18. AKTYWNOŚĆ RUCHOWA W PROFILAKTYCE OSTEOPOROZY

OSTEOPOROZA- Jest układową chorobą szkieletu, w której dochodzi do zmniejszenia gęstości kości i zmian w mikroarchitekturze tkanki kostnej.

Zgodnie z definicją podaną przez WHO, OSTEOPOROZĘ rozpoznaje się, jeśli gęstość

kości zmniejsza się o co najmniej 2,5 odchylenia standardowego poniżej średniej gęstości kości u osób młodych.

KLASYFIKACJA osteoporozy

• Osteoporozy pierwotne:

• Osteoporoza młodzieńcza jest chorobą rzadko spotykaną, występuje zwykle między 4 a 15 rokiem życia, częściej u dziewcząt niż u chłopców. Rozwija się niespodziewanie i charakteryzuje się nagłą utratą masy kości. Przypuszcza się, że przyczyną tej osteoporozy jest upośledzenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego.

• Osteoporoza idiopatyczna wczesnego wieku dojrzałego występuje zwykle u osób w wieku między 20 a 30 rokiem życia. W około 90% przypadków dotyczy ona mężczyzn. W tej postaci choroby występuje zwiększone wydalanie wapnia z moczem, a głównym zaburzeniem jest opóźnianie lub nawet zahamowanie tworzenia w miejscach przebudowy tk. kostnej.

• Osteoporoza pomenopauzalna jest jedną z najczęściej występujących osteoporoz. Choroba ta występuje u kobiet, którym usunięto jajniki lub, które przestały miesiączkować w sposób naturalny. Jednak badania kliniczne u kobiet wykazały, że niedobór estrogenów u kobiet po menopauzie jest głównym, ale nie jednym czynnikiem rozwoju osteoporozy.

• Osteoporoza starcza pojawia się po 65 roku życia, wskutek zmian zachodzących w tkance kostnej pod wpływem wieku.

• Osteoporozy wtórne

• Osteoporozy wtórne towarzyszą innym zmianom chorobowym, bądź występują w wyniku terapii niektórymi lekami. Chorobami, które wpływają niekorzystnie na metabolizm kości i mogą powodować osteoporozę, są: nadczynność przytarczyc i tarczycy, cukrzyca.

CZYNNIKI RYZYKA

-mała masa ciała

-przedwczesna menopauza

-niska podaż wapnia i witaminy D₃ w diecie

-niedożywienie

-mała aktywność fizyczna

-palenie tytoniu

-nadmierne spożywanie kawy, soli, alkoholu

-mała ekspozycja skóry na słońce

-przyjmowanie leków przeciwdrgawkowych, glikokortykosteroidów, heparyny w nadmiarze

Dzięki identyfikacji czynników ryzyka wyłoniona została grupa osób, którą należy objąć szczególnym postępowaniem profilaktycznym. Do grupy tej należą osoby, które:

• przekroczyły 60 rok życia,

• mają jeden lub więcej czynników ryzyka wystąpienia osteoporozy,

• cierpią na przewlekłe choroby układowe ograniczające sprawne poruszanie się,

• po niewielkim urazie doznały złamania, zwłaszcza trzonów kręgowych, kości przedramienia, bliższego odcinka kości udowej,

• mają obciążony wywiad rodzinny w kierunku osteoporozy.

OKRESY OSTEOPOROZY

OKRES I- osteoporoza wczesna

Pacjent skarży się na wielomiejscowe bóle w obrębie kręgosłupa, kkg i kkd. W badaniu klinicznym stwierdzamy nieprawidłową postawę, polegającą na pogłębieniu fizjologicznych krzywizn kręgosłupa, szczególnie zwiększeniu kifozy piersiowej.

Chory jest w stanie na polecenie odtworzyć prawidłową postawę poprzez skorygowanie krzywizn kręgosłupa.

OKRES II- osteoporoza zaawansowana

Zaburzenia postawy ciała w postaci zwiększonej lordozy szyjnej i lędźwiowej oraz kifozy piersiowej, które powodują, że czynna korekcja postawy nie jest w pełni możliwa.

OKRES III- osteoporoza późna

Znacznie utrwalona kifoza piersiowa, która przy próbie korekcji wywołuje ból. Zwiększona lordoza szyjna i wysunięta głowa w przód.

We wszystkich trzech okresach występuje mniej lub bardziej nasilone patologiczne napięcie mm. przykręgosłupowych, osłabienie mm. brzucha, bolesność uciskowa wyrostków kolczystych oraz stawów międzykręgowych.

PROFILAKTYKA

Aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia

osteoporozy, zalecane są:

-Odpowiednia podaż wapnia w diecie.

-Odpowiednia podaż witaminy D₃.

-Zmniejszenie spożycia alkoholu,kofeiny, rzucenie palenia.

-REGULARNA AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA

3x w tyg. przez 45-60 min

Znaczenie aktywności fizycznej w profilaktyce i leczeniu

Aktywność fizyczna należy do głównych czynników warunkujących uzyskanie odpowiedniej szczytowej masy kostnej.

ZAPEWNIA:

-stabilność szkieletu

-równowagę procesów resorpcji i odbudowy kości

-poprawia sprawność ogólną, dzięki czemu zmniejsza ryzyko upadku i zagrożenie złamaniami

POBUDZA:

-kościotworzenie i zwiększa gęstość mineralną kości w dzieciństwie i młodości. W starszym wieku pozwala utrzymać stabilną gęstość kości, samodzielność.

Ustalono, że obciążenia grawitacyjne i nacisk mięśni leżących w sąsiedztwie kości wspomagają utrzymanie równowagi między procesem resorpcji kości a jej tworzeniem.

KINEZYTERAPIA W OSTEOPOROZIE

Kinezyterpia w osteoporozie może być stosowana jako ćw. ogólnoustrojowe lub miejscowe. Na szczególną uwagę zasługują ćw. czynne z oporem- poprawiające kondycję ruchową, izometryczne- warunkujące prawidłową postawę (ćwiczenia te nie obciążając nadmiernie szkieletu zwiększają muskulaturę, a dobrze rozwinięte mięśnie swoją pracą są w stanie ochronić kość przed działaniem dużych sił i stymulować jej działanie) oraz przeciwdziałające deformacji tułowia.

Najważniejszą rolę spełniają ćwiczenia w obciążeniu osiowym kości, które występują np. podczas chodzenia.

Bardzo ważne jest zapobieganie upadkom oraz utrzymanie maksymalnej sprawności i samodzielności w życiu codziennym.

CELEM rehabilitacji w osteoporozie jest:

1. stymulacja procesów kościotworzenia i zmniejszenie tempa ubytku masy kostnej
2. utrzymanie prawidłowej postawy ciała lub poprawa wadliwej
3. zniesienie lub zmniejszenie bólu towarzyszącego następstwom osteoporozy
4. utrzymanie lub zwiększenie zakresów ruchu w stawach
5. zachowanie prawidłowej siły mięśniowej
6. poprawa koordynacji ruchowej i równowagi
7. poprawa sprawności fizycznej
8. zwiększenie samodzielności w życiu codziennym

ZALECANE dyscypliny sportu

- piesze wędrówki lub długie spacery

- taniec klasyczny np. walc, to dobry trening kondycyjny i poprawiający postawę

Warunkowo:

- jazda na rowerze- jeśli pacjent dobrze jeździ może poprawić kondycję i lepsze utrzymanie równowagi (ważny jest sposób siedzenia na rowerze, nie wolno jeździć po nierównym terenie)

NIEWSKAZANE dyscypliny sportowe:

- wszelkie walki i sporty kontaktowe

- gry zespołowe stwarzające zagrożenie potrącenia czy upadku( piłka ręczna, nożna, koszykówka)

- aerobik, jogging.

- squash, badminton, tenis- przy uprawianiu tych sportów wykonuje się szybkie ruchy, gwałtowne uderzenia i ostre hamowania.

- skoki na trampolinie, jazda na nartach

- pływanie - nie jest dyscypliną mającą korzystny wpływ na zapobieganie osteoporozie, gdyż siła wyporu wody zmniejsza obciążenia, ale można w ten sposób poprawić kondycję. ( najlepiej pływać na plecach)

5 żelaznych reguł postępowania zapobiegawczego podczas wykonywania codziennych czynności

1. NIE ZGINAĆ TUŁOWIA. Podczas wszystkich czynności plecy pozostają proste, w przeciwnym wypadku może dojść do złamania trzonów kręgów.

2. Zachować ostrożność podczas SKŁONÓW W BOK i OBROTÓW. Nagle wykonywany ruch może źle wpłynąć na kręgosłup i żebra.

3. Unikać GWAŁTOWNYCH RUCHÓW I SKOKÓW ( jest to bardzo obciążające dla szkieletu)

4. Unikać sytuacji, podczas których jest się NARAŻONYM na DRGANIA np. jazda na rowerze po nierównym terenie.

5. Nie wykonywać zbyt często czynności związanych z UNOSZENIEM RĄK PONAD GŁOWĘ, gdyż silnie obciążają kręgosłup szyjny i piersiowy.

---