Prawo karne to dziedzina prawa, która cechuje się tym, iż operuje specyficzną sankcją, jaką jest kara sądowa (kryminalna) – przedmiot regulacji p.k. jest rozpoznany
Prawo karne to dziedzina prawa, która reguluje zasady odpowiedzialności za czyny godzące w dobra i wartości podstawowe społeczeństwa (społecznie szkodliwe, niebezpieczne), za które grożą sankcje
- określa, jakie są przestępstwa i wykroczenia
- mówi, co jest chronione i na jakich zasadach
Procedury kary – zasady postępowania w przypadku popełnienia wykroczenia
Klasyczna kara – kara śmierci
- pozbawienie wolności
- ograniczenia wolności
- grzywna
Środki karne: mandaty; komplementarne (śr. Probacyjne) / uzupełnienie kary
Prawo – zespół norm uznawanych przez państwo za obowiązujące (niekoniecznie ustanowione przez państwo), do których niezastosowanie się jest zagrożone przymusem (sankcja administracyjna, cywilna): nakaz, zakaz, przyzwolenie
Źródła prawa karnego:
Akty prawne zawierające normy danej dziedziny prawa
- kodeks karny
- k. postępowania karnego
- k. karny wykonawczy
- k. kodeks karny skarbowy i ustawy karne skarbowe
- k. wykroczeń
- k. postępowania w sprawach o wykroczenia
- ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich
- ponadto szereg ustaw szczegółowych, zawierających normy karne, tj. ustawa o wychowaniu w trzeźwości, o przeciwdziałaniu narkomanii, prawo o ruchu drogowym i inne
Pojęcie źródeł prawa – prawo karne wymaga aktu prawnego rangi ustawowej
- ustawa – akt prawny wydany w trybie przewidzianym przez konstytucję
- konstytucje i dekrety Rady Państwa (PRL)
- rozporządzenia prezydenta RP w okresie międzywojennym
- umowy międzynarodowe ratyfikowane przez RP
Ustawa karna; nauka o ustawie
- akt prawny zawierający normy prawa karnego
- przepisy – cz. Składowe
- normy – wywiedzione z przepisów
- interpretacja przepisu (wykładnia) – powstanie normy
- n. sankcjonowane – wypowiada pewna zasadę regułę
- n. sankcjonujące – sankcja za naruszenie n. sankcjonowanej
Budowa normy:
- hipoteza – określa adresata
- dyspozycja – wypowiada nakaz/zakaz
- sankcja – konsekwencje niezastosowania się do dyspozycji (przymuszeń, nieważności, karna, egzekucyjna)
Kodeks karny – ustawa
Część ogólna
- najbardziej zwarte wypowiedzi językowe, jak najmniej kazuistyki
- zas. Odpowiedzialności za przestępstwa
- reguluje, kto jest przestępcą
- środki karne, zabezpieczające, dodatkowe
- wykładnie, przedawnienia
Część szczególna
- typy przestępstw (odmiana gatunkowa danego czynu zabronionego)
- kary
- zasady odpowiedzialności
Część wojskowa
Rozdziały
- numeracja ciągła określona numerami rzymskimi
- tytuł – rodzaje przepisów (cz. Ogólna – jakiego dobra dotyczy, cz. Szczególna – zdania w postaci równoważników)
Artykuły
- podstawowa jednostka redakcyjna
- numeracja ciągła w całej ustawie
- czasami podziała na paragrafy, punkty i ustępy
Wykładnia
- oparta na prymacie wykładni językowej
- w cz. Szczególnej zakazane jest stosowanie analogii (chyba, że ustawa na to wyraźnie zezwala)
- na gruncie prawa karnego zabroniona jest wykładnia rozszerzająca
- wykładnia celowościowa (funkcjonalna) może być stosowana tylko wówczas, gdy inne nie dają niebudzącego wątpliwości rezultatu (char. Pomocniczy)
- prawo pisane – nullum crimen sine lege
- przepisy pr. Karnego muszą być jasne, zrozumiałe, niesprzeczne
- lex retro non agit – zakaz retrospektywnego działania prawa
- zasady obowiązywania ustawy karnej: zawiera normy rozstrzygające; obowiązywanie w czasie, przestrzeni, ze względu na podmiot i przedmiot
- przepisy wprowadzające
- przepisy dotyczące obowiązywania
Wymiar temporalny
- moment pierwszy – od podpisania, wcześniejszy, po uchwaleniu ustawy
- wymiar obowiązywania
- moment końcowy – uchylenie przez inną ustawę (przestał istnieć przedmiot ochrony); vacatio legis (między podpisaniem a uchwaleniem)