Temat 4. Cele poznawcze uczenia się i nauczania. Założenia i przykłady
Taksonomia celów kształcenia dziedziny poznawczej odpowiada na pytania: na czym polega głębsze poznanie rzeczywistości? Jakie są jego poziomy? Jak te poziomy rozpoznać?
Rozróżniamy za Niemierką 4 kategorie taksonomii celów kształcenia dziedziny poznawczej:
1. ZAPAMIETYWANIE WIADOMOŚCI czyli gotowość wiernego odtworzenia określonej informacji, przypomnienia jej sobie bez zniekształceń, ale i bez własnej interpretacji.
Przykład: poziom osiągnięć poznawczych Andrzeja, który ma doskonałą pamięć i gdy jest do tego zmuszony, umiejętnie umieszcza w niej fragmenty wymaganego materiału. Efekt jest taki, że Andrzej potrafi odtworzyć zapamiętany materiał, ale bardzo często nie rozumie jego sensu i nie nadaje mu znaczenia osobistego. Zapamiętuje on regułki, nie skupia się na ich treści.
2. ZROZUMIENIE WIADOMOŚCI czyli przedstawienie ich w nowej formie, porządkowanie, streszczanie ich i wykorzystywanie do prostego wnioskowania.
Przykład: Beata potrafi przyswoić materiał i nie ma takiego tematu, z którym by się nie uporała. Sprawnie wiąże ona w pamięci elementy treści różnych dziedzin. Ucząc się myśli o tym, czego się uczy, próbuje to porządkować, nie wybiega jednak w tych próbach poza treść podręcznika.
3. STOSOWANIE WIADOMOŚCI W SYTUACJACH TYPOWYCH czyli praktyczne posługiwanie się wiadomościami w zadaniach nieodbiegających od podanego wzoru.
Przykład: Celina sceptycznie podchodzi do sensowności lekcji. Myśli o wykładanym materiale w sposób: „do czego mi się to w życiu przyda?”. Ożywia się dopiero na ćwiczeniach. Zabiera głos w dyskusjach mimo luk w znajomości faktów. Gdy jest w taki sposób zmobilizowana, wraca do materiału z poprzednich lekcji lub szuka materiału na wyrost, bo zaczyna jej być potrzebny.
4. STOSOWANIE WIADOMOŚCI W SYTUACJACH PROBLEMOWYCH czyli posługiwanie się wzorem badań naukowych: formułowanie problemu, analiza i synteza danych, sprawdzanie hipotez, krytyka rozwiązania.
Przykład: metodologia naukowa jest słabością i siłą Dariusza. Słabością, gdyż nie nadaje się do życia codziennego. Jest przesiąknięta wątpliwościami, mało uspołeczniona, nieufna wobec autorytetów i tradycji. Z drugiej strony prowadzi do oryginalnych wyników i utrzymuje zainteresowanie Dariusza wieloma przedmiotami szkolnymi, w tym matematyką i fizyką.
Podsumowanie:
Andrzej uczy się przez powtarzanie wiadomości, Beata przez systematyzowanie wiadomości. Oboje koncentrują się na informacji odebranej. Korzystają z pamięci świeżej i długotrwałej. Przez powtarzanie wiadomości dokonuje się ich utrwalenie, a przez systematyzowanie wytwarza się wiedza.
Celina z kolei uczy się przez stosowanie umiejętności, interesuje ją wiedza proceduralna, jednoznacznie powiązana z celem działań.
Dariusz z kolei uczy się przez teoretyzowanie, czyli przez nadawanie zagadnieniom postaci formalnej i tworzenie ogólnych modeli rzeczywistości. Mało go interesują rozwiązania gotowe. Dariusz samodzielnie wytwarza nową wiedzę.