PRZEDMIOT ZAINTERESOWAŃ ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Zagadnienia z tego zakresu są częścią zainteresowań jednej z dyscyplin naukowych tj. teorii organizacji i zarządzania. Nazwa ta zależy od zakresu zapoznania się w tę dziedzinę wiedzy. Zagadnienia organizacji i zarządzania istotne dla struktury i funkcjonowanie administracji publicznej w ramach tej dziedziny badane i definiowane są pojęcia, które są zwykłym i częstym elementem życia społecznego. Pojęcia te występują w języku gospodarki, administracji, grup zawodowych. Potocznym tylko mają specyficzne znaczenie, wieloaspektowe.
POJĘCIE ORGANIZACJI. Jest to jedno z pojęć istotnych, które ma wiele znaczeń .
Organizacja:
Organizacja w znaczeniu rzeczowym – organizacja jako pewien podmiot lub organizacja jako pewna instytucja.
Organizacja w znaczeniu czynnościowym – organizacja jako pewien proces, jako czynność, organizowanie, realizacja jakiegoś celu.
Organizacja w znaczeniu atrybutowym- organizacja jako cecha pewnej rzeczy lub czynności.
Organizacja jako instytucja – grupa ludzi, którzy współpracują ze sobą w sposób uporządkowany i skoordynowany aby osiągnąć pewien cel lub zestaw celów
Tadeusz Kotarbiński – organizacja to współdziałanie części, które przyczynia się do powodzenia całości.
Bez ludzi organizacja nie istnieje! Organizacja – grupa osób chcących osiągnąć pewien cel.
RODZAJE ORGANIZACJI :
Podział na organizacje publiczne;
Podział na organizacje prywatne;
O tym, jaka jest organizacja decyduje cel, któremu służy. W ustroju wolnorynkowym każda organizacja jest organizacją prywatną, ma zwiększyć zysk, podnosić wartość. Organizacje gospodarcze w systemie wolnorynkowym są organizacjami prywatnymi.
Sposób odróżnienia organizacji publicznych i prywatnych:
Poszukujemy właściciela instytucji (kto ją utworzył i kto nią kieruje)
Cel, któremu służy albo celom prywatnym albo publicznym( prywatny- związany z osobą prywatną, ich własnym interesem; publiczny – cel służy szerszej grupie osób)
Środki, którymi dysponuje i formy działania, które może stosować (pewne środki, formy działania są przyporządkowane tylko organizacjom publicznym – środki przymusu, środki władcze)
Podział organizacji na:
Organizacje sformalizowane (ujęte w pewne ramy prawno-organizacyjne( została powołana w jakimś celu na dłużysz okres czasu), posiada złożoną strukturę organizacyjną (hierarchię- stanowiska wykonawcze i kierownicze), dysponuje określonymi środkami działania(majątek, wiedza); sposób działania uregulowany przepisami prawa; istnieją organizacje bardziej sformalizowane bądź mniej(silnie sformalizowana –wojsko); regulamin wskazuje sposób działania.
Organizacje nieformalne- powołana w jakimś celu, gdy ten jest wykonany; organizacje które powstają tylko na określony czas i są związane z realizacją określonego celu, często ich cel jest niezgodny z prawem lub mu obojętny.
Organizacją też jest rodzina. Rodzina jest najważniejszą komórką społeczną.
Podział na organizacje:
Nastawione na zysk – zainteresowane podnoszeniem swojej wartości, kryterium ekonomiczne.
Nienastawione na zysk.
POJĘCIE ZARZĄDZNIA
ZARZĄDZANIE –pewny proces, który zachodzi w organizacjach; zarządzanie to proces, który rozpoczyna się, trwa i w pewnym momencie się kończy ( w organizacji sformalizowanej procesy zarządzania zachodzą bez przerwy, ten proces jest ograniczony w czasie)
Proces zarządzania dzieli się na:
Planowanie i podejmowanie decyzji.
Organizowanie.
Przewodzenie
Kontrolowanie
Zarządza się po to, aby osiągnąć cel (zarządzając kieruje się ludźmi).
Proces zarządzania jest ograniczony czasowo.
Cała działalność organizacji zależy od procesów zarządzania , występuje na każdym jej szczeblu(ktoś kieruje całą organizacją, odpowiada za proces zarządzania całej organizacji)
Procesy zarządzania zależą od siebie i na siebie zachodzą.
POJĘCIE ADMINISTRACJI
Łac. Minister-służyć, ad – w jakimś celu kierunku- administracja jest pewną służbą związaną z osiągnięciem pewnego celu.
3 znaczenia słowa administracja:
Administracja w ujęciu podmiotowym- administracja i jej poszczególne elementy to podmioty (instytucje, organizacje), zespół pewnych podmiotów ( nie ma jednej administracji)
Administracja w ujęciu funkcjonalnym – administracja jako sposób działania, jako administrowanie, proces zachodzący w administracji; podobne pojęcie do zarządzania i organizowania, ukierunkowane na osiągnięcie określonego celu (inne cele ma administracja prywatna, inne publiczna)
Administracja w ujęciu osobowym – administracja jako grupa zawodowa, administracja jako grupa osób których administrowanie jest sposobem na utrzymanie.
POJĘCIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Administracja publiczna (służy instytucji którą obsługuje, cel działalności) rodzaj administracji który realizuje cele publiczne, związana z realizacją zadań na potrzeby szerokiej grupy osób, administracja realizuje interes publiczny, dobro wspólne danej społeczności (warunki życia wszystkich osób)
Administracja publiczna działa po to, aby polepszać warunki życia.
Każdy element administracji publicznej musi być ukierunkowany na realizację interesu społecznego.
Definicja ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ – to przejęte przez państwo oraz jego organy i organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb wynikających ze współżycia ludzi w społeczności.
Wskazuje, że administracja publiczna jest powiązana z państwem
Administrację publiczną sprawują odpowiednie podmioty
Administracja publiczna jest działalnością ukierunkowaną, a celem jest zaspokajanie potrzeb (grupowych i indywidualnych ) – z tym, że ludzie żyją w grupach- zakres potrzeb zależy od ustroju państwa, sytuacji ekonomicznej (zaspokajanie potrzeb jest związane z życiem w grupie)
Administracja jest po to aby zapewnić człowiekowi to, czego sam nie może sobie zapewnić. W państwach o ustroju demokratycznym administracja publiczna składa się z bardzo wielu rodzajów podmiotów, które mogą mieć charakter państwowy, pozarządowy, społeczny.
Administracja publiczna nie jest tylko państwowa.
Administracja publiczna ze strony nauk organizacji i zarządzania.
System administracji publicznej, w którego skład wchodzą poszczególne elementy administracji publicznej. Każda komórka administracji publicznej będzie kategorią administracji.
Zjawisko, które przenika całe życie społeczne i gospodarcze ma realizować interes społeczy.
ORGANIZACJA JAKO OBIEKT BADAŃ NAUKOWYCH
Życie każdego człowieka jest związane z organizacjami. Każda instytucja jest organizacją (szpital, przedszkole, szkoły, instytucje administracji publicznej). Organizacje są przedmiotem badań naukowych.
Wiedza, nauka i teoria.
Wiedza- zespół informacji o danej dziedzinie zjawisk społecznych lub naturalnych, które zachodzą obiektywnie( niezależnie od woli człowieka).
Nauka – wiedza ale uporządkowana w sposób usystematyzowany za pomocą sprawdzonych stwierdzeń, które nie tylko opisują te zjawiska ale również je wyjaśniają przy pomocy ujednoliconej terminologii.
Teoria- ujmuje badaną rzeczywistość w konstrukcje modelowe, pozwala badane zjawiska porządkować za pomocą hipotez badawczych oraz wyprowadzanych z nich twierdzeń naukowych.
TEORIA ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA JAKO DYSCYPLINA NAUKOWA
Jest to dyscyplina naukowa, która łączy ze sobą elementy teoretyczne i elementy praktycznego działania.
Przedmiotem badań teorii organizacji i zarządzania są tzw. zjawiska organizacyjne, te zjawiska mogą mieć charakter statyczny (dotyczy samych organizacji i ich struktury) albo charakter dynamiczny i wtedy dotyczy procesów zarządzania (procesów zachodzących w organizacjach).
Jakie są obszary badań?
Powstawanie organizacji ( w jakim celu powstają?)
Struktury organizacji (na co dzielą się organizacje? W jaki sposób ta struktura jest sformalizowana?
Zmiany i planowanie zmian w organizacji
Osiąganie celów przez organizacje(skuteczność organizacji)
Kontekst kulturowy funkcjonowania organizacji.
DEFINICJA TEORII ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA
Teoria organizacji i zarządzania to dyscyplina naukowa, której obszar badawczy obejmuje powstawanie, rozwój oraz funkcjonowanie organizacji, procesy zachodzące w organizacjach, w tym procesy zarządzania oraz funkcje kierownicze realizowane w organizacjach.
GŁÓWNE CECHY TEORII ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA
Teoria organizacji i zarządzania jest nauką interdyscyplinarną – teoria organizacji i zarządzania powstaje w związkach z innymi dziedzinami wiedzy
po pierwsze dzieli z nimi obszar badawczy(istnieje wiele dziedzin wiedzy zajmującymi się organizacjami);
po drugie teoria organizacji i zarządzania wykorzystuje metody i techniki badawcze innych dyscyplin naukowych;
po trzecie wykorzystuje pojęcie i modele teoretyczne innych dyscyplin naukowych
nauka stosowana, mimo charakteru teoretycznego dostarcza reguł i pojęć o charakterze praktycznym (wyniki badań często mają walor stosowalności);
teoria organizacji i zarządzania to nauka podstawowa – jej celem jest systematyzacja istotnych zjawisk życia społecznego;
teoria organizacji i zarządzania jest nauką ergologiczną dotyczy pracy ludzkiej;
przedmiot zainteresowań teorii organizacji i zarządzania jest zmienny (obszar badawczy polega nieustannym zmianom- zmienia się teoria organizacji i zarządzania)
ZWIĄZKI TEORII ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA Z INNYMI DZIEDZINAMI WIEDZY
Do nauk administracyjnych zaliczamy tzw. triadę nauk administracyjnych:
Nauka administracji – jest to nauka społeczna, posługująca się metodą empiryczną, której przedmiotem zainteresowania jest wszechstronna wiedza o administracji publicznej funkcjonującej w danym państwie.
Nauka Prawa Administracyjnego- część nauki prawa, której przedmiotem zainteresowania są normy prawne regulujące strukturę i funkcjonowanie administracji publicznej.
PRAWO ADMINISTRACYJNE –jest częścią systemu prawa, która reguluje wykonywanie administracji publicznej.
Struktura administracji publicznej ma swoje aspekty prawne ale również ma swoje aspekty prawne ale również ma swoje aspekty organizacyjne.
Nauka Polityki Administracyjnej- przedmiotem zainteresowania jest tworzenie programów działania dla administracji publicznej oraz ocenami administracji publicznej. Ta część triady nauk administracyjnych, która jest najmniej wykształcona, rozbudowana, dookreślona gdyż jest najtrudniejsza (wymaga znajomości tych pierwszych)
Socjologia- zajmuje się funkcjonowaniem społeczeństwa i zmianami jakie zachodzą w społeczeństwie ( funkcjonowanie organizacji to część życia społecznego)
Psychologia- bada zachowanie jednostki, zachowanie człowieka w organizacji (związek z funkcjami kierowniczymi)
Ekonomia- nauka o gospodarowaniu ograniczonymi zasobami (nauka ekonomiczna, wszystkiego w organizacji jest za mało)
Historia
Prakseologia- nauka o sprawnym działaniu ludzkim, czyli o osiąganiu celu. Ma walor ogólny, związana z naukami filozoficznymi.
Cybernetyka – nauka o systemach sterowania oraz przetwarzania i przekazywania informacji, zajmuje się sterowaniem pewnego układu.
Ergonomia – nauka o tym, jak dostosować warunki pracy do możliwości psychofizycznych człowieka ( zagadnieniem egronomii może być: gdzie zeszyt powinien leżeć na biurku?)
Statystyka – nauka o metodach pozyskiwania, przetwarzania i analizy badań, które przedstawiają zjawiska masowe.
Logika – bada ogólne prawa według których przebiegają procesy prawidłowego rozumowania.
Nauki o polityce – sprawowanie władzy politycznej w społeczeństwie.
Informatyka
Etyka
Geografia – każdy urząd działa na pewnym terenie.
PRZEDMIOTY TEORII ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA W ZNACZENIU PRZEDMIOTU ZAINTERESOWAŃ
Struktury organizacyjne oraz funkcjonowanie organizacji.
Otoczenie organizacji
Funkcje kierownicze w organizacji (działania osób, które pełnią funkcje kierownicze, obszarem badań jest praca)
Wiedza i umiejętności konieczne w procesach zarządzania i realizacji funkcji kierowniczych ( zasób wiedzy i umiejętności)
Podejmowanie racjonalnych decyzji.
Osiąganie celów.
Zagadnienia sprawności działań zespołowych (ocena działań zespołu)
METODY BADAWCZE TEORII ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA
Metoda badawcza – to sposób w jaki dana dziedzina wiedzy osiąga swoje cele badawcze( w jaki sposób tworzy swoje twierdzenia). Nauka jest też działaniem celowym( celem jest wiedza o jakichś zjawiskach)
Na metody badawcze składają się techniki badawcze nazywane metodami szczegółowymi (np. eksperyment)
Podział nauki ze względu na metodę:
Empiryczne (indukcyjne) – odwołują się do doświadczenia jako sprawdzenia twierdzeń, nauka w ramach nauk indukcyjnych, twierdzenia i tezy muszą być udowodnione praktycznym działaniem.
Formalne (dedukcyjne)- twierdzenia są wywodzone z tzw twierdzeń pierwotnych w drode rozumowania, twierdzenia pierwotne –apsjomaty- w drodze rozumowania dochodzi się do następujących twierdzeń.
Nie ma własnych metod badawczych, z powodu, ze teoria organizacji i zarządzania w etapach rozwoju nauki wykształciła się bardzo późno. W związku z tym, korzysta z metod badawczych innych nauk ale i również technik badawczych (np. socjologia).
Zakres wykorzystania metod innych nauk zależy od przedmiotu badań( celu badawczego)
METODY TWORZENIA TWIERDZEŃ W TEORII ORGANIZACJI I ZARZĄDZANIA
Metoda PIERWSZA - tzw. postępowanie przednaukowe :
Podstawą tej metody jest indywidualne doświadczenie życiowe (osoby, która pełni funkcje kierownicze);
Na podstawie tego doświadczenia życiowego (pewnej praktycznej i teoretycznej wiedzy) formułowana jest hipoteza, która te doświadczenie uogólnia;
Następuje weryfikacja hipotez poprzez ich zastosowanie wybranej organizacji lub instytucji;
Następuje formułowanie twierdzeń ogólnych z zakresu organizacji i zarządzania, które posiadają walor praktyczny;
Metoda DRUGA- o charakterze przednaukowym
Ogólne doświadczenie nie indywidualne a zbiorowe, występuje w danej grupie społecznej lub zawodowej;
Podlegają sprawdzeniu ich adekwatności, tzw. zbiorowe doświadczenie jest tak zbiorowe, że często jest sprzeczne, poprzez ich uszczegółowienie i ograniczenie ich zakresu znaczeniowego, doświadczenie życiowe staje się wytyczną działania w danej sytuacji;
Następuje weryfikowanie hipotez, czyli wytycznych działania poprzez ich zastosowanie w wybranych organizacjach danego rodzaju
Następuje przyjęcie ogólnych twierdzeń z zakresu organizacji i zarządzania, które również mają charakter praktyczny;
Metoda TRZECIA-metoda naukowa:
Podstawą jest obserwacja rzeczywistej pracy ludzi oraz funkcjonowania wybranych rodzajów organizacji ( ze względu na ten etap jest to metoda najbardziej pracochłonna)
Na podstawie obserwacji wywodzi się hipotezy uogólniające jej wynik przy wykorzystaniu dyscyplin pomocniczych;
Następuje weryfikacja hipotez w wybranych organizacjach;
Następuje formułowanie twierdzeń w obrębie zastosowanych nauk dyscyplin pomocniczych;
Te twierdzenia są poddawane analizie pod kątem możliwości ich uogólnienia, które doprowadziły do ich stosowania w nauce organizacji i zarządzania.
Następuje ponowna weryfikacja uogólnionych twierdzeń w wybranych organizacjach;
Następuje formułowanie, ostatecznych twierdzeń z zakresu organizacji i zarządzania.
Metoda jest pracochłonna i przez to trudno do stosowania, nie jest to metoda dla jednej osoby, musi być zaangażowane więcej osób.
STRUKTURA ORGANIZACYJNA.
Struktura organizacyjna jest to podział organizacji na komórki organizacyjne i stanowiska pracy.
W przypadku adm. pub. Możemy je rozumieć na dwa sposoby:
a) ujęcie szersze- struktura organizacyjna całej adm. pub.
b) ujęcie węższe- dotyczy poszczególnych jednostek organizacyjnych występujących w adm. pub.
Rodzaje struktur organizacyjnych
Struktura liniowa- wysmukła, wiele szczebli podporządkowania
Struktury płaskie- jeden kierownik, wielu podwładnych.
Struktura wysmukła – isTnieje wiele stopni podporządkowania .
Struktura funkcjonalna – każdy z wykonawców jest podporządkowany poleceniom wielu bezpośrednich przełożonych.
Struktura sztabowa- w ramach organizacji pojawiły się sztaby, które wspierały poszczególne komórki organizacji w rozwiązywaniu problemów.
Struktura macierzowa- obejmuje ona uporządkowanie hierarchiczne (pionowe) oraz zadaniowe (poziome)
Struktura sieciowa- postulat związany z wykonywaniem zadań przez organizację nie powiązane ze sobą hierarchicznie ale współpracujące ze sobą,
DEFINICJA ZARZĄDZANIA.
ZARZĄDZANIE –pewny proces, który zachodzi w organizacjach; zarządzanie to proces, który rozpoczyna się, trwa i w pewnym momencie się kończy ( w organizacji sformalizowanej procesy zarządzania zachodzą bez przerwy, ten proces jest ograniczony w czasie)