Strukturalizm
Teoria strukturacji - Zasada organizacji społecznej, proces kształtowania porządku społecznego, aktorzy są wyposażeni w świadomość, nawykową wiedzę o strukturach społecznych (ogranicza ich), z tego tworzy się ład społeczny. Spór woluntaryzmu i determinizmu. Determinizm - rządzą nami struktury społeczne. Woluntarystyczna - dużo jednak zależy od woli człowieka i wpływu jednostki na grupę. W człowieku jest i determinizm i woluntaryzm. Teoria strukturacyjna zajmuje się tym, jak te przeciwstawne pojęcia ze sobą współpracują. Propozycja teoretycznego modelu ujawnienia działania tych pojęć: teoria strukturacji Giddensa i teoria habitus Bourdieu.
Teoria A. Giddensa
Socjologia powinna odejść od nauk przyrodniczych i opierać się na rozumie. Człowiek opiera się na wiedzy potocznej. Do sfery teorii dochodzi nowy element wykształcony przez upowszechnienia się wykształcenia. Następuje konformizowanie się opracowań naukowych do swojej rzeczywistości. Człowiek godzi woluntaryzm z determinizmem przez strukturyzacje. Struktura to zespół reguł działania i zasobów, które towarzysza działającym.
Wytwarzanie i reprodukowanie życia społecznego
Praktyki społeczne. Reprodukowanie to wytwarzanie jakiejkolwiek uporządkowanej formy życia społecznego. Praktyki społeczne mają charakter językowy i składają się z trzech, tylko analitycznie wyodrębnialnych warstw: komunikacyjnej, normatywnej i władzy.
Warstwa komunikacyjna, czyli wytwarzanie komunikacji jako tego, co znaczące.
Porządek moralny interakcji. Ustanowienie interakcji jako porządku moralnego można zrozumieć jako aktualizację uprawnień i nakazanie zobowiązań.
Porządek władzy w interakcji. Władza to zdolność osiągania celów w warunkach, w których realizacja tych celów zależy od podmiotowych działań innych ludzi.
Racjonalizacja i refleksyjność. Refleksyjność jest nieodłącznym atrybutem działań, a w przypadku działań ważnych społecznie wymaga się od aktora, że będzie w stanie podać powody swojego działania. Racjonalizacja działania związana jest z bezpieczeństwem ontologicznym; przekonaniem, że to co się czyni jest społecznie ważne i podzielane. Z kolei pojęcie motywacji, które wprowadza Giddens, wiąże się z istnieniem nie zawsze uświadamianych potrzeb, w tym „bezpieczeństwa istnienia” (oznacza podtrzymywanie poznawczo uporządkowanego świata jaźni oraz utrzymywanie „skutecznego' porządku ukierunkowania potrzeb).
Wytwarzanie i reprodukowanie struktury. Każde działanie społeczne zawiera intencję komunikacyjną, ale wytwarzanie znaczenia jest tylko jednym z elementów interakcji, każda interakcja to także relacja o charakterze moralnym oraz relacja władzy. To zbiorowości, a nie struktury „składają się z interakcji między uczestnikami; jednakże każdy system interakcji można poddać analizie strukturalnej. Giddens wprowadza kluczowe dla swojej koncepcji strukturacji rozróżnienie pomiędzy praktykami interakcyjnymi, a strukturą i twierdzi, że różnica pomiędzy mową a językiem jest przykładem podobnego typu.
Koncepcja późnej nowoczesności - alternatywna wobec postmodernizmu, jest oparta na tezie, że przemiany w 2 poł. XX w. nie spowodowały żadnych głębokich przemian, jakościowo, zasadniczo innej rzeczywistości, ale doprowadziła do przemiany takiej, że w skali społecznej ludzie zaczęli zdawać sobie sprawę z tego, jak nowoczesność wygląda, czym jest, do jakich konsekwencji prowadzi, tożsamość w epoce nowoczesnej, nie jest z góry określona przez miejsce, w którym przyszliśmy na świat, jest zmienna, ludzie kształtują swoją tożsamość, tożsamość jest obiektem życiowym, możemy uczynić ja celem naszych działań, późna nowoczesność opiera się na refleksyjności, przed ludźmi stoją różne możliwości, możemy je wybierać jak chcemy, aczkolwiek zawsze wiąże się to z ryzykiem. Nową fazą rozwoju kapitalizmu jest proces refleksyjnej modernizacji. To, co się dziej nigdy nie odbywa się w próżni, każde działanie wyrasta z pewnych warunków brzegowych, czynników. W działaniu ludzkim pojawił się nowy czynnik - refleksyjność. Oznacza to, że nasza wiedza o rzeczywistości, nowoczesności warunkuje nasze działania. Głównym składnikiem wiedzy jest świadomość, że podlegamy indywidualizacji, nie znaczy to jednak, że człowiek jest całkowicie wolny, niezależny od jakichkolwiek warunków. Koncepcja ponowoczesności ma swoje zastosowanie w feminizmie. Płeć kulturowa „gender” - człowiek jest kształtowany przez społeczeństwo, kulturę, jednostka ma jednak prawo do tego, by sama mogła kształtować swoją płciowość, siebie jako kobietę lub mężczyznę.
Giddens, inaczej niż zwolennicy postnowoczesności, uważa, że nowoczesność to okres w historii ludzkości, który wciąż jeszcze trwa i obecnie jesteśmy w okresie późnej nowoczesności. Charakteryzuje go, z jednej strony, przez wskazanie zjawisk społeczno-ekonomiczno i politycznych takich jak: industrializm, kapitalizm, państwo narodowe i jego organizację, kształtującą społeczeństwo (np. poprzez system edukacji, narzucenie wspólnego języka, itp.). Z drugiej strony z nowoczesnością wiąże się silny dynamizm, który stwarza podłoże dla uniwersalizmu i globalizmu, które nieustająco rozszerzają zakres form właściwych nowoczesności poza granice kultury Zachodu.
Konstruktywistyczny strukturalizm P. Bourdieu
Problem obiektywizmu i subiektywizmu. Skłaniał się ku fenomenologii.
Habitus Indywidualny system struktur poznawczych i interpretacyjnych, które są częścią osobowości człowieka, ale uwarunkowany od społeczeństwa, w którym się żyje. Zależność od społeczeństwa bije z naszej głębi. Habitus jest zależny od klasy społeczny, w której żyjemy i przekazujemy z pokolenia na pokolenie. Określa nasz próg oczekiwań, determinuje nasze ambicje. Daje pewne złudzenie obiektywności - ograniczenia, które mamy dzięki habitusowi są dla nas naturalne.
Struktura klasowa współczesnego społeczeństwa, przejął od Marksa podział na klasy, ale rozszerzył pojęcie kapitału (społeczny, kulturowy, symboliczny - wiedza nabyta w procesie socjalizacji, która ma wpływ na poczucie jednostki i postrzeganie jej życiowych możliwości.
Kapitał społeczny Sieć znajomości oraz umiejętność ich nawiązywania, dzięki znajomością wytwarzają się pewne środowiska społeczne, nieuchwytny i nienamacalny, ale wpływa na realną pozycję społeczną. Kapitał dzieli się na: wiążący i pomostowy. Kapitał wiążący to ten, który dotyczy więzi pomiędzy członkami jednej grupy, a kapitał pomostowy odnosi się do tzw. sieci osób znajdujących się między różnymi społecznościami.
Kapitał symboliczny Ogranicza się do symboli sukcesu społecznego, tych symboli sukcesów jest wiele i każdy człowiek ma ich własną hierarchię.
Kapitał kulturowy to uzewnętrzniana w kompetencjach oraz języku jednostki kumulacja idei, wiedzy, umiejętności oraz przedmiotów o wartościach kulturowych, którą nabywa się uczestnicząc w życiu społecznym. Przejawia się w trzech formach wyodrębnionych przez Bourdieu: uprzedmiotowionej (odnoszącej się do materialnych nośników dóbr kulturowych); zinstytucjonalizowanej (odnoszącej się do formalizowania kształcenia, nadawania tytułów, stopni, ról zawodowych); ucieleśnionej (odnoszącej do stanu ciała i umysłu, w tym - manier, gustu, itp.). Ta ostatnia z wymienionych form kapitału jest najistotniejszą według Bourdieu z uwagi na jej stabilność oraz możliwość akumulowania się przez pokolenia i trudna do uzyskania bez owej akumulacji. Łatwiejsze jest zbieranie zinstytucjonalizowanego kapitału. A najłatwiej zdobywać kapitał funkcjonujący w formie uprzedmiotowionej.
Mały kapitał kulturowy skutkuje małymi szansami na awans społeczny np. z powodu niemożności przebrnięcia bez niego przez wszelkiego rodzaju egzaminy.
Pole - przejście od zawężonych kwestii do ogólnych zaowocowało pojęciem „pola”. Pole - obszar działania anonimowych sił, proces walki o dominujące pozycje toczy się na obszarze pola (naukowe, medialne, literackie). Pola ulegają wzajemnemu wpływowi.
Przemoc symboliczna jest swego rodzaju formą miękkiej przemocy, która sprawia wrażenie, że jednak nie jest przemocą. Aby przemoc symboliczna mogła się wytworzyć niezbędne jest zaistnienie dwóch klas społecznych, zwanych klasami dominującymi i podporządkowanymi. Zgodnie z założeniami teorii Bourdieu polega ona na takim oddziaływaniu klas dominujących na klasy podporządkowane w celu osiągnięcia interesu klas dominujących. W tym momencie klasy podporządkowane postrzegają rzeczywistość, jako naturalną lub korzystną dla nich. Bierze się to z faktu, iż postrzegają rzeczywistość przez pryzmat kategorii stworzonych przez klasy dominujące. Jeśli klasa (lub klasy) dominujące mają duży kapitał symboliczny mogą oddziaływać przemocą symboliczną na klasy podporządkowane. Istnieje wiele sposobów umożliwiających działanie tego typu, do najbardziej popularnych należy bez wątpienia system edukacji i przekazywane przezeń treści. Jednak podobne efekty można uzyskać również za pomocą symbolicznej otoczki pola władzy. Składają się na nią między innymi symbole takie jak: tytuły, insygnia władzy, architektura monumentalna. Przemoc symboliczna jest bez najskuteczniejszą formą sprawowania władzy nad klasami podporządkowanymi, gdyż klasy te nie dostrzegają nawet, iż jest to forma przemocy. Są one przekonane, iż jest to naturalny porządek świata, że osoby mające większy kapitał symboliczny są lepsze i współzależności pomiędzy klasami są normalną koleją rzeczy.
Polem władzy nazywamy wycinek struktury społecznej, która skupia jednostki o podobnych dążeniach. Jednostki skupione na osiągnięciu założonych dążeń rywalizują ze sobą, wedle obowiązujących w polu kryteriów. Cele uznawane za szczególnie ważne Bourdieu nazywa czasem stawką w grze, a założenie o priorytetowym charakterze tej stawki mianem obowiązującego w tym polu illusio. Illusio to oczywiście nic innego priorytet w danym polu. Na przykład w polu władzy jako illusio będziemy traktować władzę, a w polu władzy ekonomicznej, pozycję społeczną.
Pole władzy ma pewne określone cechy. Jedną z podstawowych cech jest distinction. Distinction polega na podtrzymywaniu dystansu i podkreśleniu różnicy pomiędzy klasami dominującymi i podporządkowanymi np. za pomocą otaczania się drogimi dziełami sztuki (gromadzenie kapitału kulturowego) czy też za pomocą cielesnej hexis, tj. unikanie sportów nadmiernie rozbudowujących tkankę mięśniową na rzecz sportów typu golf czy tenis, które to sporty nie mają takiego efektu.
Pole produkcji kulturowej wyodrębniło się we Francji jako autonomiczna część struktury społecznej w XIX wieku w drodze przełomu, który Bourdieu nazywa rewolucją symboliczną. Nadwyżka osób posiadających wyższe wykształcenie w stosunku do zapotrzebowania na urzędników i tym podobne stanowiska spowodowała wyodrębnienie się pola, które stanowią intelektualiści. Od tego momentu można ich uważać za de facto odrębną klasę społeczną. Uzyskanie autonomii przez pole wiązało się z: odrzuceniem obowiązującego w polu władzy illusio pieniądza i sukcesu ekonomicznego jako wyznacznika jakości i pozycji; pole produkcji kulturowej zastąpiło je własnymi kryteriami specyficznymi, które można opisać jako uznanie ze strony równych sobie, czyli osób zaangażowanych w problematykę pola, czyli w twórczość artystyczną i intelektualną; narzuceniem tychże kryteriów specyficznych całemu społeczeństwu i pozbawieniem pola władzy czy mechanizmów rynku prawa do mającej jakiekolwiek znaczenie oceny dzieł sztuki i utworów o charakterze intelektualnym; odrzuceniem moralności mieszczańskiej, kategorii racji stanu, opłacalności i innych pojęć z wokabularza pola władzy i zastąpieniem ich wartościami specyficznymi pola produkcji kulturowej i stworzeniem alternatywnych norm życia społecznego właściwych temu konkretnemu polu
Władza i panowanie jako podstawowy wymiar życia społecznego, każda relacja społeczna oparta jest na panowaniu. Problematyka iluzji, mylnych wyobrażeń o życiu społecznym, wyobrażenia zakamuflowane, fałszywe stanowią podstawę dla porządku panowania, socjolog ma niszczyć iluzję, powinien być prowokatorem, burzyć spokój większości. Pojęcie „praktyk” sięga do antropologii kulturowej, zajmuje się symboliką ludzkich działań, zawiązanych z kodem kulturowym, panowanie i iluzje nie mogą być oderwane od praktyk, praktyki są przejawem dwóch głównych elementów.
Dyskurs prawdziwości Zbiór zachowań i pojęć, które uważamy za prawdziwe.