W-1
Komórka - najmniejsza funkcjonalna i strukturalna jednostka organizmu
Cechy organizmu: odżywianie
Metabolizm (m.in. oddychanie)
Wydalanie
Wzrost
Ruch
Reakcja na bodźce
Rozmnażanie
Usuwanie resztek pokarmowych (wydzielanie)
Budowa komórkowa
przetwarzamy i powstają materiały budulcowe, zapasowe i to co niepotrzebne, szkodliwe wydalamy
WYDALANIE- usuwanie związków zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii
WYPRÓŻNIANIE- usuwanie niestrawionych resztek pokarmowych (wielokomórkowce i jednokomórkowce) egzocytoza (opróżnienie fagosomu)= defekacja
- ruch- nie równa się przemieszcznie roślini i grzybyruch cytoplazmatyczny; mitoza, mejoza
rekcja na bodźce `obok Bliklego pączek fruwa';) wzrokowe, dźwiękowe, dotykowe
Komórki ewoluują w różnych kierunkach:
Eukariotyczne- mają mrawdziwe ; waściwe jądra komórkowe
Prokariotyczne- nie wykształciły w ewolucji jądra komórkowego. `pro'- przed jądrowymi, komórki przedjądrowe
Erytrocyt ssaków- bezjądrowy ale nie jest prokariota bo miał jądro i zatracił je (bezjądrzasty); w procesie apoptozy wyrzucił jądro śladem po jądrze jest zapadnięcie w środku
Eukariota- roślinne, zwierzęce, grzybowe, kom. protistów
Prokariora- bakteryjne, sinice to bakterie chemoautotroficzne
ściana kom.- rośliny, bakterie (niektóre), protisty (niektóre), grzyby
podzxiał wg. Funkcji- jednokomórkowe- wszystkie funkcje a inne wyspecjalizowane- określone funkcje.
Nukleoplazma + cytoplazma = protoplazma
Retikulum
Aparat Golgiego
Rybosomy (polisomy na powierzchni RER)
Diktiosom - jeden stos (cysterna) w ap. Golgiego. Aparat to wiele diktiosomów połączonych
Mitochondria (wpuklenia błony wewnętrznej, płaskie lub tubularne)
Peroksysomy
Proteasomy - kompleksy enzymatyczne o aktywności proteazowej; biorą udział w wewnątrzkomórkowycm trawieniu białek
Na cytoplazmę składają się: cytozol, organella, cytoszkielet oraz wtrąty komórkowe
Rzęski, wici, akrosom plemnika czy parzydełko w komórkach parzydełkowych też są organellami
Tkanki człowieka:
łączna
mięśniowa
nerwowa
nabłonkowa
TKANKA- zespół komórek o określonej budowie i określonej funkcji i zajmujących określone miejsce w organizmie
TKANKA ŁĄCZNA
zespół kom. o określonej budowie, najczęściej w dużej ilości substancji międzykomórkowej która jest wydzieliną tych komórek osocze nie jest wydzieliną komórek krwi zespół leżący w dużej ilości substancji międzykom. (to krew!) nie ma tkanki płynnej
NABŁONEK
pierwsza w rozwoju
wszystkie zwierzęta pokryte są nabłonkiem
pokrywa ciała zwierząt i wyścieła jamy ciała
wsztstkie komórki nabłonka spoczywają na błonie podstawnej
zwarta organizacja i polaryzacja budowy ( część apikalna - szczytowa i podstawna)
regularna budowa
Kształt:
płaskie- szerszy niż wyższy; inny kształt jądra
sześcienne- równie szeroki jak wysoki
walcowate- wyższy niż szerszy
prawie wszystkie kręgowce pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym nowe komórki powstają z sąsiadujących
u wielowarstwowych nowe komórki powstają z podziałów komórek poniżej komórki podstawne a wyżej warstwa rozrodcza; cały czas się dzielą zewnętrzne warstwy złuszczają się; wszystkie wielowarstwowe się złuszczają te nabłonki niektóre rogowacieją a niektóre nie rogowacenie-odkłąda się w nich substancja rogowa (keratyna) nabłonki skeratynizowane pojawienie się zrogowaciałego nabłonka związane z wyjściem na ląd; płazy wyszły na ląd. wylinka - u gadów zrzucanie nabłonka zrogowaciałego
ryby nie mają nabłonka zrogowaciałego
Skóra właściwa
jest pod błoną podstawną naskórek nabłonki na skórze właściwej u większości bezkręgowców nabłonek jednowarstwoey; lancetnik pokryty nabłonkiem jednowarstwowym bo jest bezkręgowcem
nabłonek leży na skórze właściwej /9jeden który ma naskórek, reszta bezkręgowców nie ma)
nabłonki wyściełają powierzchnie wewnętrzne organizmu nabł. Jednowarstwowy
nabłonek jamy ustnej wielowarstwowy nierogowaciejący te co są we wnętrzu ciała i wnikają do wnętrza się niezrogowaciałe i w pierwszych odcinkach wielowarstwowy... np. końcowy odcinek jelita i końcowe odc. Narządów rozrodczych
nabłonek wielowarstwowy na powiece, rogowaciejący, przechodzi w rogówkę
pierwsze odcinki wielowarstwowe , nierogowaciejące
nabłonki wielorzędowe- w n. Jednowarstwowych wszystkie kom. stykają się a w wielowarstwowych tylko warstwa rozrodcza się styka w n, wuekirz ediwtn jednowarstwowe nabłonek tchawicy- urzęsiony
nabłonek sześcienny- kolisty na przekroju, nabłonek w tarczycy
walcowate- w jelicie, mikrokosmki
naskórek - wielowarstwowy, rogowaciejący
desmosomy - połączenia międzykomórkowe `kolce' warstwa kolczysta
pomiędzy kom. warstwy rozrodczej są melanocyty zawierające melaniny (kilka rodzajów) różne kolory skóry- różna ilość melanin określonych kolorówzdolność do opalania chroni przed promieniowaniem UV które powoduje zmiany mutagenne w DNA ochrona warstwy rozrodczej komórka jest najbardziej kapitalistyczną z kapitalistyczntcg najmniej pracy, energii ale skuteczna
położenie melanocytów w naskórku UV pobudza do produkcji melaninyprodukowana na dole w melanocycie keratynocty pochłaniają fragmenty cytoplazmy melanocytów lub tworzą się mostki i melanina przelewa się z cytoplazmą kolejne warstwy nabywają melaniny kolejne warstwy wypychane; brązowa skóra koniec wszystkie warstwy zawierają melaninę później melanina w warstwie górnej a na dole mniej melaniny bo ni ema słońca, złuszczamy warstwę z melaniną i kolejne kom. tej melaniny nie zawierają produkcja witaminy D
nabłonki tworzą różne twory nabłonkowewłosy, paznokcie gruczoły (łojowe , potowe, mlekowe, wątroba-największy)
Funkcje:
ochronnopowłokowa
wyściełająco- ochronna
wydzielnicza (wszystkie gruczoły są pochodzenia nabłonkowego)
transportująca
lokomotoryczna (tchawica, jajowody)
potrafi przekształcać się w twory nabłonkowe: włosy, paznokcie, gruczoły potowe, łojowe, mlekowe, soczewka oka
w kom. nabłonkowych centriole wędrują do części szczytowej i tworzą bazy dla wici i rzęsek
tkanka nabłonkowa może być pochodzenia ektodermalnego (np. skóra) endodermalnego (jelito) lub mezodermalnego (otrzewna)
nabłonki można podzielić na rogowaciejące ( u kręgowców, które wyszły na ląd) i nierogowaciejące zrogowaciale są wyłącznie nabłonki wielowarstwowe
wszystkie kręgowce są pokryte nabłonkiem wielowarstwowym, bezkręgowce mają nabłonek jednowarstwowy
TKANKA MIĘŚNIOWA
dwa typy: gładka i prążkowana ( sercowa i szkieletowa)
obecność prążków jest powodowana przez obecność aktynu i miozyny przyczepionych do prążka Z
występuje izotropowy prążek jasny (jednołomny) i ciemny prążek anizotropowy(dwułomny)
skurcz polega na wślizgiwaniu się włókien miozyny między aktynę
obszar pomiędzy jednymprążkem Z a drugim to sarkomer
nie ma włókien kurczliwych !!!
Miofibryle - pęczki włókien poprzedzielane i otoczone cysternami gładkiej siateczki śródplazmatycznej zawierającymi wapń, który powoduje skurcz
Mioblasty w czasie rozwoju zlewają się w syncytia - wielojądrowe włókna mięśniowe
Komórki mięśnia sercowego są jedno czasem dwujądrowe są połączone ze sobą połączeniami jonowymi i desmosomalnymi - wstawkami
Mięsień gładki ma jedno jądro filamenty przyczepione do tzw.ciałek gładkich tworzą mechanizm skurczu (zasada ślizgowa podobna do tej w mięśniu prążkowanym)
Nie istnieje aktywny roskurcz działają grupy antagonistyczne (nie tylko inny mięsień może być antagonistą) mięśnie potrafią się tylko kurczyć, przy rozkurczu muszą być rozciągane `na siłę'
Poprzecznie prążkowana szkieletowa, sercowa i gładka
Obecność prążków wynika z regularnego ułożenia aktyny i miozyny ciemne- miozyna; jasne- aktyna
Linia Z- do tego przyczepione prążki
W czasie skurczu filamenty aktynowe wsuwają się pod miozynowe
Szerokość prążka ciemnego jest bez zmian; zmianie ulega szerokość prążka jasnego
Nie ma rozkurczu mięśnia!!! rozciągnięcie = relaksacja
Wyciąfanie filamentów aktynowych spod miozynowych grupy antagonistyczne
Mięśnie prążkowane są zbudowane z włókien mięśniowych
Fuzja mioblastów tworzących włókna
Wiele milionów jąder we włóknie
Włókna zakotwiczone od przyczepu do przyczepu
Wstawka między połączenia kardiocytów (m. Sercowe) 1 jądro komórkowe a gładkie też jedno w gładkich nie widać prążków mechanizm skurczu taki sam, ślizgowy
TKANKA NERWOWA
z neuronów
odbiór i przekaz bodźców do mięsni, sygnał do gruczołu lub jego kom. mięśniowych efektor to zawsze miesień
1 akson wiele dendrytów, najczęściej
narządy zmysłów nie ma nabłonków zmysłowych!!!
Komórki pręcikonośne i czopkonośne odbierają bodziedz wzrokowy kom. siatkówki
Kubki smakowe komórki bez aksonu i dendrytu ale to jest komórka nerwowa.