Temat : Uczenie się motoryczne

1.Uczenie się motoryczne:

• Systematyka ruchów człowieka wg Gilewicza :

• Ruchy elementarne - ruchy wykonywane w jednym stawie, często na zasadzie odruchów. Wyróżniamy wśród nich : zginanie, prostowanie, przywodzenie, odwodzenie, nawracanie, odwracanie, przodo- tyłozgięcie (uda, ramienia). Z umiejętnościami wykonywania ruchów elementarnych ( prostych) przychodzimy na świat, a częściowo są one rezultatem prostego uczenia się na zasadzie bodziec - reakcja ( S-R).

• Akty ruchowe - zbiór połączonych ruchów elementarnych. Niekiedy coś wyraża ( jak np. akty ruchowe w tańcu ), a niekiedy jest po prostu zbiorem prostych ruchów ( w każdej chwili możemy wykonać jakiś bezsensowny gest, np. zginać kończynę górną w stawie łokciowym wraz ze zginaniem i prostowaniem ręki lub podobne połączenia ruchów elementarnych).

• Czynności ruchowe - zbiór aktów ruchowych, różniących się jednak istotnie od poprzednich. Różnią się od aktów ruchowych jakościowo. To już nie są mimowolne ruchy, czynności ukierunkowane na realizację bardziej lub mniej skomplikowanego zadania. Poprzedza je zastanowienie się nad celem, a także nad czynnością ( drogą do celu ), którą trzeba wykonać, aby zbliżyć się do założonego celu

• Czynności sportowe - takie czynności ruchowe , które są niezbędne do uprawiania. sportu. Czynnością sportową jest kraul, rzut oszczepem, pchnięcie kulą. Jest również cały zbiór czynności ruchowych ukierunkowanych na zabawę ( np. taniec lub gra w kręgle ) czy też na zdrowie (np. jazda rekreacyjna na nartach).

O ile zatem ruchy elementarne czy akty ruchowe są związane z naszą naturą biologiczną cechą naszej ruchliwości, to czynności ruchowe, a szczególnie czynności sportowe, są zjawiskiem kulturowym i wynikiem doświadczeń oraz przemyśleń człowieka. Dlatego też mówimy o ruchach i poruszaniu się zwierząt, a o czynnościach ruchowych człowieka. ( Kot wysoko skacze, ale nie skoczy flopem, pies umie pływać ale nie popłynie kraulem, a nawet żabka nie popłynie żabką).

• Fenomen kulturowy czynności sportowych (Grössing)

Twierdzi, że czynności ruchowe człowieka to nie fenomen biologiczny, lecz kulturowy, który jest rezultatem decyzji człowieka i przejawia się w ruchach dowolnych ( zgodnie z jego wolą ). Nie musimy nauczać ruchów elementarnych i aktów ruchowych, bo te rozwijają się i doskonalą w naturalnych warunkach otoczenia. Ruch jest atrybutem ożywionej materii. Natomiast niezbędne jest nauczenie czynności ruchowych (sportowych), zachowań celowych i świadomych. Są one efektem doświadczeń człowieka i jego przemyśleń ukierunkowanych na realizację zadań psychomotorycznych.

• Umiejętność

Czynności ruchowe w miarę doskonalenia stają się umiejętnościami. Mimo, że nauczę się pływać stylem klasycznym, czynność ta jeszcze przez pewien okres będzie wykonywana niezbyt płynnie, bowiem będzie pod stalą, baczną kontrolą mojej świadomości. Z czasem jednak, kiedy nie będę musiał bardzo uważnie kontrolować swojego ruchu, będzie to oznaczać, że już naprawdę umiem pływać żabką. Umiejętność to czynność wykonywana bardzo ekonomicznie i skutecznie, płynnie i harmonijnie, nie tylko w przestrzeni, ale również we właściwym rytmie.

• Nawyk

Czynność dobrze wyćwiczona, zatem umiejętność, której już w czasie praktycznego działania nie musimy poświęcać szczególnej uwagi, wykonywana prawie automatycznie, to już czynność nawykowa. Typowym zachowaniem nawykowym jest chód człowieka. Była to najpierw - w pierwszym roku życia - bardzo skomplikowana czynność, która po wielu ćwiczeniach stała się umiejętnością , a obecnie jest zachowaniem nawykowym. ( Potrafimy przecież chodzić we śnie :P ) U zawodników wysokiego wyczynu wszystkie czynności sportowe, związane z uprawiana dyscyplina sportowa, wykonywane są bez pełnego udziału świadomości.

2. Teorie uczenia się motorycznego

• Pöhlmann -

• Spirala uczenia się

Przedstawił proces uczenia się i nauczania czynności ruchowych w formie spirali. Na każdym obwodzie spirali umieścił te same elementy procesu uczenia się, które na kolejnych obwodach znajdowały się na coraz wyższym poziomie zbliżając uczącego się do realizacji zadania i osiągnięcia celu..

Podstawowymi funkcjami działań sportowo - motorycznych w procesie uczenia się są :

1. Odbieranie informacji, ich zbieranie i wstępne przetwarzanie

2. Przygotowanie napływających informacji, ich wstępną analiza i integracja

3. Ocenianie (wartościowanie ) tych informacji przez ustalenie i porównanie z informacjami już posiadanym ( w pamięci)

4. Projektowanie wstępne czynności, zarysowanie ogólnego planu działania i podjęcie decyzji

5. Ustalenie programu czynności i wybieranie optymalnego wariantu

6. Przekształcanie programu w realną czynność

7. Ocena wyników : porównanie wyniku działania z przewidywanym celem

Omówienie spirali można przedstawić na przykładzie uczenia się skoku wzwyż techniką flop.

1. cel : najpierw określony zostaje cel ( np. umiejętność skoku wzwyż techniką flop ) jako wartość pożądana.

2. wstępna orientacja ( obiekt / środowisko ) : daje informacje o skoczni , rodzaju podłoża do odbicia , wysokości poprzeczki itp.

3. odbiór informacji , jej zbieranie i umysłowe przetwarzanie : np. poprzez pokaz , instrukcję słowną czy próbę wykonania skoku,

4. przygotowanie informacji : przez jej analizowanie i integrację z dotychczasowym doświadczeniem ruchowym ucznia ( ma on bowiem już określone doświadczenia z różnego typu skokami czy podskokami , które teraz posłużą do lepszego pojmowania flopu )

5. ocenianie : w ten sposób zebranej informacji pod kątem znaczenia dla efektów uczenia się , a także porównanie i ostateczne określenie czynności , którą pragnie opanować , to pewne elementy emocyjne , związane z wartością , jaką przypisuje uczący się umiejętności wykonania skoku flopem

6. projektowanie : oznacza zarówno planowanie czynności , którą należy wykonać , aby był to skok flopem , jak i decydowanie o podjęciu próby realizacji tego planu

7. programowanie : ustalenie na przykład , z której nogi się odbić i jakie kolejno ruchy wykonać w czasie lotu , a jak lądować ; wybiera się wariant optymalny i ustala ostateczną formę czynności

8. działanie : następuje przekształcenie ideowego , myślowego programu w działanie i dokonywanie konkretnej operacji skoku flopem

9. informacja zwrotna : wykonanie skoku daje możliwość informacji zwrotnej uczniowi zorientować się , czy to co wykonał , bliskie jest założonego celu . Dzieje się to dzięki informacji własnej i obcej , np. osoby obserwującej zachowanie się ucznia nad poprzeczką . Taka wszechstronna informacja o wynikach daje szansę na przejście do kolejnego obwodu uczenia się , lecz już na wyższym poziomie spirali , zbliżając się w ten sposób do upragnionego celu.

Model Pöhlmanna wyraźnie wskazuje na to ,że uczenia się sportowo - motorycznego nie można rozpatrywać wyłącznie w aspektach motorycznych czy energetycznych . Uczenie się bowiem to przede wszystkim system wymiany informacji ze znacznym udziałem umysłowego przewidywania i planowania . Można zatem na podstawie tego modelu twierdzić , że tzw. zasób ćwiczeń czy systematyka ćwiczeń oraz rozwijanie pewnych cech motorycznych ( np. gibkości czy siły ) ma tylko ograniczony związek z procesem uczenia się czynności ruchowych .

W spirali tej tylko jedna czynność jest ruchowa a aż osiem jest umysłowych . Im wyższy poziom intelektualizacji wychowania fizycznego tym szybciej i poprawniej uczniowie się uczą . Wiedza o danej czynności decyduje o poprawnym wykonaniu ruchu .

Albo zły projekt albo złe programowanie ma wpływ na to , że ocena jest negatywna ( albo uczeń nie odebrał informacji albo źle ją sobie uzmysłowił ) .

Poprawianie - korekta czynności jest również procesem intelektualnym .

• TUT-ory

Są to przyrządy do obiektywnej i niezwłocznej informacji o efektach uczenia się czyli tzw. Trenażery. To rosyjskie słowo można zastąpić polska nazwa tutor ( tutor dawniej to nauczyciel prywatny, korepetytor)

TUT-or „aktualny” to Techniczne Urządzenie Trenujące. Przyrządy te- konstruowane przede wszystkim przez biomechaników - zapewniają bieżącą korektę wykonywanej czynności. Cały proces uczenia się polega na stopniowym eliminowaniu błędów. W takim przypadku potrzebny jest dokładny wzorzec czynności oraz urządzenie, które rejestruje na bieżąco różnice między wykonywaną przez ucznia czynnością a przygotowanym przez biomechaników wzorem ruchu. Informacja docierająca do uczącego się jest obiektywna, niezależna zatem od poglądów i przekonań nauczyciela. Ta informacja może być dostarczana przez urządzenie techniczne w trakcie wykonywania przez niego danej czynności (informacja bieżąca), kilka sekund po jej wykonaniu (informacja natychmiastowa) lub nieco później (informacja szybka). Uczący się powinien otrzymać obiektywną informacje o tym, czy doskonali czynność czy też popełnia błędy w ciągu 15 sekund (okres pamięci krótkotrwałej). Informacja zwrotna w takim przypadku spełnia niewątpliwie funkcję wzmocnienia.

• Hotz

Wyobrażenia ruchowe a potencjał energetyczny czynności ruchowych.

Hotz za główne komponenty umiejętności uznaje warstwy informacyjną i energetyczną . Z jednej więc strony należy uzyskać psychofizyczne podstawy umiejętności , zatem mieć odpowiednią siłę czy wytrzymałość a także niezbędną odporność na lęk czy chęć podjęcia ryzyka , z drugiej zaś wstępne wyobrażenia tej czynności , której mamy zamiar się uczyć . Istotą tej koncepcji jest stałe doskonalenie wewnętrznego ( umysłowego ) modelu , wzorca czynności , której się uczymy. Hotz nazywa wyobrażenie motoryczne kluczem sprawnego uczenia się.

Model Hotza jest modelem zamkniętym, w którym jedynie część optymalizacji (doskonalenia) ma charakter sieciowych połączeń. Jest to model psychologiczno- pedagogiczny.

Uczenie się zgodnie z tym modelem - zaczyna się od precyzyjnego i konkretnego określenia celu uczenia się wraz z odpowiednim poziomem motywacji oraz od nastawienia na jego osiągnięcia.

Sam proces uczenia się następuje z jednej strony przez doskonalenie wyobrażenia danej czynności, czyli procesy, a z drugiej przez próby wykonywania czynności, czyli ćwiczenia. Doskonalenie wewnętrznego modelu tej czynności, której się uczymy następuje zatem dzięki czynnikom informacyjnym (wyobrażeniom) i energetycznym (ćwiczeniom.

Człowiek a zwłaszcza sportowiec , nie może wykonać tego , czego wcześniej nie wyobraził sobie .

• Schmidt

. Analizując podstawy motorycznego uczenia się Schmidt dochodzi do wniosku, że w naszym zachowaniu należy wyróżnić dwa schematy. Jeden dotyczy uczenia się czynności trwających bardzo krotko, drugi - znacznie dłużej.

„Bardzo krotko” tzn. w takim czasie, w którym nie umiemy ruchu świadomie kontrolować i korygować. Natomiast „znacznie dłużej” oznacza, że dotyczy to ruchów wykonywanych tak wolno, że jesteśmy w stanie włączyć świadome sterowanie tym ruchem. Stąd konieczność doboru zupełnie innych metod do nauczania np. podwójnego salta i pływania żabką, kiedy jesteśmy w stanie świadomie regulować każde poruszenie.

W ogólnym teoretycznym modelu uczenie się rozpoczyna się od „rozpoznania bodźca”. W modelu tym znajduje się wiele podsystemów o sprzężeniach zwrotnych, które wskazują różny poziom uczenia się, od uczenia się prostych reakcji na bodziec po bardzo złożone uczenie się na poziomie poznawczym. Umieszczony w tych schematach comparator (ośrodek porównywania) stwarza możliwości ciągłego porównywania aktualnych wyników uczenia się z założonym celem, a zatem, i dokonywania niezbędnych korekt.

Umiejętność rozpoznawania, na jakim poziomie następuje uczenie się, i czy dotyczy ruchów szybkich, czy wolnych pozwoliłoby na zastosowanie odpowiednich procedur nauczania. Proces motorycznego uczenia się to jednak (wg Schmidta) przede wszystkim wybór i rozpoznanie bodźca, na który reaguje uczący się człowiek w sposób pozwalający mu na sprawne zachowanie ruchowe bądź na opanowywanie i uczenie się dotąd nieznanych mu czynności ruchowych.

Zaletą tej teorii jest przedstawienie w prosty sposób skomplikowanego przebiegu informacji w systemie nerwowym człowieka, służący zmianom jego zachowania. Przebieg ten może zamykać się na poziomie rdzenia kręgowego, systemu mięśniowego bądź może być regulowany przez kontakty z otoczeniem (przez środowisko). W wielu punktach model Schmidta znacznie upraszcza i ogranicza pojecie uczenia się ludzi. Brak w nim tak istotnych „podsystemów”, jak np. motywacji, stanów emocjonalnych a także uwzględnienia dotychczasowych doświadczeń uczącego się, zarówno indywidualnych (wyniki uczenia się), jak i gatunku (rezultaty dojrzewania).

• Ungerer

• Uczenie się i nauczanie sensomotoryczne

Proces uczenia się i nauczania można sprowadzić do systemu komunikacji dydaktycznej, który opiera się na następujących podsystemach :

Nauczający („nadajnik”) , kanał informacyjny i uczący się („odbiornik”).

• Sekwencja sensomotoryczna - nośnik informacji w systemie komunikacji dydaktycznej.

To najprostszy ruch ograniczony dwiema decyzjami. Na przykład ruch przedramieniem od decyzji „zginam przedramię” do decyzji „zakończę zginanie” lub „prostuję”. Wyodrębnienie elementarnego nośnika informacji (sekwencja sensomotoryczna) z całej czynności ruchowej pozwala w pewnej mierze „uporządkować” strukturę czynności. Taka analiza jest punktem wyjścia do podjęcia procedur dydaktycznych. Wyodrębnia się zatem kolejne sekwencje i naucza zapamiętywania tych sekwencji oraz kolejności ich występowania.

( Na przykład w pływaniu żabką można wyodrębnić można wyodrębnić następujące, kolejne sekwencje ruchów kończyn górnych : nawracani, przywodzenie, zginanie dłoniowe, zginanie w stawach łokciowych. Uczeń zapamiętuję te sekwencje i kolejność ich występowania, a następnie próbuje je odtworzyć w wodzie, Podobna analiza czynności znalazła praktyczne zastosowanie przede wszystkim w nauczaniu programowanym z użyciem „kart programowanych”.

Zalety teorii sensomotorycznego uczenia się :

- podkreślenie ważności etapu myślenia i świadomego działania , zwłaszcza na początku uczenia się nowej czynności.

- teoria ta wyjaśnia także znaczenie sprawnej komunikacji dydaktycznej między nauczycielem a uczniem, Np. w formie przyjęcia kryteriów : semantycznego , syntaktycznego i pragmatycznego w informacjach słownych kierowanych do ucznia.

Wady tej teorii :

- Nie uwzględnia się sfery emocjonalnej, nastawienia ucznia do uczenia się, jego motywacji, a także tzw. filtru emocyjnego towarzyszącego przyjmowaniu informacji.

- sprowadzenie tego procesu jedynie do odtwarzania wzorców ruchowych.

( Uczeń nie uczy się, jak rozwiązać zadania sportowego, uczy się tylko ruchów, schematów ruchowych.)

---