Laryngologiczne przyczyny monoparez czaszkowych, Działy, Neurologia, materiały



Laryngologiczne przyczyny monoparez czaszkowych

Nerwy czaszkowe w swoim przebiegu przechodzą zarówno przez część wewnątrzczaszkową, jak i zewnątrzczaszkową. I w tych właśnie rejonach w wyniku różnych zaburzeń może dojść do ich uszkodzenia manifestującego się niedowładem lub porażeniem.

Uszkodzenia nerwów czaszkowych są przedmiotem zainteresowania lekarzy różnych specjalności. Patologia uszkodzeń wewnątrzczaszkowych to domena neurologów i neurochirurgów, natomiast uszkodzeniami zewnątrzczaszkowymi zajmują się zarówno laryngolodzy, jak i okuliści oraz chirurdzy szczękowi.

Porażenia nerwów czaszkowych mogą dotyczyć pojedynczych nerwów (monoparezy) lub kilku nerwów równocześnie (poliparezy). Proces patologiczny występujący w rejonie podstawy czaszki, gdzie w bliskim sąsiedztwie przebiega kilka nerwów czaszkowych, rzadko uszkadza wybiórczo tylko jeden nerw, natomiast często powodować może uszkodzenie wielonerwowe (poliparezy) (6).

Uszkodzenie nerwu węchowego (nerw I)

Pola węchowe o powierzchni około 2,5 cm kwadratowego znajdują się w błonie śluzowej przedniej części przegrody oraz w sąsiadującej błonie śluzowej małżowin nosowych górnych. Występujące tu komórki węchowe są komórkami dwubiegunowymi, których obwodowe wypustki kończą się w nabłonku węchowym. Wypustki dośrodkowe, zbierając się we włókna węchowe, przechodzą przez blaszkę sitową do opuszki węchowej. Dalsze etapy drogi węchowej obejmują pasmo węchowe oraz obszar węchowy kory mózgowej rozciągający się od haka skroniowego do środkowej powierzchni płata czołowego (6,8).

Uszkodzenie nerwu węchowego prowadzi do zaburzeń węchu (dysosmii). Upośledzenie węchu może być ilościowe i jakościowe, ogólne lub ograniczone do poszczególnych bodźców.

Ilościowe zaburzenia węchu to:

Jakościowe zaburzenia węchu to:

Laryngologiczne przyczyny uszkodzeń nerwu I

Niedrożność nosa jest to najczęstsza przyczyna zaburzeń węchu. Może być ona następstwem takich zmian patologicznych, jak:

Zmiany w błonie śluzowej nosa są następstwem działania wielu czynników drażniących i toksycznych powodujących zmniejszenie produkcji śluzu. Ze zmianami takimi spotykamy się w przypadkach:

Urazy nosa i twarzoczaszki, które mogą być wywołane:

Laryngektomia i tracheostomia - zabiegi te prowadzą do zaniku powonienia w następstwie eliminacji nosa z toru oddechowego.

Uszkodzenie nerwu wzrokowego (nerw II)

Nerw wzrokowy rozpoczyna się w komórkach zwojowych siatkówki. Z gałki ocznej przechodzi do kanału wzrokowego i dochodzi do skrzyżowania, w którym włókna odnosowe krzyżują się, a odskroniowe przebiegają dalej nieskrzyżowane. Droga wzrokowa biegnie do ciał kolankowatych bocznych, a następnie do kory potylicznej.

W wyniku uszkodzenia nerwu wzrokowego powstaje znaczne upośledzenie wzroku lub ślepota danego oka. Laryngologiczne przyczyny patologii tego nerwu dotyczą głównie jego odcinka przebiegającego wewnątrz oczodołu. Tutaj bowiem nerw II narażony jest najbardziej na wpływ procesów chorobowych, toczących się w strukturach leżących w bliskim sąsiedztwie anatomicznym, takich struktur jak zatoki przynosowe oraz tkanki oczodołu.

Najczęstsze przyczyny uszkodzenia nerwu wzrokowego

Guzy oczodołu, które mogą mieć charakter guzów pierwotnych rozwijających się bezpośrednio w oczodole, będących zarówno guzami nienowotworowymi (krwiak, torbiel skórzasta), jak i nowotworowymi. Duża różnorodność tkanek znajdujących się w obrębie oczodołu powoduje to, że guzy o tej lokalizacji są zróżnicowane pod względem budowy histologicznej guzów nowotworowych. Ponadto w oczodole spotykamy guzy wtórne, które powstały w następstwie ekspansji procesów patologicznych, toczących się w tkankach sąsiadujących z oczodołem. Są to guzy nienowotworowe (np. mucocele) oraz nowotworowe, będące wynikiem przejścia procesu nowotworowego do jamy oczodołu (1,2).

Główne objawy guza oczodołu to wytrzeszcz gałki ocznej, zaburzenia jej ruchomości, zaburzenia ostrości wzroku oraz zaczerwienienie i łzawienie spojówki.

Powikłania oczodołowe stanów zapalnych zatok przynosowych są następstwem szerzenia się procesu zapalnego głównie z komórek sitowych, ale także z zatoki szczękowej i czołowej poprzez przyśrodkową ścianę oczodołu do jego wnętrza. Początkowo występuje ograniczony obrzęk powiek i zapalenie okostnej oczodołu, który stopniowo przechodzi w ropień podokostnowy i zapalenie tkanki łącznej oczodołu (ropowica).

Powikłania te mogą przebiegać gwałtownie, doprowadzając do wytrzeszczu i ograniczenia ruchomości gałki ocznej oraz szybko postępującego pogorszenia wzroku. Szczególnie szybko objawy te postępują u dzieci.

Nowotwory nosa, nosogardła i zatok przynosowych są to przede wszystkim nowotwory złośliwe, najczęściej zlokalizowane w obrębie zatoki szczękowej (50% przypadków), jamy nosowej (25% przypadków) oraz komórek sitowych (20% chorych).

Uszkodzenie nerwu wzrokowego w tym przypadku jest często następstwem ekspansji procesu nowotworowego do oczodołu.

Urazy twarzoczaszki i oczodołu

Uszkodzenie nerwów gałkoruchowych (nerw III - okoruchowy, nerw IV - bloczkowy, nerw VI - odwodzący)

Nerwy gałkoruchowe są odpowiedzialne za prawidłowe poruszanie się gałki ocznej. Unerwiają one wszystkie mięśnie zewnętrzne oka, przy czym nerw odwodzący (VI) unerwia mięsień prosty boczny, nerw bloczkowy (IV) unerwia mięsień skośny górny, a nerw okoruchowy (III) pozostałe mięśnie gałki ocznej.

Nerwy te w swoim przebiegu anatomicznym przechodzą między innymi przez ścianę zatoki jamistej, wchodząc do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną. Miejsca te mają szczególne znaczenie w przypadku laryngologicznych przyczyn ich uszkodzenia.

Porażenie nerwów ruchowych gałek ocznych może występować po obu stronach albo jednostronnie, może dotyczyć jednego lub wszystkich nerwów i powoduje następujące objawy:

Laryngologiczne uszkodzenia nerwów gałkoruchowych są najczęściej związane z patologią oczodołu oraz nosa i zatok przynosowych. Przyczyny porażeń tych nerwów są praktycznie identyczne jak w przypadku uszkodzenia nerwu II, co jest związane z ich bliskim sąsiedztwem anatomicznym. Tak więc najczęściej spotykamy się z uszkodzeniami nerwów III, IV i VI z powodu:

Ponadto z patologią nerwów gałkoruchowych spotykamy się w przebiegu:

Uszkodzenie nerwu trójdzielnego (nerw V)

Nerw trójdzielny jest nerwem czuciowo-ruchowym. Jego część czuciowa rozpoczyna się w zwoju trójdzielnym, skąd biegnąc na obwód dzieli się na trzy gałęzie: nerw oczny (n. ophtalmicus), nerw szczękowy (n. maxillaris) oraz nerw żuchwowy (n. mandibularis). Część ruchową nerwu trójdzielnego stanowią włókna unerwiające mięśnie żwacze zawarte w nerwie szczękowym.

Uszkodzenie nerwu V objawia się przede wszystkim bólami zlokalizowanymi na twarzy, upośledzeniem czucia w tej okolicy oraz zaburzeniami czynności mięśni żwaczy i ich zanikiem (7,8).

Laryngologiczne przyczyny uszkodzenia nerwu trójdzielnego związane są z następującym procesami patologicznymi:

Uszkodzenie nerwu twarzowego (nerw VII)

Nerw twarzowy należy do nerwów o złożonej budowie i przebiegu. W skład jego wchodzą trzy rodzaje włókien:

Nerw twarzowy opuszcza mózgowie w kącie mostowo-móżdżkowym i wnika przez otwór słuchowy wewnętrzny do przewodu słuchowego zewnętrznego, a dalej do kanału kostnego przebiegającego w piramidzie kości skroniowej (kanał Fallopa). Ze względu na anatomiczny przebieg tego kanału dzielimy go na trzy części: część błędnikową, bębenkową oraz sutkową. Nerw twarzowy opuszcza czaszkę przez otwór rylcowo-sutkowy, dzieląc się na trzy gałęzie w obrębie miąższu ślinianki przyusznej (3,11).

Porażenia nerwu twarzowego mają różnorodne przyczyny, mogą być samoistne lub towarzyszyć porażeniom innych nerwów czaszkowych. Do najczęstszych przyczyn laryngologicznych uszkodzeń tego nerwu zaliczamy:

  1. Samoistne porażenie n. twarzowego (porażenie Bella) - stanowi około 75% wszystkich porażeń

  2. Usznopochodne porażenie n. twarzowego - jest zawsze obwodowe, może być częściowe lub całkowite, przemijające lub trwałe. Przyczyny tego uszkodzenia mogą obejmować:

  • Stany zapalne i nowotworowe ślinianki przyusznej - ostre i przewlekłe zapalenia bakteryjne i wirusowe ślinianki oraz nowotwory złośliwe

  • Nowotwory złośliwe nosogardła o dużym zaawansowaniu

  • Przerzuty do kości skroniowej nowotworów złośliwych z odległych narządów (płuco, sutek, żołądek)

    • Uszkodzenie nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerw VIII)

    Nerw ten jest nerwem czuciowym składającym się z części ślimakowej oraz przedsionkowej, zaopatrującym narząd równowagi i narząd słuchu mieszczące się w uchu wewnętrznym. Uszkodzenie części ślimakowej nerwu powoduje osłabienie słuchu lub głuchotę. Natomiast uszkodzenie układu przedsionkowego powoduje zawroty głowy, zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, oczopląs oraz niekiedy nudności i wymioty.

    Uszkodzenie n. VIII może dotyczyć wybiórczo jednej jego części lub obu, objawy chorobowe mogą wystąpić jedno- lub obustronnie, nagle lub stopniowo. Uszkodzenie może mieć charakter wrodzony lub nabyty (5).

    Patologia dotycząca tego nerwu może obejmować jego części ośrodkową i obwodową. Z laryngologicznego punktu widzenia istotne są uszkodzenia obwodowe, które w przypadku uszkodzenia słuchu dotyczą zarówno jego części ślimakowej, jak i ponadślimakowej (12).

    Najczęstsze przyczyny uszkodzenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego:

    Przyczyny uszkodzenia słuchu o lokalizacji ślimakowej

    Przyczyny uszkodzenia słuchu o lokalizacji ponadślimakowej:

    Przyczyny obwodowego uszkodzenia narządu przedsionkowego

    Są identyczne jak w przypadku części ślimakowej. Dodatkowym schorzeniem powodującym uszkodzenie tylko części przedsionkowej tego nerwu bez zaburzeń słuchu jest zapalenie nerwu przedsionkowego (neuronitis vestibularis), w którym dochodzi do nagłego upośledzenia funkcji błędnika.

    Uszkodzenie nerwów IX , X, XI, XII (językowo-gardłowego, błędnego, dodatkowego, podjęzykowego)

    Nerwy te w swoim przebiegu anatomicznym znajdują się blisko siebie i dlatego też rzadko występuje uszkodzenie każdego z nich oddzielnie. Nerwy IX, X i XI opuszczają razem czaszkę przez otwór żyły szyjnej wewnętrznej (otwór szyjny), natomiast nerw XII samodzielnie wychodzi na szyję przez kanał nerwu podjęzykowego, znajdujący się w bliskim sąsiedztwie otworu wielkiego i otworu szyjnego.

    Nerw językowo-gardłowy (n. IX) jest nerwem mieszanym prowadzącym włókna czuciowe, ruchowe oraz przywspółczulne. Jego uszkodzenie powoduje zaburzenia czucia błony śluzowej tylnej części języka, łuków podniebiennych oraz części gardła, a także zniesienie smaku w obrębie 1/3 tylnej części języka. Występują trudności w połykaniu oraz zmniejszone wydzielanie śliny.

    Nerw błędny (n. X) jest przede wszystkim nerwem przywspółczulnym prowadzącym również włókna czuciowe i ruchowe. Uszkodzenie tego nerwu wywołuje porażenie podniebienia miękkiego, gardła i krtani. Występują zaburzenia połykania (dyzfagii) oraz mowy (dyzartrii).

    Nerw dodatkowy (n. XI) jest nerwem ruchowym unerwiającym mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy i górną część mięśnia czworobocznego. Uszkodzenie tego nerwu powoduje zaburzenia ruchu głowy w bok oraz unoszenia barku.

    Nerw podjęzykowy (n. XII) jest przede wszystkim nerwem ruchowym unerwiającym wszystkie mięśnie języka. Część czuciowa zaopatruje wrzeciona mięśniowe. Uszkodzenie tego nerwu powoduje trudności w poruszaniu językiem, przy czym w przypadku jednostronnego uszkodzenia nie ma zaburzeń mowy i połykania, a obustronne porażenie przebiega z dyzartrią, dyzfagią oraz zaburzeniami żucia (9).

    Laryngologiczne przyczyny porażeń tych czterech nerwów czaszkowych związane są z następującymi zmianami patologicznymi:

    Ponieważ na podstawie czaszki nerwy te przebiegają blisko siebie, i możliwe jest nakładanie się różnych czynników etiologicznych, często dochodzi do uszkodzenia kilku nerwów równocześnie i powstania zespołów klinicznych z mnogimi porażeniami nerwów czaszkowych. Są to:

    Szczególne znaczenie dla laryngologa ma uszkodzenie nerwu błędnego. Może ono mieć postać porażenia lub niedowładu. Najczęściej jest jednostronne i w sposób znaczący wpływa na prawidłowe funkcjonowanie fałdów głosowych. Nerwem odpowiedzialnym za tę funkcję jest nerw krtaniowy zwrotny, będący odgałęzieniem nerwu X. Nerw krtaniowy zwrotny unerwia wszystkie mięśnie wewnętrzne krtani oprócz m. pierścienno-tarczowego, który jest unerwiony przez nerw krtaniowy górny (4,6).

    W wyniku uszkodzenia tego nerwu dochodzi do porażenia fałdu głosowego i jego nieprawidłowego ustawienia w pozycji pośrodkowej, pośredniej lub przyśrodkowej, co może wpływać zarówno na barwę głosu, jak i na prawidłowe oddychanie.

    Uszkodzenia nerwu błędnego mogą być ośrodkowe (10% przypadków) oraz obwodowe (90%). Najczęstszymi przyczynami uszkodzenia obwodowego są:


    Wyszukiwarka

    Podobne podstrony:
    utrata przytomności, Działy, Neurologia, materiały
    ZESPOL ZMECZENIA A ZABURZENIA WEGETATYWNE U CHORYCH NA STWARDNIENIE ROZSIANE, Działy, Neurologia, ma
    Zespół Hornera, Działy, Neurologia, materiały
    PlynMR, Działy, Neurologia, materiały
    Otępienie naczyniowe, Działy, Neurologia, materiały
    Patofizjologia udaru niedokrwiennego - udar, Działy, Neurologia, materiały
    udarniedokrwienny, Działy, Neurologia, materiały
    Zespół Browna-Séquarda, Działy, Neurologia, materiały
    oponiaki, Działy, Neurologia, materiały
    Zaburzenia połykania, Działy, Neurologia, materiały
    ZESPÓŁ POST–POLIO, Działy, Neurologia, materiały
    Wodogłowie, Działy, Neurologia, materiały
    Leczenie farmakologiczne miasteni, Działy, Neurologia, materiały
    Zespol wzmozonego cisnienia srodczaszkowego, Działy, Neurologia, materiały
    Uszkodzenie nerwów okoruchowych, Działy, Neurologia, materiały
    Badanie neurologiczne, Działy, Neurologia, materiały

    więcej podobnych podstron