Tkanki Zwierzęce.

Tkanka Nabłonkowa :

Nabłonki oddzielają organizm zwierzęcia od otaczającego środowiska, pozwalają na wymianę gazową, ułatwiają odbiór bodźców zw. świata zewnętrznego, a także wyściełają narządy jamy ciała U zwierząt lądowych zabezpieczają przed częściową utratą wody .Ich wspólną cechą jest zwarty układ komórek utrzymywany dzięki tzw. błonie podstawowej oraz różnego rodzaju połączeni międzykomórkowym (rys.A1).Przykładem takiego połączenia są desmosomy: bardzo drobne białkowe wypustki na powierzchni błony, zachodzące na siebie w sposób przypominający zatrzask .Z desmosomami od wewnątrz łączą się białkowe sieci tzw. Cytoszkieletu .Podobnie zorganizowane są połączenia zwierające.

Połączeni zamykające spełniają funkcje uszczelniające przestrzeń miedzy komórkami nabłonka. Połączenie komunikacyjne jest układem niezwykle cieniutkich białkowych kanalików, którymi z komórki do komórki mogą przechodzić małe jony i cząsteczki.

Przez połączenia komunikacyjne nie przechodzą białka .Połączenia komunikacyjne występują nie tylko w nabłonkach, ale także w innych tkankach zwierzęcych .Komórki nabłonkowe zdolne są do podziałów zwykle więc nabłonki mają zdolność regeneracji .Podstawowy podział nabłonków podyktowany jest liczbą warstw komórek oraz ich kształtem. Nabłonki tworzone są przez pojedynczą warstwę komórek określa się jako jednowarstwowe, gdy warstw jest więcej- wielowarstwowe.

Bezkręgowce mają nabłonki jednowarstwowe, kręgowce posiadają jednowarstwowe i wielowarstwowe nabłonki. Komórki nabłonkowe mogą mieć kształt: płaski, sześcienny lub walcowaty.

Nabłonek jednowarstwowy płaski zbudowany :

* zbudowany jest ze spłaszczonych, wielobocznych komórek;

*jądra umieszczone są centralnie;

*w organizmie człowieka taki nabłonek znajduje się

wszędzie tam, gdzie warstwa oddzielająca nie powinna utrudniać

transportu substancji- musi być jak najcieńsza;

*występuje w pęcherzykach płucnych;

*wyścieła naczynia krwionośne;

*w nerce współtworzy torebki ciałek nerkowych.(rys.A2)

Nabłonek jednowarstwowy sześcienny :

*zbudowany jest z komórek równo ściennych (kształt ich przypomina kostkę do gry);

*jądra umieszczone są centralnie;

*u człowieka występuje w:

-kanalikach nerwowych;

-końcowych odcinkach gruczołów

(tam gdzie intensywnie zachodzi wchłanianie lub wydzielanie).(rys.A3)

Nabłonek jednowarstwowy walcowaty :

*zbudowany jest z wysokich komórek o kształcie nieregularnych graniastosłupów;

*jądra znajdują się w spodniej warstwie cytoplazmy ponad błoną podstawową;

*u człowieka typ tego nabłonka występuje w przewodzie pokarmowym i jajowodach;

*mają dużą liczbę cieniutkich paluszkowatych wypustek cytoplazmatycznych (mikrokosmyki).(rys.B1)

Nabłonek jednowarstwowy wielorzędowy :

*zbudowany jest z wysokich komórek o kształcie powyginanych graniastosłupów oraz niższe o klinowym kształcie;

*jądra umieszczone na różnych wysokościach;

*u człowieka występuje w drogach oddechowych (jamie nosowej, krtani, tchawicy i oskrzelach.(rys.B2)

Nabłonek wielowarstwowy płaski :

*zbudowany jest z kilku warstw komórek, zewnętrzne są spłaszczone;

*intensywne podziały umożliwiają złuszczanie się warstw wierzchnich i stałe odnawianie nabłonka;

*występuje w jamie ustnej, pochwie i przedniej powierzchni rogówki oka ;

*odmianą nabłonka wielowarstwowego płaskiego jest naskórek

Tkanki łączne :

W ciele kręgowców tkanka łączna spełnia liczne funkcje : wypełniającą, odżywczą, transportową, mechaniczną oraz obronną.

Tkanka łączna składa się z istoty międzykomórkowej.

Trzy Rodzaje włókien białkowych :

*Włókna kolagenowe- zbudowane są ze złożonego białka o nazwie kolagen (nie rozpuszcza się w wodzie), włókna

kolagenowe odporne są na rozrywanie, występują w ścięgnach chrząstkach i kościach.

*Włókna sprężyste- cieńsze niż włókna kolagenowe, z innego białka (elastyna), tworzą nieregularną sprężystą sieć jej

odporność na rozerwanie jest niewielka.

*Włókna retikulinowe- pojedyncze delikatne włókienka, stanowią delikatne rusztowanie w niektórych narządach np. w zrębie

węzłów chłonnych.

Tkanki łączne właściwe :

Cechą charakterystyczną tkanek łącznych właściwych są: brak substancji twardych w istocie miedzy komórkowej duże właściwości regeneracyjne i znaczny udział w metabolizmie ustroju. Przykładem może być najczęściej występującą w naszym organizmie tkanka łączona wiotka zawierająca wiele włókien retikulinowych. Otacza naczynia krwionośne nerwy i mięśnie z tkanką tłuszczową współtworzy warstwę podskórną, przytwierdzająca skóre do muskulatury.

Tkanka łączna zbita- zawiera liczne włókna kolagenowe jeśli ułożone są regularnie to tkanka buduje ścięgna i torebki stawowe, gdy układ włókien jest nieregularny to umożliwia silne odkształcenia

Tkanka łączna tłuszczowa- stanowi rezerwę metaboliczną ustroju, w warunkach stałej nadwyżki substancji odżywczych jej liczne komórki syntezują i odkładają w swojej cytoplazmie tłuszcze obojętne, pełni rolę termoizolacyjną.

Tkanka łączna siateczkowata- bogato unaczyniona, delikatna budowa, komórki kontaktują się przez wypustki, powstaje w ten sposób przestrzenna sieć jej puste miejsca wypełnia gąbczasta substancja podstawowa, bogata we włókna retykulinowe, ten typ tkanki tworzy zrąb takich narządów jak : węzły chłonne, grasica oraz zrąb szpiku kostnego.

Tkanka łączna zarodkowa- występuje tylko w okresie zarodkowym, komórki mają charakter totipotencjalny, galaretowata substancja podstawowa tkanki łącznej zarodkowej pozbawiona jest włókien.(rys.B3).

Tkanki łączne oporowe :

Grupa tkanek łącznych oporowych zapewnia podporę ciała i ochronę mechaniczną, są charakterystyczne dla zwierząt mających twardy, wewnętrzny szkielet osiowy (kręgowce).Wśród bezkręgowców jedynie głowonogi mają puszkę mózgową zbudowaną z tkanki o charakterze chrzęstnym. Tkankę łączną oporową podzielono na dwa rodzaje : Tkankę chrzęstną i tkankę kostną.

Tkanka chrzęstna- nie jest unaczyniona, ani unerwiona, składa się z istoty międzykomórkowej, w której zanurzone są włókna białkowe oraz elementy komórkowe. Najliczniejszą grupę stanowią komórki chrzęstne- chondrocyty wypadku urazu mechanicznego chondrocyty przekształcają się w komórki chrząstkogubne (chondroblasty), które rozpuszczają chrząstkę, pewna część komórek chrzęstnych przekształca się jednocześnie w komórki chrząstkotwórcze (chondroblasty), pozwala to na uzupełnienie ubytków w tkance.

Tkanka chrzęstna szklista- tworzy szkielet wszystkich kręgowców w okresie zarodkowym. U ryb chrzęstnoszkieletowych i dwudysznych chrząstka szklista stanowi jednocześnie podstawowy materiał budulcowy szkieletu. W szkielecie człowieka chrząstka szklista buduje powierzchnie stawowe i przymostkowe części żeber. Występuje w części chrzęstnej nosa, nagłośni i oskrzelach.

Tkanka chrzęstna sprężysta-występuje w małżowinie usznej ssaków. Współtworzy część chrząstek krtani i nagłośni. W istocie podstawowej zanurzona jest delikatna siateczka włókien elastycznych, nadających właściwości sprężyste w układach związanych z rezonansem akustycznym, nie ulegają mineralizacji.

Tkanka chrzęstna włóknista- w substancji podstawowej tej tkanki licznie występują grube pęczki włókien kolagenowych nadaje to tkance dużą wytrzymałość na zerwanie, występuje ona w miejscach przyczepu ścięgien do kości, współtworzy także krążki międzykręgowe w kręgosłupie.

Tkanka kostna- w większości kręgowców tkanka kostna powstaje jako szkielet ostateczny, powstaje głownie w drodze kostnienia tkanki chrzęstnej szklistej lub w mniejszym stopniu, tkanki łącznej właściwej. Kości są bogato unaczynione i unerwione(rys.C1), jest aktywna pod względem metabolicznym i ulega nieustannym procesom przebudowy, stanowi czynny zbiornik zapasowy jonów, głównie wapniowych. Związki mineralne powodują że jest ona twarda i wytrzymała na duże obciążenia mechaniczne. Wyróżnia się dwa rodzaje tkanki kostnej: zbitą i gąbczastą

Tkanka kostna zbita- posiada pojedynczą blaszkę kostną jest łukowato zagięta wzdłuż długiej osi. Zwarty układ licznych blaszek otacza kanał Haversa, taka pojedyncza jednostka budulcowa nazywa się osteonem Pomiędzy osteonami znajduje się istota międzykomórkowa, w systemach Haversa przebiegają naczynia krwionośne, limfatyczne i nerwy. Tkanka kostna zbita tworzy ramiona długich dźwigni w szkielecie buduje kości długie, tworzy także kości osłaniające mózgowie.

Tkanka kostna gąbczasta- tworzą blaszki kostne ciasno owinięte, tak zwane beleczki kostne (rys.C2).Beleczki tworzą przestrzenną sieć, przypominają swoją strukturą gąbkę kąpielową. Przestrzenie między beleczkami wypełnia szpik kostny. Tkanka kostna gąbczasta występuje głownie w końcowych częściach kości długich (rys.C3).

Zdolności regeneracyjne kości są duże, w miejscu uszkodzenia tzw. komórki kościogubne miejscowo rozpuszczają kość, a komórki- kościotwórcze uzupełniają ubytki bądź łączą fragmenty kostne.

Krew :

Krew- a ściślej hemolimfa owadów, pozbawiona jest barwników oddechowych. Nie transportuje gazów oddechowych. U bezkręgowców, np.. pierścienic, krew pełni funkcję przenośnika tlenu i dwutlenku węgla, nośnikiem tlenu jest białko, hemoglobina (czerwona), chlorokruoryna (zielona), lub hemocyjanina (niebieska).

Kręgowce mają dwa rodzaje tkanki łącznej płynnej : krew i limfę. Krew jak każdy rodzaj tkanki łącznej, składa się z substancji międzykomórkowej, czyli nie upostaciowanego osocza oraz elementów morfotycznych- krwinek czerwonych, białych oraz płytek krwi. Elementy morfotyczne krwi powstają głównie w czerwonym szpiku kostnym, który wypełnia jamy szpikowe kości długich i płaskich oraz przestrzenie pomiędzy beleczkami kostnymi części nasadowych kości. Krew umożliwia ominięcie ograniczeń wynikających z reguł dyfuzji prostej, przede wszystkim dostarczając tlen z płuc do wszystkich komórek ciała- rola oddechowa, i zaopatruje wszystkie komórki w materiały budulcowe i energetyczne- rola odżywcza. Ważną funkcją krwi jest transportowanie zbędnych i szkodliwych produktów metabolizmu głównie dwutlenku węgla i związków azotu- rola wydalnicza. Krew bierze udział w procesach odpornościowych- rola immunologiczna. Krew pomaga również w utrzymaniu temperatury ciała- rola termoregulacyjna.

Innym ważnym składnikiem morfotycznym krwi są krwinki białe (leukocyty są one bezbarwne).Znajdują się nie tylko w krwi ale w mniejszych ilościach w limfie, ich kształt jest różny (kulisty i owalny), wielkość leukocytów jest różna.

Osocze-jest substancją międzykomórkową krwi zawiera około 90% wody i 10% związków organicznych i nieorganicznych : białka, tłuszcze, hormony, witaminy, enzymy oraz sole mineralne. Surowicą krwi jest osocze pozbawione włóknika, powstającego z fibrynogenu w trakcie krzepnięcia krwi. Rolą osocza jest:

*uczestniczenie w procesach odpornościowych organizmu (rola globuliny);

*udział w procesie krzepnięcia krwi (fibrynogen);

*utrzymuje stałe pH bierze udział w utrzymywaniu stałej temperatury ustroju;

*utrzymuje stałe ciśnienie osmotyczne (albuminy);

*rozprowadza w organizmie witaminy, hormony, enzymy, substancje odżywcze, w tym makro i mikroelementów;

*odprowadza szkodliwe produkty przemiany materii, tj. mocznika, amoniaku, kwasu moczowego

*uczestniczenie w transporcie CO2 w organizmie

Erytrocyty- dojrzałe krwinki czerwone, bez jądrzaste u ssaków i zawierające jądro u innych kręgowców (płazy, ptaki). Powstają w szpiku kostnym, w ich skład wchodzi czerwony barwnik hemoglobina, transportująca tlen i częściowo dwutlenek węgla. Hemoglobina w zetknięciu z tlenem ulega utlenowaniu, ponieważ żelazo nie zmienia swej wartości i tlen nie wchodzi w trwały związek z hemoglobiną. Rola erytrocytów :

*dostarczają tlen z płuc do tkanek

*transportują CO2

*warunkują grupę krwi (O, A, B, AB)

*borą udział w utrzymaniu pH krwi (razem z osoczem)

Leukocyty- są to duże komórki, zawierające jądro, niektóre z nich mają zdolność samodzielnego ruchu i właściwości żerne (fagocytowanie) w stosunku do obcych organizmów ustroju np. bakterii. Ze względu na obecność ziarnistości leukocyty dzielimy na :

- agranulocyty:

*monocyty

*limfocyty

- granulocyty

*obojętnochłonne

*zasadnochłonne

*kwasochłonne

Podstawową funkcją leukocytów jest uczestniczenie w procesach odpornościowych ustroju przejawiające się : fagocytowaniem antygenów- uczestniczą w tym monocyty i granulocyty obojętnochłonne

-działalnością obronną w stanach uczuleniowych organizmu granulocyty kwasochłonne i zasadochłonne

-wytwarzanie białka odpornościowego (przeciw ciał w surowicy krwi) i odporności komórkowej

Trombocyty- są najmniejszymi elementami morfologicznymi krwi, pozbawionymi jąder komórkowych. Powstają one w szpiku kostnym przez odszczepienie się cytoplazmy komórek olbrzymich. Główną ich rolą jest udział w procesach krwi. Elementy morfotyczne krwi powstają głównie w szpiku kostnym, w tkance siateczkowej i chłonnej np. w węzłach limfatycznych i śledzionie, która jest jednocześnie jednym z narządów krwiotwórczych.

Limfa :

Limfa- czyli chłonka, pośredniczy w dwustronnej wymianie substancji pomiędzy krwią i innymi tkankami, podobnie jak u krwi w skład wchodzi nie upostaciowane osocze, składem zbliżonym do osocza krwi. Spośród elementów morfotycznych zdecydowaną większość stanowią limfocyty. Wiec chłonka podobnie jak krew pełni rolę odpornościową.

Tkanka mięśniowa :

Podstawową cechą tkanki mięśniowej jest zdolność jej komórek do aktywnego kurczenia się. Ze względu na budowę oraz lokalizację tkankę mięśniową podzielono na : poprzecznie prążkowaną szkieletową, poprzecznie prążkowaną serca, i gładką. Podstawową jednostką czynnościową każdego mięśnia jest włókno mięśniowe. Wysoka efektywność ruchu jest możliwa m.in. dzięki ścisłemu ułożeniu włókien mięśniowych, pomiędzy którymi nie ma istoty między komórkowej. W komórkach tkanki mięśniowej występują nitki białek kurczliwych aktyny i miozyny, tworząc włókienka kurczliwe(miofibryle), dzięki którym tkanka mięśniowa może się kurczyć i rozkurczać.(rys.D3).

Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa :

*buduje aktywną część układu ruchu kręgowców;

*włókna swoim kształtem przypominają wydłużone walce (rys.E1);

*włókna ułożone równolegle do siebie zwiększa to siłę skurczu;

*spłaszczone jądra komórkowe ich liczba może dochodzić do kilkuset w jednym włóknie, znajdują się na obrzeżach

komórki;

Duże zapotrzebowanie tlenu i intensywną przemianę materii, mięśnie szkieletowe są dobrze ukrwione i unerwione, ich skurcz zależny jest od naszej woli

Tkanka poprzecznie prążkowana serca :

Podstawowe jednostki budulcowe tkanki sercowej kręgowców są jednojądrzastymi komórkami, które wykazują poprzeczne prążkowania. Włókna mięśniowe serca można dość łatwo rozpoznać są widlasto rozgałęzione

(rys.E2).Włókna łącząc się ze sobą tworzą przestrzenna sieć, w której skurcz elementów prowadzi do zmniejszenia objętości jam serca. Miejsca połączeń międzykomórkowych widoczne są jako ciemniejsze linie i nazywamy je wstawkami. Serce jest bardzo sprawną pompą mięśniową, dzięki niemu organizm kręgowca może sprawnie transportować różne substancje do wszystkich części ciała. Skurcze serca są niezależne od naszej woli (pośrednio możemy na nie wpływać).

Tkanka mięśniowa gładka :

Współtworzy wór powłokowo-mięśniowy płazińców, nicieni i pierścienic. U tych bezkręgowców jest ona związana z lokomocją. U kręgowców i stawonogów, mięśnie gładkie nie spełniają tej funkcji. Włókna mięśniowe gładkie skupiają się najczęściej w pasma bądź błony mięśniowe (rys.E3).Tkanka mięśniowa gładka zbudowana jest :

*z jednojądrzastych wrzecionowatych komórek

*centralną część każdej zajmuje cylindryczne jądro

*cytoplazmę wypełniają miofibryle

Skurcz mięśni gładkich jest niezależny od naszej woli.

Tkanka nerwowa i glejowa :

Tkanka nerwowa i glejowa :

Podstawową jednostką anatomiczną tkanki nerwowej są : komórki nerwowe i komórki glejowe. Głównym zadaniem neuronów jest szybkie przesyłanie informacji w postaci impulsów nerwowych.

Komórki glejowe nie przewodzą impulsów nerwowych, są odpowiedzialne za odżywianie i ochronę komórek nerwowych (rys.F1).W zależności od położenia w układzie nerwowym oraz pełnionej funkcji neurony ssaków i człowieka znacznie różnią się wielkością i kształtem. W każdym można wyróżnić trzy charakterystyczne elementy: ciało komórki oraz dwa rodzaje wypustek cytoplazmatycznych(rys.F2).Pierwszy rodzaj wypustek to dendryty zwykle są krótkie i mają drzewkowaty kształt. Mają za zadanie przewodzenie impulsów nerwowych do komórkowo (w stronę ciała komórki). Drugim rodzajem wypustek są neuryty (akson).Neuryt przewodzi od komórkowo (od ciała komórki dalej).

Długie wypustki kończące się w znacznej odległości od ciała komórki nerwowej nazywamy włóknami nerwowymi. Liczne włókna, np. neuryty przewodzące impulsy z rdzenia kręgowego do mięśni szkieletowych, mają znaczną średnice i otoczone są dwiema osłonkami ; rdzenną oraz komórkową Schwanna. Wewnętrzną osłonkę tworzy ciasno zwinięta błona bogata w melinę zawierająca tłuszcz i cholesterol.

W miejscach styku komórek osłonowych występują przerwy w osłonce rdzennej- są to przewężenia Ranviera.

Zdolności regeneracyjne tkanki nerwowej kręgowców są bardzo małe (neurony dojrzałe nie mają zdolności do podziałów). W wypadku niewielkiego uszkodzenia samego neurytu istnieje możliwość odtworzenia utraconej części, wówczas zachowana przy komórkowa część tej wypustki rozrasta się i wciska między komórki osłonowe, odtwarza utracone połączenie.

Każdy neuron może przekazywać impulsy nerwowe innej komórce. Służą do tego specjalne łącza- synapsy (rys.F3).Gdy impuls nerwowy osiąga zakończenie neurytu, do szczeliny synaptycznej otwierają się malutkie pęcherzyki synaptyczne zawierające specjalną substancję chemiczną- mediator synaptyczny.

---