ORGANIZACJA

2.1. PRZEGLĄD DEFINICJI ORGANIZACJI

Termin organizacja używany jest w trzech znaczeniach:

• Atrybutowym, w którym określamy stosunki poszczególnych składników do siebie i

do całości które tworzą. Te wzajemne relacje posiadają różny stopień zorganizowania. Tak

rozumiana organizacja to cecha (atrybut) złożonej całości.

• Czynnościowym, gdzie organizacja to tworzenie lub przekształcanie zorganizowanej

całości. Jest to więc proces przekształcania składników organizacji.

• Rzeczowym, definiowana jest jako rzecz zorganizowana w której skład wchodzą ludzie

i aparatura Tą zorganizowaną rzeczą jest instytucja lub inaczej określając- organizacja [5].

Większość definicji podkreśla, że całości złożone z ludzi, są pewną kategorią grup

społecznych z tym, że niekażda grupa społeczna (np. rodzina) jest organizacją. Natomiast

czynnik ludzki powoduje, że przypisuje się organizacji świadomość działania. Organizacje są

systemami zachowującymi się rozmyślnie. Przyjmijmy, że przez organizacje rozumieć

będziemy strukturalizowany, czyli uporządkowany w pewien sposób system społeczno-

techniczny.

2.2. TYPOLOGIE ORGANIZACJI

o gospodarcze - nastawione na zysk,

o użyteczności publicznej: szkoły, szpitale, instytucje kulturalne i naukowe - z reguły

niedochodowe,

o administracji państwowej i samorządowej

o militarne i policyjne, służące zapewnieniu bezpieczeństwa tak wewnętrznego jak i

zewnętrznego

o społeczne, partie polityczne, związki zawodowe, stowarzyszenia,

o religijne kościoły, klasztory, związki wyznaniowe.

Inną klasyfikacją, jest podział wynikający z charakteru podporządkowania panującej

władzy organizacyjnej uczestników organizacji. Podział ten zaproponował A. Etzioni i

wygląda on następująco:

o organizacje przymusowe - w których władza opiera się na przymusie a uczestnicy nie

identyfikują się z organizacją i nastawieni są do niej negatywnie ( więzienia, obozy pracy),

o organizacje utylitarne - w których władza oparta jest na dysponowaniu środkami

nagradzania a uczestnictwo w tych organizacjach ma charakter kalkulatywny

(przedsiębiorstwa organizacje administracyjne, militarne-w czasie pokoju),

o organizacje normatywne - w których władza wynika z norm moralnych i przekonań

ludzi. Podporządkowanie to ma charakter moralny a uczestnictwo ludzi przejawia się

zaangażowaniem(kościół, partie polityczne, stowarzyszenia) [3].

Innymi kryteriami stosowanymi przy wyróżnianiu organizacji są: ich wielkość, stopień

ich skomplikowania oraz stopień ich trwałości

2.3. POJĘCIE MODELU

Model - System założeń, pojęć i zależności między nimi pozwalający opisać (zamodelować) w przybliżony sposób jakiś aspekt rzeczywistości (np. model fizyczny, model neurologiczny, model statystyczny itp.)

2.4. MODELE ORGANIZACJI

2.4.1. MODEL ORGANIZACJI WEDŁUG LEAVITTA

Obrazuje on społeczno - techniczny charakter organizacji z

współzależnościami podsystemów oraz zależnością całości od otoczenia w którym ta całość funkcjonuje. Do podsystemu społecznego zalicza się ludzi i cele które są przez nich realizowane. Natomiast podsystem techniczny zawiera w sobie technologie oraz strukturę formalną.

Jakakolwiek zmiana dokonywana lub wymuszana przez otoczenie, w którymkolwiek

elemencie systemu, wymusza zmiany dostosowawcze w pozostałych elementach

Podsystem celów i zadań - ma największy związek z otoczeniem. Organizacja

powstaje dla zaspokojenia konkretnych potrzeb swojego otoczenia, a to w znacznym stopniu

wyznacza jej cele, które uważane są za genotyp organizacji. Stopień zaspokajania tych

potrzeb warunkuje dalszy jej byt. Podsystem ten pozostaje pod silnym wpływem otoczenia

socjokulturowego.

Podsystem ludzie - obejmuje jednostki ludzkie z ich indywidualnymi celami i

motywami oraz grupy ludzkie z uwzględnieniem wzajemnych interakcji powstających we

wspólnym działaniu. Podsystem ten w znacznym stopniu kształtują indywidualne cechy

uczestników organizacji, cechy i wartości wniesione przez każdego z nich.

Podsystem technologia - to technika i technologia używana w procesie przeobrażeń

mających miejsce w organizacji. W jej skład wchodzi wiedza o sposobie działania, wiedza

niezbędna do realizacji zadań organizacyjnych oraz wyposażenie techniczne. Jest on otwarty

na otoczenie związane z rozwojem nauki i techniki.

Podsystem struktura formalna - określa relacje pomiędzy wszystkimi składnikami

organizacji i jest uzupełniana przez stosunki nieformalne. Określa zarówno sposób podziału

zadań jak i zależności wynikające z podziału władzy. Opisuje przebieg procesów pracy jak i

drogi przepływu informacji.

Bardziej szczegółowy opis poszczególnych podsystemów zawarty zostanie w następnych

rozdziałach.

2.4.2. MODEL ORGANIZACJI WEDŁUG D. KATZA I R.L. KAHNA

Zdaniem D. Katza R. L. Kahna ( 1979), organizacja to system otwarty, w którym dokonuje się wymiana z otoczeniem, uzupełniana interakcjami zachodzącymi wewnątrz systemu pomiędzy uczestnikami, którzy pełnia określone role, oraz pomiędzy podsystemami składającymi się na organizacje jako całość.

2.4.3. MODEL ORGANIZACJI WEDŁUG KRZYŻANOWSKIEGO

Odziaływanie informacyjno-decyzyjne aparatu zarządzającego przekazywane kanałami informacyjnymi (które ukształtowały się przez reguły organizacyjne) do komórek sfery realnej. Powoduje to emitowanie przez te komórki oddziaływania materialno-energetycznego, co prowadzi do osiągania celów organizacji.

Ludzie- potencjał twórczy, zasoby przyrody- naturalne, zasoby techniczno- technologiczne- sztuczne, człon kierowniczy- domena, misja, strategia, cele, struktura- transformacja, logistyka wyjściowa- transfer dóbr- usług.

2.4.4. MODEL ORGANIZACJI WEDŁUG MINTZBERGA

Jest sposobem kształtowania relacji między organizacją i jej otoczeniem: spójnymi wzorcami w strumieniach decyzji organizacyjnych dotyczących otoczenia.

2.5. OTOCZENIE OGRANIZACJI

Otoczenie organizacji stanowią te wszystkie elementy, które nie wchodzą w skład organizacji, ale oddziaływają na jej stan, oraz te elementy, na stan, których ma wpływ organizacja.

Granica organizacji to kategoria umowna. Dotyczy ona obiektów, procesów oraz

zachowań ludzi. Spełniają one, jak każda granica, określoną funkcje. Chroniąc autonomie organizacji pozwalają na wejść do systemu tylko tych zasileń, które służą realizacji funkcji genotypowej.

Otoczenie organizacji dzielimy na bliższe i dalsze.

Bliższe, bezpośrednie, zadaniowe - ma charakter zinstytucjonalizowany i jest ono

specyficzne dla każdej organizacji. Każda organizacja ma swoje własne otoczenie bliższe.

Dalsze, ogólne, pośrednie - jest mniej zinstytucjonalizowane i obejmuje warunki w

jakich działają konkretne organizacje.

Otoczenie dalsze składa się z różnych elementów, które można pogrupować w

poszczególne sektory. Grupowanie to ułatwia analizę wpływu każdego z nich na

funkcjonowanie organizacji. Do najczęściej wymienianych sektorów otoczenia dalszego

zalicza się:

Sektor społeczny.

Sektor kulturowy

Sektor prawny-

Sektor polityczny

Sektor ekonomiczny

Sektor technologiczny

Sektor środowiska naturalnego

2.6. ELEMENTY ORGANIZACJI

2.6.1. LUDZIE

Ludzie będący składnikiem naturalnym organizacji są zarazem składnikiem najbardziej

zawodnym. Rozpatrując ten podsystem, analizujemy go na trzech poziomach. Wyróżniamy

poziom jednostkowy, grupowy i kulturowy.

Model „wielkiej piątki”:

ekstrawersja - określa w jakim stopniu dana osoba jest otwarta co wyraża się chęcią

rozmowy, towarzyskością oraz asertywnością,

życzliwość - tutaj bierze się pod uwagę takie cechy jak ufność, życzliwość i

dobroduszność, oraz chęć współdziałania,

sumienność - wymiar ten dotyczy odpowiedzialności, wiarygodności, wytrwałości i

nastawieniu na osiągnięcia.

stabilność emocjonalna - określa w jakim stopniu dana osoba jest opanowana,

nastawiona entuzjastycznie, ma poczucie bezpieczeństwa, czy jest spięta nerwowa, podlega

depresji i czuje się niepewnie,

otwartość na doświadczenia - dotyczy wrażliwości artystycznej oraz możliwości

intelektualnych danej osoby.

2.6.2. TECHNOLOGIE

Technologia to zbiór metod i technik używanych w procesie przeobrażeń (transformacji).

Technologia obejmuje:

- niezbędną wiedzę potrzebną do realizacji zadań

- umiejętności posługiwania tą wiedzą

- wyposażenie techniczne

Technologia zależy od celu organizacji oraz ludzi i ich kwalifikacji; ma ogromny

wpływ na strukturę organizacyjną. W każdej organizacji istnieje inna technologia. Jak

również każda organizacja to zbiór różnych technologii. Wynika ona tak z hierarchii

organizacyjnej jak i z funkcjonalnego podziału pracy.

Przyjmując ten ostatni, jako kryterium podziału technologii wewnątrz organizacji

możemy wydzielić:

-technologię bezpośrednio wytwarzającą produkty i usługi, które są dostarczane otoczeniu,

-technologie podtrzymującą proces bezpośredni (np. księgowość, kadry),

-technologię służącą dostosowaniu się do otoczenia (badanie rynku, tyczenie strategii, analiza

ekonomiczna)

W organizacjach, w których przedmiotem transformacji są ludzie i informacje,

technologie dzielimy na:

- rutynowe

- nie rutynowe

Kryterium podziału : powtarzalność zadań i sposobów ich rozwiązywania.

Inny podział stosowany jest w przedsiębiorstwach. Technologie dzieli się w nich na:

-produkcji masowej - wielkoseryjnej,

-procesów ciągłych - aparaturowych,

-produkcji jednostkowej - krótkoseryjnej.

2.6.3. PROCESY

Wyróżnia się dwa podejścia do rozumienia zarządzania.

Zarządzanie rozumiane instytucjonalnie - To zbiór wszystkich stanowisk w

hierarchii organizacyjnej, którym powierzono uprawnienia do wydawania poleceń. Zbiór

stanowisk którym powierzono zadania kierownicze.

Zarządzanie rozumiane funkcjonalnie nawiązuje do działań, które służą kierowaniu

ludźmi w procesie pracy. Nie jest to, więc zbiór stanowisk i osób im przypisanych, ale zbiór

zadań i działań.

Funkcje sfery zarządzania przenikają się i są komplementarne z funkcjami sfery

realnej. Związek ten obrazuje poniższy rysunek.

2.7. CYKL ŻYCIA ORGANIZACJI

Organizację, jej strukturę, kształtują także fazy jej rozwoju. Organizacje zmieniają się

w miarę upływu czasu i w miarę ich wzrostu. Zmiany te mają charakter cykliczny, pojawiają

się z określona regularnością (fazowością) i pewnymi kryteriami przejścia z jednej fazy do

drugiej. W życiu organizacji można wyróżnić trzy zasadnicze fazy zakładania, wzrostu i

konsolidacji. Czwarta to ewentualnie faza upadku. W fazie zakładania działania mają bardzo

mało powtarzalny charakter i dlatego ogólne uregulowania nie mają sensu. Głównymi

postaciami to osoby powołujące organizację do życia. To oni wybierają rynek i produkty

starając się zaistnieć na wybranym rynku .Faza wzrostu charakteryzuje się wzrostem

strukturalnego zróżnicowania. Rośnie stopień specjalizacji i formalizacji, a powstałe jednostki

organizacyjne stają się w pewnym momencie trudnymi do opanowania. Utrudniona jest

kontrola i koordynacja. Tworzą się częściowo autonomiczne podsystemy, zamiast centralnych

ogólnych regulacji. Faza konsolidacji zawiera w sobie jak każda z pozostałych faz elementy

rozpoczynającego się upadku. Możliwość odnowy zależy od szybkości identyfikacji źródła

zagrożenia, oraz elastyczności struktury, gotowej do wprowadzenia zmian.

Jednym z oryginalnych modeli cyklu życia organizacji jest model L. E. Greinera.

Zbudował on został na dwóch osiach; osi opisującej powiększające się rozmiary organizacji,

oraz osi uwzględniającej upływ czasu. Organizacja w swoim rozwoju przechodzi przez

poszczególne, różniące się od siebie, fazy z których każda kończy się kryzysem zagrażającym

życiu organizacji. Przezwyciężenie tego kryzysu stanowi warunek przejścia do następnej fazy rozwoju.

2.8. ORGANIZACJE INTELIGENTNE

Taka organizacja funkcjonuje w ten sposób, że nie tylko wykorzystuje posiadane

zasoby wiedzy, ale też cały czas je odnawia i aktualizuje. W ten sposób realizując swoje

zadania zachowuje cały czas swoją konkurencyjną pozycje na rynku. Bardzo też dzięki

stosowaniu zarządzania opartego na wiedzy, umacnia swoja pozycje i to zarówno na rynku

lokalnym jak i globalnym.

---