INDYWIDUALIZM-

Indywidualizm- jako stanowisko ontologiczne przyjmuje, że w rzeczywistości społecznej realnie istnieją jedynie indywidua, wytwory ich działań oraz sensy (znaczenia) wszystko co ponadindywidualne ma albo charakter fikcji albo skrótowej etykiety. Współcześnie stanowisko indywidualistyczne przyjmuje wielu neopozytywistów.

Indywidualizm w sensie epistemologicznym kładzie nacisk na badanie indywiduów oraz ich wytworów, ale zawsze w powiązaniach . Jest to badanie powiązań i wzajemnych relacji. Podejście to bazuje na takich doborach prób (jednostek do badań) które wyrażają nie losowe lecz rzeczowe powiązania elementów.

Szeroko wykorzystuje się techniki nastawione na obserwację oraz komunikację. Próbuje się dotrzeć do postaw myślenia potocznego.

ANTYINDYWIDUALIZM-

Przyjmuje, że istnieją różnego rodzaju całości o charakterze ponadindywidualnym od najmniejszych jak rodzina, grupa rówieśnicza poprzez pośrednie jak osada, społeczność lokalna aż po największe jak naród czy społeczność miedzynarodowa. Elementy te stanowią ciąg składający się na mikro- , mezo- oraz makro struktury.

Istotą tych wyodrębnionych całości są nie tylkowięzi lecz także pewne cechy globalne np.: historia, kultura, tradycja, doświadczenia zbiorowe, pamięć zbiorowa.

INDYWIDUALIZM versus ANTYINDYWIDUALIZM

Zakłada się, że na poziomie tych całości występują specyficzne prawidłowości:

- na poziomie rodziny- wychowanie, socjalizacja

- na poziomie społeczności lokalnej- partycypacja, organizacja

- na poziomie narodu- działania zbiorowe, patriotyczne itp.

ANTYINDYWIDUALIZM- jest badaniem kontekstowym. Chcąc zbadać określone zjawiska lub procesy 1 rzędu należy zawsze uchwycić w kontekście całości nadrzędnej i przez pryzmat części istotnych, z których ta całość się składa.

ANTYINDYWIDUALIZM

HOLIZM (całościowo) REDUKCJONIZM

ANTYREDUKCJONIZM Całość wyższego rzędu charakteryzuje

się poprzez zbadanie losowej próby indywiduów. Opis całości jest sumą opisów poszczególnych jednost.

HISTORYZM versus AHISTORYZM

Historyzm- wydaje się wręcz „naturalnym” podejściem warunkach społecznych a nawet w nauce jako całości. Jednakże tak nie jest, ponieważ niektóre nauki odrzucają charakterystykę czasowo- przestrzenną twierdzeń.

Historyzm zakłada, że każde zjawisko, każdy proces są zawieszone w jakimś czasie i dzieją się w jakimś miejscu. Czas i miejsce są tu skrótowym zapisem ogólnych ram życia społecznego i kulturowego. Zakłada się przy tym, że nawet zjawiska i procesy o tej samej strukturze są inne, gdyż realizują się w innym otoczeniu społeczno- kulturalnym. W warstwie epistemologicznej historyzm twierdzi, że istotą poznania naukowego jest zmiana realizująca się w strukturach (zmiana lub inaczej rozwój- rozumiany bądź jako postęp bądź regres) Ważne jest aby odróżnić historyzm naukowy od potocznego. Ten ostatni wyraża się raczej w pewnych poglądach oraz ideologiach. Opracowania mają przeważnie charakter monograficzny. Metoda monograficzna idzie w parze z metodą historyczno- porównawczą.

Ahistoryzm- wyraża się w rezygnacji z charakterystyk czasowo- przestrzennych twierdzeń. Typowe przedstawicielki nauk ahistorycznych to: filozofia, chemia.

STRUKTURALIZM versus AMORFIZM

STRUKTURALIZM przyjmuje, że wszystkie obiekty (całości) oraz każde zjawisko i każdy proces (czyli przedmiot) posiadają strukturę, a więc takie wzajemne ułożenie części, elementów albo stanów rzeczy, które może przyczynić się do trwania, rozwoju bądź rozpadu obiektów lub przedmiotów. Zakłada się to podwójną zależność-całość użycza swej mocy częściom a części odbudowują całość (np. organizm ludzki) Przykładem koncepcji może być tu socjocentryzm- jednostka ma tak działać, by siebie ubogacić przyczyniając się jednocześnie do rozwoju całości. STRUKTURALIZM zawsze wiąże się z charakterystyką budowy, ułożenia. Struktura bowiem to: takie ułożenie wzajemne części , w którym każda ze składowych jest powiązana z dowolną inną, gdzie zmiana jednej wywołuje zmiany innych części lub stanów rzeczy, powoduje bądź przekształcenie jednej struktury w inną bądź rozpad struktury. STRUKTURA TO SYSTEM, SYSTEM TO STRUKTURA. Strukturalizm zakłada poznawanie tego, co trwa i jest strukturą (tożsamością). Bada także zmiany zachodzące w strukturze.

AMORFIZM- zakłada, że rzeczywistość jest na tyle chaotyczna, że nie da się w niej wydzielić jakiś głównych elementów tworzących strukturę. Bada się więc dowolne relacje.

OBIEKTYWIZM versus SUBIEKTYWIZM

Obiektywizm zakłada, że istnieją prawidłowości niezależne od obiektów których dotyczy. Preferuje prawidłowości niezależne od woli i świadomości indywiduów. Czynnikami obiektywnymi są min. Czynniki biologiczne, demograficzne, ekonomiczne.

Subiektywizm- zalicza się tu takie czynniki jak wolę, emocje, świadomość jednostek oraz ich zachowania. Znaniecki status obiektywności przyznawał także wartościami.

Obiektywizm przyjmuje, że życie społeczne jest zdominowane przez to, co jest niezależne od czynnika subiektywnego. Czynniki subiektywne zawsze traktuje jako wtórne.

Subiektywizm twierdzi, że najważniejsze w życiu społ. Są wiedza, emocje, wola działających podmiotów oraz zachowania. Przez nie bowiem „filtruje się” wpływ tego, co obiektywne. Innymi słowy to czynniki obiektywne działają na ludzi zawsze poprzez ich subiektywne okulary.

DETERMINIZM versus INDETERMINIZM

Determinizm przyjmuje, że w rzeczywistości istnieją żelazne konieczności (bezwyjątkowość)

Wiąże się on z dwoma skrajnymi przypadkami:

1. Niemożliwość- coś zajść nie może

1. Konieczności- coś zajść musi

Determinizm w warstwie epistemologicznej zakłada możliwość zbudowania uniwersalnych teorii, specyfikacji praw. Jednak skrajny determinizm jest niemożliwy. Umiarkowany- zdecydowanie tak.

Indeterminizm w warstwie ontologicznej twierdzi, że wszystko jest chaosem, wszystko jest możliwe, nie ma prawidłowości w życiu społecznym (wszystko zależy od ludzi). Żadnej teorii zbudować się nie da.

ESENCJALIZM versus KONCEPCJE WIELOCZYNNIKOWE

AKTYWIZM versus PASYWIZM

Aktywizm zakłada, że całość wprawdzie określa element składowy lecz ten element poprzez swoje istnienie podtrzymuje całość. Podejście to dopuszcza podmiotowość jednostki w stosunku do struktury. Podmiot za sprawą pojęciowego ujęcia przedmiotu decyduje o wynikach poznania.

Pasywizm przyjmuje w warstwie ontologicznej, że rola wszystkich elementów rzeczywistości jest zdeterminowana ich miejscem w szerszych całościach oraz strukturach. Oznacza to np. całkowite zdeterminowanie jednostki przez strukturę. Pasywizm w warstwie Epistem. zakłada, że przedmiot wyznacza wyniki poznania.

AKSJOLOGIZM versus NEUTRALIZM

Aksjologizm dopuszcza twierdzenie orzekające o celach. Dopuszcza wartości i oceny, które organizują cel.

Neutralizm zakłada, że wiedza powinna być wolna od wartości, norm oraz celów. Musi zawierać wyłącznie zdania oznajmujące , ponieważ tylko taka wiedza może być kontrolowana. (OSSOWSKI).

TELEOLOGIZM versus OPCJA BEZKIERUNKOWA

Teologizm uznaje, że rzeczywistość rozwija się w dającym się wskazać kierunku (Karol Marks) Rozpoznanie rozwoju oraz wskazanie kierunku.

Opcja bezkierunkowa zakłada, że rzeczywistość jest chaotyczna, jest ciągłym „stawaniem się”.

STRUKTURA PROCESU BADAWCZEGO W NAUKACH SPOŁECZNYCH

Proces badawczy w warunkach społecznych, w tym w pedagogice, jest pewnym algorytmem obejmującym:

1. Etap postępowania

2. Zasady postępowania

Postępowanie jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym. Struktura procsu badawczego:

1. Wstępne sformułowanie problemu

2. eksplikacja problematyki badawczej

3. operacjonalizacja problematyki badawczej

4. przygotowanie narzędzi badawczych

5. pilotaż narzędzi

6. dobór jednostek do badań (dobór próby)

7. realizacja pomiaru

8. weryfikacja materiału empirycznego

9. kodowanie danych

10. analiza materiału empirycznego

11. testowanie hipotez i uogólnianie wyników badań

12. sporządzenie raportu z badań

1. WSTĘPNE SFORMUŁOWANIE PROBLEMU

Problem badawczy powinien być sformułowany jako pytanie. Nie każde pytanie jest jednakże problemem badawczym. Wyróżniamy 3 kryteria kwalifikujące pytanie:

1. pytanie musi dotyczyć obiektywnego stanu niewiedzy

2. pytanie musi być wyrażone w języku nauki (pojęcia, terminy)

3. musi być wiadomo jakie należy podjąć czynności by szukać odpowiedzi na pytanie

czy? To zamało (musimy zapytac czy występuje i jaki jest przebieg- jak, w jaki sposób)

jak?

Dlaczego?- pytanie o uwarunkowania

Sondażem nie odpowiemy na pytanie- dlaczego?

Czy przy rozwiązaniu problemu odwołać się do literatury, czy do istniejących danych empirycznych, statystycznych, czy jest konieczność „wywoływania” źródeł (własnych badań).

2. EKSPLIKACJA PROBLEMATYKI BADAWCZEJ

Wyjaśnienie pojęć występujących w temacie pracy oraz wszystkich pojęć problematyki badawczej. Występuje tu tzw. Paradoks Moorea. Nauka nie znosi synonimów.

Pytania i problemy szczegółowe selekcjonuje się za pomocą następujących kryteriów:

1. Kryterium teoretyczne- stawia się pytania centralne, najistotniejsze.

2. Kryterium metodologiczne- według możliwości udzielenia na nie odpowiedzi w oparciu o wyniki badań

3. Kryterium techniczno- organizacyjne. Bilans możliwości technicznych, finansowych, organizacyjnych.

Wybór i uzasadnienie hipotez badawczych (hipoteza to domysł badacza, zawsze w formie twierdzenia naukowego) ŹRÓDŁEM hipotez są zwykle:

- wyniki (teoria) teoretycznychrozważań, teorie i koncepcje, pomysły teoretyczne

- dotychczasowe (empiria) empiryczne badania z tego zakresu oraz z pól pokrewnych

- inwencje (inwencja) i pomysłowość badacza

Hipotezy:

- muszą jednoznacznie odnosić się do problematyki

- muszą mieć uzasadnienie np.: dzięki odwołaniu się do literatury oraz badań innych badaczy

- muszą podawać choćby ogólne warunki sprawdzalności

Przykładowa hipoteza: ludzie podejmują studia ze względu na swoje zainteresowania

3).OPERACJONALIZACJA PROBLEMATYKI BADAWCZEJ- zwana czasem unarzędziowieniem lub doborem wskaźników. Obejmuje:

- wybór zbiorowości w której realizuje się pomiar

- wybór metod, procedur oraz technik badawczych Należy zdecydować czy wystarczy 1 czy kilka etapów badań , 1 czy kilka technik. Wybór bazy źródłowej (źródła) można podzielić na zastane oraz wywołane.

- wybór zasad, kryteriów i technik analizy wyników badań. Badacz w tym miejscu procesu decyduje w jaki sposób będą analizowane wyniki. Musi to określić, rozpisać, rozrysować.

Dobór składników, dobór takich cech czy zmiennych które pozwolą badaczowi ustalić wielkości niedostępne bezpośredniemu pomiarowi np.: dochód, stan posiadania, własność. Wskaźnikiem problemu X jest odp na pytanie Y w kwestionariuszu.

Nowak Stefan definiuje WSKAŹNIK jako pewną cechę, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością bądź z określonym prawdopodobieństwem bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego, iż zachodzi zjawisko jakie nas interesuje.

4)PRZYGOTOWANIE NARZĘDZI BADAWCZYCH

Narzędzia badawcze to nie tylko kwestionariusze ( ankiety, wywiady) lecz także scenariusze wywiadów pogłębionych, projekty dzienniczków obserwacji itp. Tworzenie narzędzi poprzedzona jest zwykle konstruowaniem listy poszukiwanych informacji (zmiennych).

5).PILOTAŻ BADAŃ (właściwie pilotaż narzędzi badawczych)

Przeważnie odnosi się go jedynie do sprawdzenia poprawności narzędzi badawczych. Odpowiada na pytania:

- czy problem badawczy może być rozwiązany za pomocą przyjętych metod a zwłaszcza technik badawczych

- czy problem został całkowicie i prawidłowo zoperacjonalizowany

- jaka jest wartość przyjętych wskaźników

- czy wszystkie pojęcia mają jednoznaczny sens empiryczny

- czasami także - czy problem w ogóle istnieje

6) DOBÓR JEDNOSTEK DO BADAŃ Książka Babiego

Etap ten nazywany jest skrótowo doborem próby badawczej . O wielkości próby decyduje:

- wielkość badanej zbiorowości

- stopień jednorodności zbiorowości badanej

- oczekiwana dokładność wyników

- rodzaj (typ) doboru próby

- liczba i charakter zmiennych w badaniach

- metody i techniki badawcze

7) POMIAR- realizacja badań empirycznych. To kontrola tego pomiaru, kontrola ankieterów.

---