Co to jest metoda wychowania? Scharakteryzuj wyczerpująco wybraną
uwzględniając dodatkowe uwarunkowania jej skuteczności.
Tematem mojego wypracowania będzie metoda wychowania. Według Wincentego Okonia metodą wychowania jest systematycznie stosowany sposób postępowania wychowawcy zmierzający do takiego zorganizowania działalności (aktywności) własnej wychowanków, aby w rezultacie wywołać w ich osobowości pożądane zmiany. Metody wychowania określa się również jako świadomie i konsekwentnie stosowany sposób oddziaływania pedagogicznego na jednostkę, grupę lub zbiorowość dla osiągnięcia zamierzonego celu wychowawczego. Istnieją różne klasyfikacje metod wychowania, które możemy podzielić na:
-metody indywidualne i grupowe, -metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego, - metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego oraz metody kierowania samowychowaniem, - metody strukturalne i sytuacyjne.
Metodą indywidualną jest metoda nagradzania. To ją pragnę zająć się szczególnie. Metoda ta polega na promowaniu pożądanych zachowań z wychowawczego punktu widzenia i stosowaniu pochwał lub dawaniu nagród. Pochwały mogą mieć formę ustną, jak także pisemną. Pochwała może także być udzielona poprzez gesty np. uśmiech, przyjazne spojrzenie. Nagrody dzielimy na materialne np. w formie zabawek, książek czy pieniędzy, i niematerialne jak np. wydłużenie czasu spędzania przed komputerem , telewizorem, wyjście z domu , czy zwolnienie z jakiegoś zadania.
Skuteczność tej metody, aby była bardzo wysoka, w pierwszej kolejności należy stosować takie nagrody, które szczególnie upragnione są przez dzieci i młodzież. Każde dziecko jest inne, i potrzebuje czegoś innego. Jedna dziewczynka będzie zadowolona z samych pochwał, a na drugą będą działać tylko nagrody materialne. Metoda ta spełnia dwie funkcje, lecz tylko wtedy gdy jest właściwie stosowana. Pierwszą z nich jest uświadomienie dzieciom i młodzieży zgodnych z oczekiwaniami dorosłych wykonywaniu pewnych poleceń. Po drugie, udzielanie pochwały lub nagrody jest czynnikiem motywującym społecznie i moralnie pożądanych. Aby poprawnie stosować tą metodę wzmacniania pozytywnego należy przestrzegać kilka zasad. Pierwszą z nich jest wzmacnianie tylko zachowań pożądanych w wychowawczego punktu widzenia, natomiast świadomie i celowo unikać wzmocnień zachowań o charakterze destruktywnym, świadczących niekorzystnie o wychowankach i źle na nich wpływających. Po drugie po zachowaniach pożądanych moralnie i społecznie nie należy zwlekać z udzieleniem nagrody. Odwlekanie pozytywnego wzmocnienia może spowodować nagrodzenia niepowołanego zachowania, które mogło wystąpić w miedzy czasie. Następnie należy nagradzać każde określone zachowanie, gdy tylko pojawi się w polu widzenia dorosłego. Kolejnie, gdy wzmacniane zachowanie wychowanka zaczyna się pojawiać coraz częściej i w stopniu zadawalającym , powinno się je wzmacniać w sposób przerywany, a nie ciągły. Dzięki temu umożliwia się uczniom postępowanie na coraz to wyższym poziomie. Chodzi tu o to, aby zrozumieli, że na kolejne pochwały, czy nagrody muszą zasłużyć w szczególny sposób. I ostatnią zasadą przywołaną przeze mnie jest zasada, która mówi o tym że nagrody materialne np. książka powinna być łączona z pochwała np. przychylnym spojrzeniem. Ma ona na celu, aby z biegiem czasu rezygnować z nagród materialnych na rzecz wyłącznie stosowaniu samych pochwał.
Poprawnie stosowana metoda nagradzania spotyka się na ogół z wysokim uznaniem w pedagogice oraz przez ogól rodziców, nauczycieli i wychowawców. Największa użyteczność tej metody wykazały badania w przypadku uczenia się przez dzieci altruizmu, czyli zachowania, którego przejawem jest działanie na korzyść innych. Istnieją, także specjalne programy pracy wychowawczej, której celem jest pogłębienie altruizmu u dzieci za pomocą wzmocnień pozytywnych. Metoda ta odgrywa wielką rolę u dzieci i młodzieży niedostosowanych społecznie oraz z zaburzeniami w zachowaniu i nauce. Jest ona wręcz konieczna dla prawidłowego rozwoju społeczno- moralnego. Następstwami stosowania tej metody są: - zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia oczekiwanego przez dzieci i młodzież sposobu ich postępowania, -pozytywna motywacja ich do działań moralnie i społecznie pożądanych, - wpływ na aktywność i kreatywność wychowanków, -umacnia ich poczucie wartości i własnej godności.
Jak każda metoda wychowawcza, ta również posiada swoje słabe strony. Wielu pedagogów i psychologów przestrzega przed jej nadużywaniem i popełnianiem błędów w jej stosowaniu. Podkreśla się, że dziecko zbyt często chwalone i nagradzane zaczyna wobec innych przyjmować postawę roszczeniową. Uczy się działań interesownych.Za każde pozytywne zachowanie moralno- społeczne oczekuje nagrody. A gdy jej nie otrzymuje zaniedbuje spełnianie swych zobowiązań i powinności. Należy unikać przesadnie wybiórczego stosowania metody nagradzania. Poważnym błędem jest nie stosowanie tej metody wobec dzieci i młodzieży społecznie nieprzystosowanej lub niedostosowanej. Przecież to one w szczególny sposób potrzebują pochwał i nagród ze strony dorosłych. Często jest tak, że wychowankowie, którzy najmniej tego potrzebują są zasypywani nagrodami i pochwałami. Dobrych manier uczą się za dana cenę. Tym samym eliminowana jest w nich bezinteresowność, a tym samym wzmacnia postawy egoistyczne, oraz wzbudza do niezdrowej rywalizacji w domu, czy w szkole. Kolejnym minusem metody jest pewien niedosyt systematycznego lub nadgorliwego jej stosowania. Jednorazowa czy okazjonalna nagroda w mniejszym stopniu motywuje dzieci do pożądanych zachowań. A w drugim przypadku istnieje ryzyko uniewrażliwienie się na pochwały długo stosowane, czy też przejawienia się postawy roszczeniowej. Podstawową słabą stroną metody nagradzania jest to, że nie gwarantuje ona natychmiastowego sukcesu pedagogicznego. Korzystny jej wpływ widoczny jest dopiero po upływie jakiegoś czasu. Zawsze, więc ta metoda przegrywa z metodą karania. Pomimo wielu przedstawionych wad, niekiedy bowiem okazuje się ona jedynym skutecznym sposobem oddziaływania wychowawczego. Szczególnie przydatna jest w stosowaniu wobec dzieci młodszych oraz dzieci i młodzieży sprawiających trudności wychowawcze. Wymaga ona jednak powściągliwego stosowania i z biegiem czasu rezygnacji z niej, zwłaszcza wtedy, gdy pojawiają się konstruktywne zmiany w zachowaniu wychowanków.
Każda z możliwych metod pozbawiona jest charakteru uniwersalnego. Wszystkie one wzajemnie uzupełniają się i dopełniają. Stąd też nie możliwością jest wskazanie metody, która należy stosować, a których unikać. Każdy wychowawca decyduje się na dana metodę według własnego doświadczenia. Gwarancją sukcesu pedagogicznego nie jest sam dobór metody, ale również umiejętność posługiwania się nią oraz psychospołeczne uwarunkowania prawidłowego rozwoju dzieci i młodzieży.
Bibliografia:
1. Wincenty Okoń „Słownik Pedagogiczny”, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984r.
2.Mieczysław Łobocki „Teoria wychowania w zarysie” , Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków 2003r.