RODZICIELSKICH (wg M. Ziemskiej)
Model typologii postaw rodzicielskich
Nadmierny dystans
Kontakt agresywny
Ucieczka od kontaktu
Skutek:
Kontakt agresywny – „robienie z dzieckiem porządku” lub
Unikanie, wycofywanie się – rodzice „poza dzieckiem”
Nadmierna koncentracja
Kontakt uporczywie korygujący
Kontakt zbyt bliski na poziomie wcześniejszej fazy rozwojowej
Skutek:
Dążenie do korygowania – rodzice „nad dzieckiem” lub
Ograniczenie kontaktów społecznych – rodzice „przy dziecku”
Dominacja
Kontakt agresywny
Kontakt uporczywie korygujący
Zbytnia uległość
Unikanie kontaktu
Zbyt bliskie utrzymywanie dziecka przy sobie
CHARAKTERYSTYKA WYMIARÓW
Dominacja:
Twardość w zachowaniu rodziców
Tendencja do ograniczeń i surowości
Rygory są narzucone dziecku bądź wymuszone środkami karania
Uległość:
Miękkość
Nieudolność
Niezdolność do kierowania dzieckiem
Żądania wobec dziecka są nieliczne i łagodne
Nadmierny dystans:
Niewielkie dążenie do kontaktu
Kontakty powierzchowne
Rodzice obojętni, powściągliwi, wrodzy i odtrącający
Kontakt z dzieckiem nie daje satysfakcji i zadowolenia
Dziecko jest zaniedbywane i ignorowane
Nadmierna koncentracja:
Uczuciowa nierozłączalność
Pełne zaabsorbowanie dziecka (życie wyłącznie w roli rodzica)
Samo poświęcanie się rodzica
Zbyt długie i częste kontakty
Odkładanie własnych zajęć
Nadzorowanie zachowań dziecka
Swobodny kontakt z dzieckiem warunkujące go do zrównoważenie uczuciowe oraz autonomia wewnętrzna rodziców stanowią podłoże powstania prawidłowych postaw wobec dziecka!!!
WŁAŚCIWE POSTAWY RODZICIELSKIE
Akceptacja
Postawy rodziców:
Krytykują nie dziecko lecz negatywne zachowanie
Starają się poznać potrzeby dziecka (nie tylko fizyczne) i je zaspokoić.
Kontakt z dzieckiem daje im zadowolenie
Pozwalają na uczuciową niezależność
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Uspołecznienie i zdolność do działania
Samoakceptacja
Ufność, empatyczność, opanowanie
Wyższy poziom wydajności umysłowej
Współdziałanie
Postawy rodziców:
Pozytywne zaangażowanie i zainteresowanie rodziców
Włączanie dziecka w sprawy domu
Aktywne nawiązywanie kontaktu z dzieckiem
Pomoc w zdobywaniu wiedzy
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Ufność wobec rodziców
Zadowolenie z własnej pracy i jej rezultatów
Zdolność do współdziałania i podejmowanie zobowiązań
Troska o własność swoją i innych
Dawanie swobody
Postawy rodziców:
Darzą dziecko zaufaniem
Pozwalają na pracę / zabawę z dala od nich
Potrafią utrzymać autorytet i kierować dzieckiem
Są obiektywni w ocenie perspektyw zagrożeń zewnętrznych
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Jest uspołecznione, pomysłowe
Łatwo się przystosowuje do sytuacji społecznych
Dąży do pokonania przeszkód i kończenia czynności rozpoczętych
Uznanie praw dziecka
Postawy rodziców:
Rodzice pozwalają na odpowiedzialność za własne działanie
Stosują intelektualne oddziaływanie a nie narzucanie czy wymuszanie
Uzasadniają wymagania i kary
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Lojalność
Solidarność w stosunku do rodziny
Niezależność
Podejmowanie własnej inicjatywy
Rodzice przejawiający właściwe postawy wobec dzieci otaczają je troskliwą opieką, dostrzegają i zaspokajają jego potrzeby, są cierpliwi, gotowi do wyjaśnień i tłumaczeń, łatwo nawiązują kontakt z dzieckiem, a dzięki zdrowemu rozsądkowi, zdolni są do obiektywnej oceny dziecka.
NIEWŁAŚCIWE POSTAWY RODZICIELSKIE
Odtrącająca
Postawy rodziców:
Nadmierny dystans uczuciowy i dominacja rodziców
Dziecko postrzegane jako ciężar a opieka nad nim przekracza możliwości rodziców
Dezaprobata i otwarta krytyka
Dyktatorstwo wychowawcze
Liczne kary i represje (również brutalność wobec dziecka)
Rozczarowanie dzieckiem, zawód, uraza
Konsekwencje w wychowaniu dziecka:
Jeśli dziecko jest silne psychicznie:
Agresywność, nieposłuszeństwo, kłótliwość
Kłamstwo, kradzieże
Zahamowanie rozwoju uczuć wyższych
Zachowania aspołeczne i antyspołeczne
Jeśli wrażliwe:
Zastraszenie, bezradność, trudności przystosowawcze
Nerwica, otyłość
Pozory niedorozwoju
Brak stabilności emocjonalnej
Unikająca
Postawy rodziców:
Nadmierny dystans uczuciowy wobec dziecka
Bezradność wobec trudności
Pośredni kontakt z dzieckiem (prezenty)
Liberalizm wychowawczy
Niezaspokajanie potrzeb fizycznych i psychicznych
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Niezdolność do nawiązywania trwałych więzi uczuciowych
Zahamowanie rozwoju uczuć wyższych „choroba sieroca”
Gniew, agresja
Niezdolność do wytrwałości i koncentracji na nauce
Nadmiernie chroniąca
Postawy rodziców:
Zbyt silna koncentracja na dziecku
Przesadna opiekuńczość i ograniczenie samodzielności
Bezkrytyczność i nadmierna pobłażliwość
Izolowanie społeczne dziecka
Tolerowanie zachowań i wybryków
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Dziecko niesamodzielne, zależne, bierne
Infantylizm psychiczny i społeczny
Egocentryzm, zawyżona samoocena
Duże wymagania
Awanturniczość, tyranizowanie rodziców
Nadmiernie wymagająca
Postawy rodziców:
Nadmierne korygowanie zachowań i krytyka dziecka
Zmuszanie stosowania sztywnych reguł
Nie uznawanie praw dziecka
Dziecko pod presją, ma dorównać wzorowi
Konsekwencje w zachowaniu dziecka:
Brak wiary we własne siły, niepewność
Uległość, lękliwość, przewrażliwienie
Pobudliwość, trudności w koncentracji
Agresja, obsesje
Trudności przystosowawcze
Co wpływa na kształtowanie się postaw negatywnych?
Dziedzictwo społeczne
Okres oczekiwania dziecka
Satysfakcja z własnego, aktualnego współżycia społecznego
Wpływ babci i dziadka
Aktualne zaburzenia osobowości
Wykład 6 12.04.2013
07.06- zaliczenie, zadania otwarte i zamknięte, aula na Lindleya.
psych. rozwojowa- 12.06 – łącznik na Narutowicza, taka sama forma
Środowisko…
Sieroctwo- pojęcie to można rozpatrywać na dwa sposoby:
Sieroctwo naturalne- przez które rozumie się taką sytuację kiedy rodzice dziecka nie żyją.
Sieroctwo społeczne- gdzie dziecko pozbawione jest opieki rodzicielskiej z innych powodów, najczęściej należą do nich alkoholizm, rozkład pożycia małżeńskiego , bieda, choroby psychiczne lub fizyczne rodziców.
Konsekwencje sieroctwa społecznego:
Choroba sieroca,
Lepkość uczuciowa,
Imbecylizm uczuciowy
Poczucie tymczasowości
Kompleks kopciuszka
Choroba sieroca- 3 fazy:
Faza- dziecko, które zostało pozbawione rodziny, na rozłąkę reaguje przede wszystkim protestem, nie rozumie całej sytuacji, czuję się skrzywdzone. Ta faza ma rózny przebeg, zależny od wieku dziecka, Dzieci starsze czasem reagują agresją, a czasem oporem.
U maluchów pojawiają się:
Zaburzenia snu,
Nadpobudliwość
Utrata łaknienia
Krzyk
Płacz
Niepokój
Faza – gdy rozłąka trwa dłuższy czas, pojawia się rozpacz objawiająca się:
Częstym płaczem
Smutkiem
Apatią
Zaburzeniami snu
Autystycznymi formami zaspokojenia kontaktów społecznych ( kiwanie się, ssanie palca)
Faza- określana mianem zobojętnienia. Wychowanek czuje się odrzucony, wyobcowany. Już nie płacze, nie protestuje, nie szuka bliskości.
Pomoc w łagodzeniu traumatycznych przeżyć dziecka są: akceptacja, współdziałanie, dawanie dziecku swobody, uznawanie praw dziecka
Lepkość uczuciowa:
Każdy wychowanek domu dziecka odczuwa ogromną potrzebę miłości ze strony osób dorosłych. Pozbawiony rodziny potrzebuje kogoś tylko dla siebie, w kim czułby oparcie i z kogo mógłby czerpać wzorce postępowania. Dlatego u małych dzieci często objawia się tzw. Lepkość uczuciowa. Przytulają się niemalże do każdego dorosłego, a także do miękkich zabawek, poduszek, pluszaków, dywanu.
Imbecylizm uczuciowy:
- niedojrzałość szkolna i przedszkolna,
-zdarza się, że nie potrafią samodzielnie jeść,
- ubogi zasób słów, nie rozróżniają kolorów.
- selektywna postawa emocjonalna dzieci w stosunku do dorosłych, która zyskała kliniczną nazwę imbecylizmu uczuciowego,
- dzieci te z nikim nie nawiązują kontaktu, są zamknięte w sobie, obojętne.
Poczucie tymczasowości:
W zasadach, na których opiera się dom dziecka, nie ma trwałości i to stanowi kolejny problem. Praktycznie nic nie jest tam na zawsze, wszystko jest na trochę. Źródła tymczasowości tkwią w ciągłej zmianie kadry wychowawców oraz samych wychowawców ( ciągle pojawiają się nowi, inni odchodzą, wracają do domów, są przenoszeni do innych placówek ) .
Kompleks kopciuszka:
U dzieci przebywających w domach dziecka występuje kompleks kopciuszka tj: zahamowania wewn., spaczone postawy, które są wynikiem utrudnień napotykanych w normalnym zaspokajaniu potrzeb kontaktu emocjonalnego. Stanowi jedną z odmian kompleksu różnicy. Dziecko wie, że jest w gorszej sytuacji, ale wie, że kiedyś to się zmieni.
FORMY OPIEKI NAD DZIECKIEM POZBAWIONYM RODZNY
Instytucje diagnostyczno - kwalifikacyjne
- Pogotowia opiekuńcze
Rodzinne formy opieki
- Rodzinny do dziecka
- Wioski dziecięce
- rodzina zastępcza
- rodzina adopcyjna
Instytucje zakładowe
- Państwowe domy dziecka
Przed umieszzenem w domu dziecka:
Rodzina niewydolna wychowawczo
Orzeczenie sądu
Pogotowie opiekuńcze kierujące do odpowiedniej placówki
Dom dziecka- to przede wszystkim zbiorowość dzieci, wychowawców, pracowników obsługi, to jakby całoroczna kolonia. Oznacza to konieczność ciągłego przebywania w grupie, hałas, mniejszą intymność, utrudnienie indywidualnego kontaktu z wychowawcami .
Cele domu dziecka:
Dzieciom pozbawionym trwale lub okresowo opieki rodziny ma zapewnić :
Całodobową opiekę i wychowanie.
Warunki rozwoju psychofizycznego z uwzględnieniem potrzeb emocjonalnych ( w tym opieka psychologiczna)
Odpowiednie warunki mieszkaniowe+ całodzienne wyżywienie.
Opiekę pielęgnacyjną i w razie potrzeby opiekę lekarską.
Przygotowanie do samodzielnego życia.
Cechą domu dziecka jest swego rodzaju koszarowość życia, czyli konieczność dostosowania się do regulaminów i rygorów życia zbiorowego. Dom dziecka funkcjonuje według ustalonego rytmu: pobudka, mycie, sprzątanie pościeli, śniadanie, wyjście ze szkoły, powrót, obiad, czas na odpoczynek, odrabianie lekcji, kolacja, toaeta wieczorna i cisza nocna. Dla większości dzieci dostosowanie się do tego rytmu stanowi dużą trudność. W domu rodzinnym panował pod tym względem całkowity brak dyscypliny.
Co się dzieje z dziećmi po odpuszczeniu domu dziecka?
Po 18 roku życia dzieci są usamodzielniane. Gmina ma obowiązek zapewnić im mieszkanie. Opuszczający dostają wyprawkę i pomoc na usamodzielnienie się w postaci rzeczowej. Gdy kontynuują naukę dostają pomoc do 25 r.ż.
Rodzinny dom dziecka:
Jest to placówka opiekuńczo- wychowawcza zwana także placówką rodzinną. Zaliczany jest do tzw. Rodzinnych form opieki na dzieckiem. Zgodnie z obowiązującymi przepisami liczba dzieci umieszczonych w RDD wynosi od 4 d 8. Domem kieruje dyrektor powołany przez organ prowadzący . Zapewnia on często wraz ze swoim małżonkiem całodobową i całkowita opiekę i wychowywanie dzieciom znajdującym się pod ich opieką. Dzieci w RDD przebywają do czasu powrotu do rodziny naturalnej, Umieszczenia w rodzinie adopcyjnej lub pełnego usamodzielnienia.
Funkcje rodzinnego domu dziecka:
Tworzy jedna, wielodzietną rodzinę dla dzieci, które nie mogły być umieszczone w rodzinie zastępczej lub przysposabiającej,
Wychowuje dzieci w różnym wieku, w tym dorastające i stopniowo usamodzielniające się,
Umożliwia wspólne wych. I opiekę licznemu rodzeństwu,
Zapewnia dzieciom wykształcenie, wyrównywanie opóźnień rozwojowych i szkolnych.
Zaspokaja dzieciom niezbędne potrzeby bytowe, rozwojowe, emocjonalne, społeczne, religijne, zapewnia korzystanie z przysługujących na podstawie odrębnych przepisów, świadczeń zdrowotnych i kształcenia.
Utrzymuje kontakt z ośrodkiem pomocy społecznej i powiatowym centrum pomocy rodzinie.
Wymagania dla przyszłych rodziców :
- dojrzałość społeczna i emocjonalna
- odpowiednie doświadczenie życiowe
- Dobry stan zdrowia
- Minimum średnie wykształcenie
- Pełnia praw obywatelskich i stałego zamieszkania w kraju
Zalety rodzinnych domów dziecka:
- Rodzinny charakter
- Stała opieka wychowawcza, dająca poczucie bezpieczeństwa dziecku
- Ochrona rodzeństwa przed rozdzieleniem
- Mała liczba wychowanków (indywidualność: szybkie dostrzeganie wszelkich nieprawidłowości)
- Życie w rodzinne, wzorzec rodziny
Wychowani w domu dziecka
Powszechnie wiadomo, że żadna placówka nie zastąpi prawdziwej rodziny. Rodzina jest najbardziej naturalnym środowiskiem dla dziecka. Zaspokaja ona potrzeby biologiczne, emocjonalne i społeczne na każdym etapie rozwoju.
Z analizy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, iż dziecko trafia do domu dziecka z kilku powodów:
- rodzice nie wypełniają prawidłowo ról społecznych, a więc powodują zagrożenie naruszenia dobra swojego dziecka.
- rodzice rażąco nadużywają swojej władzy rodzicielskiej
- rodzice rażąco zaniedbują swoje obowiązki
Ponad 98% dzieci w domach dziecka ma dalszą rodzinę, lub jedno z rodziców.
Choroba sieroca: zespół zaburzeń i opóźnień w rozwoju fizycznym ruchowym i psychicznym
Rodzina alkoholowa i problemy:
Skrajne ubóstwo materialne oraz związane z nim niedożywianie dzieci i ich matek w okresie ciąży
Dramatyczny brak bodźców istotnych w rozwoju dziecka
Zaburzenia więzi lub ich rak pomiędzy rodzicami a dzieckiem
Brak stabilizacji
Przemoc fizyczna, psychiczna i emocjonalna
Brak warunków do nauki
Zły stan zdrowia dzieci
Niewydolność związana z niskim ilorazem inteligencji lub upośledzeniem umysłowym
Niewydolność wychowawcza spowodowana przewlekłą chorobą fizyczną lub psychiczną
Patologiczne ukształtowanie osobowości rodziców
Niewydolność wychowawczą związana z uzależnieniem od substancji psychoaktywnych, takich jak narkotyki, leki .
Przemoc fizyczna jest powszechnym źródłem syndromu stresu pourazowego. Wywołana jest doświadczeniem przemocy fizycznej ( maltretowania ze strony rodzica)
Skutki stosowania przemocy:
Nieumiejętność wytworzenia więzi z żadną osobą dorosłą.
Relacja z innymi ludźmi jest oparta na kalkulacji zysków i strat ( dotyczy także relacji wychowawczych)
Nieufność- każdy może dziecko skrzywdzić, podejrzliwość wobec dorosłych
Prowokacje innych do kolejnego odrzucenia ( ten mechanizm objawia się w komunikacjach werbalnych jak i zachowaniach)
Niechęć o wypełniania obowiązków, nienawiść do innych, lekceważący stosunek do świata.
Przemoc seksualna- sprawcą przemocy seksualnej w rodzinach alkoholowych może być rodzic wychowanka.
Skutki przemocy seksualnej:
Po pierwsze dzieci nie otrzymały w przeszłości odpowiedniej pomocy, a więc objawy mogły się rozwinąć i nasilić. Szczególnie widoczna i prezentowana jest erotyzacja zachowana.
Drugą przyczyną jest fakt, że wychowankowie domów dziecka często wykorzystują seksualnie dzieci.
Skutki przemocy psychicznej:
Niska samoocena
Wrogość wobec świata
Nieufność, niezdolność do budowania więzi z innymi
Zaburzenia psychiczne
Etapy społecznego wykolejenia:
Jednostka ma poczucie odrzucenia, osamotnienia
Utrwalenie wrogich reakcji do otoczenia
Aktywność antyspołeczna staje się automatyzmem
Problemy z rówieśnikami:
Dorastających wychowanków odznacza nieufne nastawienie wobec taczającego ich środowiska i osób z najbliższego otoczenia.
Nastawienie lękowe,
Obniżona samoocena
Brak akceptacji swojej życiowej sytuacji
Kompleks kopciuszka, który jest owocem różnorakich utrudnień zaspokojenia potrzeb emocjonalnych, a dziecko ma zahamowania wewnętrzne oraz zniekształcone postawy.
Wykład 7 19.04.2013
RODZINA ADOPCYJNA
RODZINA ZASTĘPCZA
Adopcja (przysposobienie) – stosunek prawno-rodzinny, jaki istnieje między rodzicami, a dzieckiem. Zarówno nowi rodzice wobec dziecka, jak i dziecko wobec rodziców, nabywa prawa i obowiązki takie, jak w naturalnej rodzinie. Dziecko zyskuje także prawa w stosunku do krewnych swoich nowych rodziców, a zrywają się wszelkie więzi z rodziną pochodzenia. Dziecko przyjmuje nazwisko rodziców, którzy je przysposobili, a na ich prośbę może mieć zmienione także imiona.
Przysposobić można dzieci, których rodzice:
Nie żyją
Zostali pozbawieni przez sąd władzy rodzicielskiej
Wyrazili przed sądem zgodę na adopcję dziecka ze wskazaniem lub bez wskazania osoby przysposabiającej
Są nieznani, a jego sytuacja prawna i personalna zostały ustalone sądowo
Sąd może orzec 2 rodzaje adopcji:
Blankietowa (całkowita, nierozwiązywalna) – jest to adopcja, której nie można rozwiązać. Opera się na złożonym przez rodziców biologicznym oświadczeniu, że wyrażają zgodę na przysposobienie swojego dziecka przez nieznaną im rodzinę.
Pełna – ma wszystkie wymienione wyżej cechy, jednak sąd może orzec jej rozwiązanie.
Rodzina zastępcza – forma opieki nad dzieckiem, które tymczasowo lub trwale pozbawione jest opieki rodziców własnych. Opieka w ramach rodziny zastępczej to dobrowolny akt opiekuńczy wobec dziecka usankcjonowanego postanowieniem sądowym.
Do rodziny zastępczej trafić mogą dzieci, których rodzicom została ograniczona, zawieszona lub odebrana władza rodzicielska. Na opiekunów zastępczych przenoszą się wszelkie atrybuty codziennej opieki i troski nad dzieckiem, natomiast podejmowanie względem dziecka wszystkich ważnych decyzji życiowych nadal jest „w rękach” rodziców naturalnych.
Rodzaje rodzin zastępczych:
Spokrewnione z dzieckiem – opiekę nad dzieckiem przejmują dalsi członkowie rodziny np. dziadkowie, wujostwo itp…
Niespokrewnione z dzieckiem – opiekę sprawują osoby prawnie obce dla dziecka
Zawodowe niespokrewnione z dzieckiem
wielodzietne – 3-6 dzieci
specjalistyczne – dzieci niedostosowane społecznie albo z dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi (nie więcej niż 3 dzieci)
o charakterze pogotowia rodzinnego – pobyt okresowy do czasu unormowania sytuacji życiowej dziecka (nie więcej niż 3 dzieci, nie dłużej niż na 12 miesięcy)
Specjalizacje funkcji opiekuńczych:
terapeutyczna rodzina zastępcza – opieka nad dzieckiem wymagającym szczególnej troski i stosowania stałych specjalistycznych zabiegów leczniczych i wychowawczych.
resocjalizacyjna rodzina zastępcza – wychowanie dzieci, które nie wkroczyły jeszcze na drogę przestępstwa, ale ich postępowanie ujawnia daleko posuniętą demoralizację i społeczne niedostosowanie.
preadopcyjna rodzina zastępcza – przyjęcie dziecka z zamiarem adopcji.
Czym różni się rodzina zastępcza od adopcyjnej?
RODZINA ADOPCYJNA | RODZINA ZASTĘPCZA |
---|---|
|
|
Czy rodzina zastępcza może przekształcić się w rodzinę adopcyjną?
Są możliwe 2 scenariusze:
matka biologiczna pozostawia dziecko w szpitalu bezpośrednio po porodzie dziecko trafia do rodziny zastępczej preadopcyjnej po upływie 6 tygodni matka wyraża zgodę na jego przysposobienie rodzina składa wniosek do sądu o adopcję.
między dzieckiem i jego zastępczymi rodzicami wytworzyła się silna i trwała więź emocjonalna, a jego rodzice naturalni zostali pozbawieni praw rodzicielskich adopcja.
Czy osoba samotna może adoptować dziecko lub zostać rodziną zastępczą?
Nie ma do tego formalnych przeciwwskazań. Spora grupa osób samotnych uzyskuje co roku kwalifikacje do tych form opieki. Jednak ze względu na to, że osoba taka stanowi słabsze środowisko rodzinne, jej szanse w konfrontacji z małżeństwami lub pełnymi rodzinami są mniejsze.
Proces adopcyjny:
Zgłoszenie
Wstępna rozmowa informacyjna
Dokumenty
Rozmowa problemowa z pedagogiem
Badania psychologiczne
Wizyta w domu
Ocena Komisji Kwalifikacyjnej
Szkolenia
Oczekiwania na propozycje na dziecka
Informacja o dziecku
Kontakt z dzieckiem
Wniosek do sądu
Rozprawy sądowe
Dokumenty i zaświadczenia wymagane w większości środków adopcyjnych w Polsce:
Odpis zupełny aktu małżeństwa
Zaświadczenie i niekaralności w formie wypisu z rejestru skazanych
Zaświadczenie o braku zdrowotnych przeciwwskazań do adopcji (od lekarza pierwszego kontaktu oraz psychiatry)
Zaświadczenie o zatrudnieniu i o zarobkach
Opinia zakładu pracy
Rekomendacje przyjaciół i znajomych pisane odręcznie z podanym adresem.
Proces zawiązywania rodziny zastępczej:
Spotkanie informacyjne
Wywiad środowiskowy
Szkolenie grupowe
Badania psychologiczne
Ocena zespołu szkolącego
Otrzymanie zaświadczenia kwalifikacyjnego i pisemnej opinii
Dobór dziecka do struktury i możliwości rodziny
Złożenie wniosku
Umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej na podstawie orzeczenia sądu.
Wymagania formalne w procesie zawiązywania rodziny zastępczej:
Rękojmia należytego wykonywania zadań rodziny zastępczej
Stałe miejsce zamieszkania na terytorium RP
Pełnia praw cywilnych i obywatelskich
Pełnia praw rodzicielskich
Wywiązywanie się ze zobowiązań finansowych
Brak zdrowotnych przeciwwskazań
Odpowiednie warunki mieszkaniowe oraz stałe źródła utrzymania
Pozytywna opinia ośrodka pomocy społecznej
Niekaralność
AOAO – ARCHIDIECEZJALNY OŚRODEK ADOPCYJNO-OPIEKUŃCZY
Kryteria:
Dojrzałość do decyzji obojga małżonków
Małżeństwo cywilne i sakramentalne
Niekaralność
Dobry stan zdrowia (fizyczny i psychiczny)
Uczestnictwo obojga małżonków w całym toku kwalifikacji
Procedura:
Blok informacyjno –integracyjny
Rozmowa wstępna
Złożenie dokumentów
Rozmowy kliniczne
Sporządzenie opinii przez psychologa klinicznego
Wywiad środowiskowy
Szkolenie
Wymagane dokumenty:
Życiorysy małżonków
Odpis zupełny aktu małżeństwa
Zaświadczenie lekarskie o ogólnym stanie zdrowia
Zaświadczenie z Poradni Zdrowia Psychicznego
Zaświadczenie o zarobkach i opinia z pracy
Zaświadczenie o niekaralności
Opinia księdza proboszcza
Wspólne zdjęcie małżonków
Problemy adopcyjne w rodzinie zastępczej:
Nieodpowiednie zachowania nabyte w domu dziecka
Nowe zasady, obowiązki nałożone na dziecko
Niemożność zniknięcia w tłumie (jak dotychczas)
Różnice między rodziną biologiczną a zastępczą
„nadmiar” troski i opieki
Nadaktywność rodziców zastępczych
Reakcje na agresje
Nowy członek rodziny
Jawność adopcji:
Konwencja o Prawach Dziecka – prawo pełnoletniego do wglądu w pierwszy alt urodzenia
Europejska Konwencja o Przysposobieniu Dzieci – tajność akt stanu cywilnego dla osób postronnych
Adopcja serca:
Forma pomocy ubogim dzieciom (najczęściej z krajów trzeciego świata), która służy tworzeniu partnerstwa między nimi, a ofiarodawcami. Darczyńcy – osoby fizyczne bądź firmy – deklarują się podpisując umowę o przyjęciu pod opiekę dziecka lub dzieci.
Opieka ma formę comiesięcznych opłat na wyżywienie, odzież, kształcenie, ochronę zdrowia i inne potrzeby dzieci. Najczęściej są to sieroty oraz dzieci pokrzywdzone przez los, które w inny sposób nie mogłyby otrzymać wykształcenia. Rodzice nie mają bezpośredniego kontaktu z dziećmi, choć istnieje możliwość nawiązywania kontaktu korespondencyjnego.
Wykład 8 26.04.2013
Przemoc w rodzinie.
Przemoc- To zespół atakujących, nadzorujących i kontrolujących zachowań, obejmujących przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną. Jest to spójna całość, ciąg zachować o charakterze zamierzonym i instrumentalnym, których celem jest zniewolenie ofiary, wyeliminowanie jej suwerennych myśli i działań, podporządkowanie jej żądania i potrzebą sprawcy.
Przemoc w rodzinie :
- przemoc wobec dziecka
-przemoc wobec kobiet
-przemoc wobec mężczyzn
- przemoc wobec ludzi starszych
Przemoc w rodzinie
najczęściej dotyczy relacji jakie są miedzy osobami dorosłymi , dziecko-rodzic, rodzic lub dziadkowie- zięć , synowa –teść
TYPY PRZEMOCY
-> Gorąca
-> Chłodna
-> Strukturalna (jakaś struktura np. to zle zrobiłeś to jest konsekwencja)
-> symboliczna
-> rytualna (tradycja)
Formy przemocy :
Fizyczna : czynna i bierna
Przemoc psychiczna
Przemoc seksualna
Zaniedbanie fizyczne
Zaniedbanie psychiczne
Nadopiekuńczość
Przemoc seksualna : Nadużycia seksualne w małżeństwie i wykorzystanie seksualne dzieci.
Błędne koło przemocy :
faza narastającej przemocy – wzrost napięcia, narastająca sytuacja konfliktowa, początki pojawiającej się agresji, której przyczynami mogą być nawet błahostki dnia codziennego, kumulujące się aż eksplozji;
faza ostrej przemocy – wybuch agresji, „normalny” dotąd człowiek zmienia się w oprawcę, dopuszcza się czynów, których nie wyrządziłby wcześniej, za nic mając cudzą krzywdę; w tej fazie najczęściej dochodzi do interwencji policyjnych, w tej właśnie fazie ofiary decydują się złożyć skargę;
faza miodowego miesiąca – okres okazywania skruchy i miłości, sprawca żałuje swych czynów, próbuje załagodzić sytuację i udobruchać ofiarę, obiecuje poprawę, jest uczynny i miły., przekonuje ofiarę, że sytuacja się nie powtórzy; ofiara mu wierzy, ponieważ pragnie by było to prawdą i zostaje przy boku sprawcy; jednak już po krótkim czasie napięcie znów zaczyna rosnąć i cykl się powtarza.
Objawy fizyczne : sińce i obrzęki , nietypowe ślady po poparzeniach, rany cięte i kłute, blizny, apatia , reakcje agresywne, kompulsywne, zwiększona wrażliwość na dotyk, trudności w chodzeniu lub siadaniu.
Objawy emocjonalne : Wzrost napięcia emocjonalnego, niezdolność do rozluźnienia i wzrost lęku, tłumiony płacz, niska samoocena, chroniczny smutek ,wzrost natręctw , tików, zmienność nastroju
Objawy społeczne : nieufność, wrogość, wyuczona bezradność ,wybuchy złości.
Jak rozpoznać oznaki przemocy ?
Powtarzające się obrażenia
Wycofanie się lub nie naturalna nieśmiałość
Nienaturalna swoboda i zawsze szczęśliwa
Żartobliwe uwagi
Oskarżanie
Kontrola
Nierealne próby zadowolenia
Izolacja od przyjaciół i zajęć społecznych
Szukanie pomocy.
Dlaczego kobiety kryją sprawcę przemocy ?
- Boją się utraty dzieci
- strach przed tym że same nie utrzymają dzieci
- strach spowodowany groźbami sprawcy
- strach przed osądzaniem przez innych.
- strach przed naruszeniem bożego prawa.
Potrzeby finansowe:
- jak poradzi sobie z utrzymaniem siebie i dzieci
Uczucia:
- kocha go
- chce go chronić i jest przekonania , że jej odpowiedzialnością jest pomóc mu się zmienić
- uczuje się odpowiedzialna za utrzymanie rodziny razem i nie chce , żeby dzieci cierpiały z powodu rozwodu rodziców.
- fałszywa nadzieja że wszystko się zmieni.
Cech rozpoznawcze osoby stosującej przemoc :
Negatywna postawa wobec kobiety
Krytykuje i upokarza
Mówi negatywne rzeczy o przyjaciołach i rodzinie
Wyśmiewa
Jest zazdrosny
Jest zawłaszczający
Może wpaść we wściekłość nieoczekiwanie i bez widocznego powodu
Takie osoby stosują groźby mogą niszczy osobista własność danej osoby , traktując to jako kare,
Może być czarujący i mułu w towarzystwie a w domu zmienia się w kontrolującego tyrana
Może mieć problem z alkoholem lub narkotykami
Obwinia innych
Umniejsza lub zaprzecza stosowaniu przez siebie przemocy
Jest przekonany, ze należy mu się to czego chce
Mity dotyczące przemocy domowej :
Bite kobiety to bardzo rzadko osoby ze średniej i wyższej klasy społecznej. Bicie kobiet występuje w środowisku proletariatu , w niższych klasach społecznych , wśród osób pochodzących z innych niż nasza grupa etniczna i kulturowa.
Do bicia często dochodzi z winy kobiety, która prowokuje mężczyznę – po prostu prosi się o bicie, szuka tego.
Bite są kobiety, które na to zasługują – są leniwe, rozpustne, są złymi matkami i żonami.
Bite kobiety same chcą żeby je bito
Bite kobiety to osoby chore psychicznie , świętego by wyprowadziły z równowagi
Pobicie kobiety w tych warunkach to nic poważnego, nie wymaga pomocy lekarskiej i nie pociąga za sobą następstw.
Bicie kobiet zdarza się raz na jakiś czas.
Konflikty w rodzinie to sprawa rodzinna , nie należy się wtrącać.
Jeśli kobieta chce odejść – odejdzie
10) Dzieci zawsze potrzebują ojca.
11) Mężczyźni którzy bija to ludzie w rozpaczliwej sytuacji, to ludzie bardzo agresywni bijący wszystkich w koło.
12) Policja i sąd mogą skutecznie ochronić kobiety przed biciem, jeśli tylko o to poproszą
13) Mężczyźni którzy biją to ludzie chorzy psychicznie
14) Mężczyźni którzy biją to alkoholicy
Gdzie możemy szukać pomocy ?
Ośrodki interwencji kryzysowej
Ogólnopolskie pogotowie dla ofiar przemocy „Niebieska linia”
Placówki służby zdrowia
Punkty konsultacyjne
Schroniska dla ofiar przemocy
Placówki służby zdrowia
Ośrodki pomocy społecznej
Inne np. fundacje
Wykład 9 10.05.2013