Zasady stosowania i wykładni prawa, wykład 13.06.2011
Argumentum a simile
“Jeśli przepis orzeka P (uprawnienie, obowiązek) o podmiotach będących w sytuacji S, to interpretacja a simile stanowi, iż orzeczenie P dotyczy również - jeśli brak wyraźnego przepisu odmiennego - tych podmiotów, które znajdują się w sytuacji S' podobnej pod istotnymi względami do S.”
Analogia iuris - jeśli na podstawie szeregu obowiązujących przepisów można interpretować normy N1, N2, N3, N4..., Nn - takie, które można uznać za uzasadnienie aksjologiczne przez ocenę (zespół ocen) O to należy uznać za obowiązującą w tym systemie normę Nr, która wprawdzie nie została sformułowana w obowiązujących przepisach, ale ma takie samo jak te inne normy uzasadnienie aksjologiczne.
Obowiązuje tu zasada pierwszeństwa analogii legis - zgodnie z nią analogię iuris wolno zastosować dopiero wtedy, gdy luki nie można usunąć za pomocą analogii legis (z ustawy).
Analogia legis - opiera się na stwierdzeniu podobieństwa między faktem unormowanym i nieunormowanym, na której to podstawie następuje wiązanie takich samych skutków prawnych z faktem nieunormowanym jakie są wiązane przez prawo z faktem unormowanym.
UBI EADEM LEGIS RATIO IBI EADEM LEGIS DISPOSITIO
Tam, gdzie jest ta sama racja, tam powinno być takie samo uregulowanie prawne.
Obowiązuje tu zasada stosowania przepisu najbardziej podobnego.
Odpowiednie zastosowanie przepisu - szczególny przypadek analogii.
O odpowiednim stosowaniu przepisu mówimy wówczas, gdy sama norma prawa nakazuje nam zastosować przepis prawny należący do danej instytucji prawnej.
Odpowiednie zastosowanie nakazuje interpretatorowi uwzględnienie ewentualnych różnic między instytucjami, do których należy przepis odsyłający i przepis odesłania.
Dlatego odpowiednie zastosowanie przepisu może polegać na jego zastosowaniu wprost, zastosowaniu z odpowiednimi modyfikacjami, a nawet na odmowie jego zastosowania ze względu na określone różnice.
Argumentum a contrario
Jest przeciwieństwem wnioskowania przez analogię, zwraca się uwagę nie na podobieństwo, ale na różnice, które między faktami zachodzą.
- opiera się na stwierdzeniu różnicy miedzy faktem unormowanym i nieunormowanym, na której to podstawie uznaje się, że skoro z faktem unormowanym wiążą się określone konsekwencje, to takie konsekwencje nie mogą być wiązane z faktem nieunormowanym.
A więc jeżeli norma wiąże konsekwencje prawne K z faktem F a dany fakt nie jest identyczny z faktem F1, to nie wolno jest stosować do faktu F1 konsekwencji K i to nawet gdyby był on podobny pod istotnymi względami do faktu F.
Zasady stosowania analogii i argumentum a contrario:
Gdy wolno jest stosować analogię, to nie wolno stosować argumentum a contr ario i vice versa - tam, gdzie niedopuszczalna jest analogia należy wnioskować a contrario.
Wnioskowanie z analogii dopuszcza się wtedy, gdy dana regulacja ma charakter otwarty i niezupełny, a niedopuszczalne wówczas, gdy uważa się ją za zamkniętą. Może to sugerować także redakcja przepisów (“w szczególności”, “takich jak” - “tylko”, “jedynie”, “wyłącznie”).
Analogię wolno stosować do luk konstrukcyjnych (technicznych) zasadniczo niedopuszczalne jest jej stosowanie w stosunku do luk aksjologicznych i luk swoistych. W przypadku luk aksjologicznych można jedynie formułować postulaty de lege ferenda, chyba że luka aksjologiczna prowadzi do rezultatu, który jest wyjątkowo, rażąco niesłuszny.
Zakaz stosowania analogii do przepisów kompetencyjnych. (nie wolno domniemywać kompetencji organów administracji, kompetencja musi wyraźne wynikać z przepisu prawnego).
W prawie cywilnym co do zasady analogia jest dopuszczalna.
W prawie karnym analogia jest niedopuszczalna na niekorzyść oskarżonego, która NIE WIDZĘ.
W prawie podatkowym analogia jest niedopuszczalna na niekorzyść podatnika, nie mogą za jej pomocą być wprowadzone nowe podatki ani też nie może zostać zwiększony zakres obciążeń podatkowych. Można stosować na korzyść podatnika.
W przypadku gałęzi prawa podobnych do prawa cywilnego (prawa prywatnego) można stosować analogię.
W przypadku gałęzi prawa podobnych do prawa karnego (prawa publicznego) podstawą wnioskowania powinien być argument a contr ario.
W prawie administracyjnym nie ma żadnych generalnych zasad co do dopuszczalności lub niedopuszczalności stosowania analogii. Należy tu rozważyć charakter regulacji oraz kierować się innymi dyrektywami.
Zasadniczo dopuszczalna jest analogia w przypadku praw i wolności obywatelskich, a zasadniczo niedopuszczalne jest jej stosowanie w odniesieniu do obowiązków obywatelskich.
Niedopuszczalne jest stosowanie analogii w odniesieniu do przepisów ograniczającyh prawa i wolności obywatelskie, jeśli skutkiem ich zastosowania byłoby rozszerzenie tych ograniczeń.
Zakaz stosowania analogii w odniesieniu do wyjątków.
Zakaz stosowania analogii w odniesieniu do przepisów, które stanowią lex specialis.
Przeczytać o afortiori, o regułach kolizyjnych.
To wszystko.