ORGANY SEJMU, ICH STRUKTURA I ZADANIA

Sejm i Senat, będące organami kolegialnymi o znacznej liczbie posłów (460) i senatorów (100), muszą posiadać sformalizowane struktury we­wnętrzne umożliwiające sprawne ich funkcjonowanie. Organami izb są:

Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu, Prezydium Sejmu i Prezydium Senatu, Konwent Seniorów w każdej z izb oraz komisje izb; w skład tych ostatnich wchodzą wyłącznie parlamentarzyści (posłowie lub senato­rowie).

Biorąc pod uwagę kompetencje tych organów, można je podzielić na:

a) organy kierownicze, do których zalicza się marszałków Sejmu i Senatu oraz odpowiednie prezydia;

b) organy pomocnicze, które stanowią komisje oraz Konwent Se­niorów Sejmu i Konwent Seniorów Senatu.

Funkcje pomocnicze spełniają też sekretarze obu izb, nie są oni jed­nakże organami izb. Na rzecz izb pracują aparaty urzędnicze w postaci Kancelarii Sejmu i Kancelarii Senatu. Zajmują się one obsługą organizacyjno-techniczną izb oraz spełniaj ą wobec nich funkcje doradcze (ekspertyzalne).

Na odrębną uwagę zasługuje taka forma zorganizowania postów i senato­rów, jak kluby, koła czy zespoły poselskie oraz senatorskie. Nie są one częścią składową struktury wewnętrznej izb (nie są ich organami wewnętrz­nymi), ale formą zorganizowania parlamentarzystów według kryterium polityczno-partyjnego.

6.2. J. Marszałkowie izb

W świetle obowiązujących regulacji konstytucyjnych, wśród organów kierowniczych Sejmu i Senatu czołowe miejsce zajmują odpowiednio Marszałek Sejmu i Marszałek Senatu. Marszałkowie (wraz z wicemarszałkami) są wybierani na pierwszym posiedzeniu danej kadencji izby spo­śród grona posłów lub senatorów. Zgodnie z przepisami Konstytucji, mar­szałek przewodniczy obradom izby, strzeże praw Sejmu lub Senatu oraz reprezentuje izbę na zewnątrz. Marszałek Sejmu (bądź w jego zastępstwie Marszałek Senatu) przewodniczy posiedzeniom Zgromadzenia Narodowe­go (art. 114 ust. l). Konstytucja przewiduje możliwie przejściowego lub tymczasowego sprawowania przez Marszałka Sejmu urzędu Prezydenta RP (art. 131). Marszałek Sejmu (odpowiednio Senatu) jest uprawniony do występowania z wnioskami do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zba­dania zgodności ustaw i aktów podustawowych z Konstytucją oraz w spra­wie rozstrzygnięcia sporu kompetencyjnego między centralnymi konsty­tucyjnymi organami państwa (art. 191 i 192 Konstytucji). Bardziej szcze­gółowe regulacje odnośnie do kompetencji Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu zawiera Regulamin Sejmu i Regulamin Senatu.

6.2.2. Prezydia izb

Podstawą prawną funkcjonowania Prezydium Sejmu stanowi Regulamin Sejmu, zaś Prezydium Senatu - Regulamin Senatu. Obu organów dotyczą także przepisy rangi ustawowej, głównie ustawy z 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora. Prezydium tworzą marszałek izby i wicemarszałkowie. Chociaż wicemarszałkowie nie są organami izb, to w zakresie członkostwa w prezydium ich pozycja jest samodzielna. Prezy­dia m.in. ustalaj ą plan prac izb, dokonują wykładni odpowiednio Regula­minu Sejmu lub Regulaminu Senatu, organizuj ą współpracę między komi­sjami w każdej z izb, opiniują sprawy wniesione przez marszałka izby. Po­dejmują też uchwały w kwestii odpowiedzialności regulaminowej postów i senatorów.

6.2.3. Konwenty seniorów w izbach

Konwenty seniorów są organami w pełni odzwierciedlającymi struk­turę polityczną Sejmu i Senatu. Stąd określone są jako organy polityczne o charakterze opiniodawczym, których ustalenia (o charakterze dyrektyw politycznych) mają decydujące znaczenie dla funkcjonowania izb.

W skład konwentu seniorów wchodzą; marszałek, wicemarszałkowie, przedstawiciele klubów parlamentarnych oraz przedstawiciele porozumień parlamentarnych Konwenty seniorów są organami zapewniającymi współ­działanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac izb. Konwenty opiniują przede wszystkim: projekty planów pracy izb, projekty porządku dziennego i terminy posiedzeń izb, wnioski co do trybu debaty w izbach. Bez opinii konwentu w wymienionych sprawach nie można tych spraw uwzględniać w porządku obrad izby.

6.2.4. Komisje izb

Komisje izb są wyspecjalizowanymi organami o charakterze pomoc­niczym powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowią­cych przedmiot prac izb, wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez izbę, marszałka lub prezydium oraz rozważania i opracowywa­nia spraw z własnej inicjatywy. Są one organami pomocniczymi izb, albo­wiem przygotowują projekty aktów prawnych i rozstrzygnięć, które następ­nie uchwala i podejmuje izba in pleno. Istotne jest przy tym, że (z przyczyn merytorycznych i organizacyjnych) izba najczęściej aprobuje stosowne przedłożenia komisji. Oznacza to, że faktyczna rola komisji jest o wiele większa, aniżeli wynikałoby to z formalnych ich uprawnień.

Regulamin Sejmu (art. 18 ust. 2) stanowi, że komisje sejmowe są rów­nież organami kontroli w zakresie określonym Konstytucją i ustawami. ^ Przepis konstytucyjny (art. 110 ust. 3) rozróżnia komisje stałe i nad­zwyczajne. Podstawą takiego podziału jest tryb ich powoływania. Komi­sje stałe (obecnie jest ich w Sejmie 27, a w Senacie 14) mają funkcjono­wać przez cały okres kadencji. Komisje nadzwyczajne mogą być powo­ływane w celu rozpatrzenia konkretnej sprawy, której wykonanie oznacza zarazem rozwiązanie komisji. Szczególnymi instytucjami przewidzianymi przez Konstytucję są komisje śledcze, które Sejm może powoływać do zbadania określonej sprawy (art. 111).

---