JUDAIZM

Opiera się na trzech głównych elementach:

- Bogu;

- Torze;

- Narodzie Izraela.

BÓG

• istota transcendentna, ponad naturą i światem. komunikuje się z ludźmi różnymi drogami.

• pozostając wszystkowiedzącym i wszechmocnym, wyrzekł się po części panowania nad światem i dał ludzkości wolną wolę, by mogła wykazać poziom swej dojrzałości.

• jest ostateczną rzeczywistością, jest bogiem historii, nadającym dziejom moralny sens.

• istotą Boga jest dobroć, ale Bóg jest stwórcą zarówno dobra jak i zła.

TORA

• Słowo „Tora” tłumaczy się jako „prawo”, ale jego pierwotne znaczenie to „nauka”. W wąskim znaczeniu: pierwszych pięć ksiąg Biblii, zwanymi Pięcioksięgiem.

• Zawiera przykazania etyczne i obrzędowe (micwot).

• Najważniejszy tekst religijny judaizmu.

• Każda gmina przechowuje zwoje Tory w synagodze, w specjalnej skrzyni, czyli arce.

• Co tydzień w synagodze czyta się inny fragment Tory, (parasz); cała Tora jest przeczytana w cyklu rocznym lub trzyletnim.

• Odnosi się w sensie najszerszym do całości żydowskich praw i obyczajów.

• Prawne aspekty tradycji żydowskiej zrodziły ogromną liczbę komentarzy i komentarzy do komentarzy. Układano też zbiory odpowiedzi (responsa) na konkretne pytania dotyczące codziennego życia Żydów.

W skład Tory wchodzi:

1. Pięcioksiąg (Pięć Ksiąg Mojżesza, Pentateuch): Księga Rodzaju (Genesis), Księgę Wyjścia (Exodus); Księgę Kapłańską (Leviticus); Księgę Liczb (Numeri); Księgę Powtórzonego Prawa (Deuteronomium).

2. Prorocy (Nebi'im) - zawierającą dzieła historyczne i księgi prorockie: (Księga Jozuego; Sędziów, Samuela, Królewska, Izajasza, Jeremiasza, Ezechiela, „dwunastu proroków mniejszych”).

3. Pisma lub Hagiografy (Ketubim) - zawierające 11 ksiąg: Księga Psalmów, Przyłów, Hioba, Pieśń nad Pieśniami, Księga Rut, Lamentacje Jeremiasza, Eklezjastes (Księga Koheleta), Księga Estery, Daniela, Ezdrasza-Nehemiasza, Kronik - zbiór poezji, mądrości, proroctw i opisów dziejów.

UCZENI I ZAŁOŻYCIELE

Judaizm unika wielbienia śmiertelnych.

Postacie z przeszłości naśladowane, a nie czczone.

Zachowany porządek między dziedziną boską i ludzką.

Nie ma apoteozy (nadawania cech boskich).

DROGA IZRAELA

Wiara w jedynego Boga ściśle związana z nakazami etycznymi:

• Moralność to zarazem posłuszeństwo woli bożej i naśladownictwo Boga.

• Podstawa moralności: 613 przykazań, wyod­ręb­nionych w Pięcioksiągu; razem z opartą na nich tradycją, zwą się Halacha („droga”).

• Świat opiera się na przykazaniach i ich stosowaniu, na służbie bożej (czyli modlitwie i sławieniu Boga) i na dobrych uczynkach.

• Nagroda za dobre postępowanie nie może stanowić motywacji dla dobrego życia: dobre uczynki należy spełniać dla nich samych, gdyż są nakazane przez Boga.

• Reguła „ulepszania świata” (tikkun olam): pragnienie, by zostawić świat lepszym.

• Człowiek rodzi się ze zdolnością czynienia dobra i zła.

• Każdy musi ponieść odpowiedzialność za swoje czyny.

• Ten, kto walczy z chwiejną moralnością i odnosi zwycięstwo nad pokusami stoi wyżej niż ten, kto prowadzi życie absolutnie nienaganne.

Dwa rodzaje nakazów etycznych:

• te, które odnoszą się do związku między ludzkością a Bogiem;

• te, które określają stosunki między ludźmi.

SANKTUARIA NARODOWE

Istnieją dwa główne typy świętej przestrzeni: w Synagodze i w domu.

• Synagoga: „miejsce zgromadzeń”

• Nie jest święta. To, co się w niej odbywa i znajdujące się wewnątrz przedmioty (zwoje Tory, modlitewniki) czynią z synagogi „świątynię na krótki czas”.

• Synagogi są zorientowane w kierunku Jerozolimy.

• W synagogach ortodoksyjnych kobiety siedzą osobno, często za zasłoną lub na balkonie-galerii.

• Dom żydowski stał się miejscem świętym, na co wskazuje mezuza, małe pudełko zawierające zwój pergaminu, przytwierdzone do framugi drzwi wejściowych, zawierające wyznanie wiary oraz pierwsze dwa z błogosławieństw.

• W domu ołtarz ofiarny został zastąpiony stołem i jedzenie nabiera cech rytualnych.

• Znaczna część obrządków religijnych odprawiana jest w domu z rodzicami w roli kapłanów.

RYTM ŻYCIA

Żydzi modlą się trzy razy dziennie.

Niektóre modlitwy można odmawiać jedynie wówczas, gdy zbierze się kworum (minjan - 10 mężczyzn powyżej 13 r.ż).

Ogromne znaczenie przypisywane higienie osobistej.

Ze wszystkimi wydarzeniami od narodzin do śmierci są związane szczególne obrzędy:

Brit milat- „przymierze obrzezania”

Bar micwa („syn przymierza”) - osiągnięcie przez chłopca religijnej dojrzałości

Ceremonia ślubu: 3 części: podpisanie wiążącego prawnie kontraktu małżeńskiego (ketuby), uroczystość pierścienia (chupa) i jihud - małżonkowie konsumują małżeństwo.

Mężczyzna decyduje o ewentualnym rozwodzie. Kobieta może się zwrócić do sądu żydowskiego z prośbą, by nakazał mężowi napisać list rozwodowy.

Pogrzeb odbywa się w dniu śmierci. Żałoba kończy się po 10 miesiącach. Zmarłego wspomina się w rocznicę śmierci, odmawiając tradycyjną modlitwę kadisz („uświęcenie”), wysławiającą Boga.

ŚWIĘTA:

Nowy Rok - 10-dniowy okres zadumy i refleksji, zwany „Strasznymi Dniami” (Jamim Norami), czas uroczysty, w którym należy doprowadzić do porządku swoje stosunki z innymi ludźmi.

Jom Kippur (Dzień Pokuty, zwany też Dniem Pojednania).

Święto Szałasów (Sukkot) - poświęcone jesiennym plonom i przypomina przejście przez pustynię.

Chanuka, Święto Świateł, upamiętnia przesilenie zimowe, odnowienie świętej służby w oczyszczonej świątyni (165 r. p.n.e.) po zbezczeszczeniu jej przez kolonizatorów greckich.

Purim, Święto Losów, na pamiątkę cudownego ocalenia w Persji Żydów zagrożonych zagładą.

Pascha (Pesah) - na pamiątkę uwolnienia z Egiptu.

Święto Tygodni (Szawout) - upamiętnia dar Tory (ustanowienia Prawa na górze Synaj).

ZASADY I NORMY

• Życie toczy się w gminie, która wybiera rabina

• Ważna rola modlitwy od chwili przebudzenia.

• Przestrzeganie licznych, szczegółowo opisanych, obrzędów i zewnętrznych symboli.

• Szczególnie ważne - przestrzeganie etycznych nakazów sformułowanych w Talmudzie, zwła­szcza nakazu miłosierdzia i dobrych uczyn­ków.

• Wychowanie powinno kształtować w człowieku mądrość, bogobojność i skromność.

• Obowiązkiem każdego jest być dobrym i prawym. Każdy człowiek, niezależnie od wyznania, aby zostać zbawionym, musi powstrzymać się od bałwochwalstwa, bluźnierstwa, zabójstwa, kradzieży, kazirodztwa, wieść uczciwe życie i nie spożywać mięsa wyciętego z żyjącego jeszcze zwierzęcia.

• Duże znaczenie nauki

• Podkreślana godność pracy, zwłaszcza pracy rąk.

NURTY WE WSPÓŁCZESNYM JUDAIZMIE

We współczesnym świecie można wyróżnić trzy główne nurty judaizmu:

• ortodoksyjny - ściśle stosujący się do wskazań żydowskiego kodeksu postępowania, ujętego w Prawie Ustnym i Pisanym;

• konserwatywny - domagający się przestrzegania Halachy, ale wskazujący równocześnie na konieczność jej dostosowania do realiów współczesnego świata;

• reformowany - najbardziej liberalny, kładący nacisk na etyczny aspekt judaizmu i prawo jednostki do wyboru własnej drogi w oparciu o zasady hallachy.

5

---