Dadaktyka materiał na egzamin

1. Dydaktyka jako nauka:

• miejsce dydaktyki w systemie nauk pedagogicznych;

Dydaktyka - jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, a przedmiot jej zainteresowań stanowi analiza czynności nauczania i uczenia się, niezależnie czy odbywają się one w szkole, czy poza nią np w rodzinie, zakładzie pracy, codziennych sytuacjach życiowych, jak również we wszelkich innych formach życia społecznego.

- do głównych zadań dydaktyki zalicza się analizę i opis celów kształcenia, treści kształcenia, zasad i metod kształcenia, form organizacyjnych i środków dydaktycznych występujących w przebiegu procesu nauczania - uczenia się.

- praktyczne zadania dydaktyki polegają na wykrywaniu prawidłowości rządzących procesem kształcenia oraz ustaleniu norm postępowania dydaktycznego w oparciu o wcześniej wykryte prawidłowości na wskazaniu czynności, które wykonywane przez nauczyciela w określonych warunkach i za pomocą dostępnych mu środków, mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania.

Ocena wyników nauczania, Ewaluacja

DYDAKTYKA po co??

Jak??

Strategie,

Zasady, Metody,

Nauczania

Kogo??

3 podmioty edukacyjne:

- nauczyciel,

- uczeń,

- rodzice,

Gdzie??

Środowisko edukacyjne

Dydaktyka w systemie nauk

W naukach społecznych twierdzenia maja charakter probabilistyczny- nie ma pewników, przyjmujemy z doza prawdopodobieństwa do nauk społecznych zaliczamy: filozofie, psychologie, socjologie, pedagogikę itd. wśród nauk pedagogicznych możemy wyróżnić np. teorie organizacji szkolnictwa, pedagogikę ogólna, teorie wychowania i teorie nauczania i uczenia się, czyli dydaktykę ogólna.

Dydaktyka korzysta z dorobku logiki, psychologii, analizy praktyki nauczycielskiej, historyczno-porównawczej analizy systemów dydaktycznych.

Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe

Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się. Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie zasad i reguł nauczania, uczenia się jest znacznie węższy bo ogranicza się - z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu - do jednego tylko przedmiotu. Oprócz tak formułowanych dydaktyk szczegółowych (dyd. fizyki, dyd. polskiego, itp.) możemy wyróżnić także dydaktykę naukową, dydaktykę szkoły wyższej, itp..

Struktura nauk dydaktycznych

A) subdyscypliny dydaktyki ogólnej:
-dydaktyka szkoły wyższej- specyfika kształcenia w szkole wyższej, praca ze studentami
-d medyczna- zajmuje się specyfika kadr szkol medycznych, praca pedagogiczna z pacjentem
-d wojskowa- przygotowuje kadry, praca z żołnierzem zasadniczej służby wojskowej
- ontodydaktyka- to dydaktyka treści, zajmuje się teoriami doboru treści kształcenia
- neurodydaktyka - d 21 wieku wykorzystuje możliwości mózgu w procesie kształcenia. Neurodydaktycy twierdza, ze metody powinny być komtatybilne z możliwościami mózgu
-teleologia- nauka o celach kształcenia
B)dydaktyki szczegółowe- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Są 3 sposoby rozumienia:
-d. Szczegółowe to teoria nauczania- uczenia się określonego przedmiotu na wszystkich szczeblach kształcenia
-to teoria n-u się określonego przedmiotu na określonym szczeblu kształcenia np. matematyki w klasach 4-6
- teoria n-u się wszystkich przedmiotów na określonym szczeblu kształcenia np. metodyka nauczania początkowego, dydaktyka kształcenia zintegrowanego, dydaktyka szkoły wyższej
-t. N-u się wszystkich przedmiotów- wszystkich treści na wszystkich szczeblach kształcenia się, czyli dydaktyka ogólna

• etymologia, geneza i znaczenie nazwy „dydaktyka”;

Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę, `dasco' - „uczeń”).

Nie używano wówczas terminu „dydaktyka”, zajmowano się metodami nauczania. W starożytności istniały 2 metody:
- metoda sokratejska - składała się z 2 części. Pierwszą część nazywamy częścią erotematyczną lub naprowadzającą i polegała na tym, że teza która jest Sokratesa nie musi być prawdziwa. Druga częśc zwana pozytywną, położniczą lub akuszerską polegała na wydobywaniu prawdy, czyli mówca musi poznać prawdę.

Po raz pierwszy termin „dydaktyka” pojawia się w XVII w. w Niemczech. Rozumiano go wówczas jako „sztukę nauczania”- swego rodzaju umiejętność praktyczną. Szerszy zakres kompetencji nadał dydaktyce Jan Fryderyk Herbart w swym dziele pt. ”Wielka dydaktyka”. Zakres ten miał obejmować nie tylko nauczanie ale i wychowanie.
Na początku XIX w. Jan Fryderyk Herbart, wybitny niemiecki pedagog i filozof opracował teoretyczne podstawy pedagogiczne czyniąc z niej teorię nauczania wychowującego stanowiącą subdyscyplinę pedagogiki. Herbart i jego zwolennicy zakładali, że w procesie nauczania najważniejsze są czynności nauczyciela. Podstawowym zadaniem dydaktyki miało zatem stanowić dokonanie analizy czynności nauczyciela oraz próba opracowania jednej uniwersalnej tzn. ponadprzedmiotowej metody, którą można by było zastosować na każdych zajęciach. W tym systemie kładzie się nacisk na nauczanie treści, ich pamięciowe opanowanie przez uczniów oraz ułożenie porządku logicznych zgodnie z porządkiem stosowanym w nauce. Odpowiadający dydaktyce herbertowski system dydaktyczny był nazywany systemem herbertowskim.

nauczanie > uczenie się

Z przedstawionego tu ujęcia przedmiotu zadań dydaktyki oraz odpowiadających mu systemów dydaktycy nie akceptowali w Stanach Zjednoczonych przedstawiciele amerykańskiego progresywizmu, a w Europie zwolennicy nowego wychowania i niemieckiej pedagogiki reformy. Na przełomie XIX i XXw wprowadzili oni idee aktywnego uczenia się przez działanie. W związku z tym odrzucili pamięciowe uczenie się na rzecz kształtowania i rozwoju dzieci i młodzieży .

Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka.

współcześnie	Dydaktyka jest teorią nauczania i uczenia się
Koncepcja nowego wychowania - progresywizm Dewey J.F. Herbart	- Teoria Uczenia Się TNW - teoria nauczania wychowującego
J.A Kodeński „Wielka dydaktyka” Helwig Jung	Sztuka Nauczania Dydaktyka była traktowana jako sztuka nauczania „ umiejętność praktyczna”

• przedmiot i metody badań dydaktycznych, funkcje dydaktyki

• Przedmiotem badań dydaktycznych jest wszelka świadoma działalność dydaktyczna, wyrażająca się w procesach nauczania - uczenia się, w treści przebiegu, metodach, środkach, w organizacji pracy edukacyjnej.

Dydaktyka jako nauka pełni funkcje:

• Poznawczą: dydaktyka rozpatruje dział dydaktyk z różnych stron, ustala fakty, systematyzuje je, poprzez badania wnosi pewną wiedzę.

• Praktyczna (utylitarna): poprzez badania otrzymujemy wnioski, przesłanki teoretyczne, dla modyfikacji pracy w szkole.

Metody badań dydaktycznych

Metoda - wypróbowany, stosowny systematycznie sposób pracy nauczyciela.

Spekulacja dydaktyczna- respekt dla tej spekulacji wynika z tradycji.. Jan Komenski. Jakie powinno być nauczanie, aby przyniosło efekty ( spekulacja dydaktyczna)

J. Pestalozzi - „Jak Gertruda wychowała swoje dzieci”, „wykłady pedagogiczne w zarysie”

- Toffler :Skok przyszłości”

Prace przeglądowe:

*Pojawiają się na gruncie nauk przyrodniczych, medycznych. Rzadko w dydaktyce. *Dokonuje się syntezy, przetworzenia i przez taki ogląd przygotowuje się zdarzenia krytyczne wg określonych kryteriów

* Dostarczanie informacji o prawdach obrażających dany proces

Metody historyczno- porównawcze

Metody historyczne

(wymaga sprecyzowanej metodologii)

Metody porównawcze:

(pokazują jak pewne zjawiska funkcjonują w różnych miejscach na świecie)

T. Hussen- założył międzynarodowe towarzystwo badań osiągnięć szkolnych.

Metody badawcze:

- obserwacja

- eksperyment

- wywiad

-ankieta

- analiza dokumentów

- analiza statystyczna

Narzędzia:

- arkusz obserwacji

- testy psychologiczne

- kwestionariusz wywiadu, ankiety

- skale postaw

Obserwacja

Obserwacja - spostrzeganie kierowanie zadaniem - jest to celowa czynność polegająca na planowanym i systematycznym spostrzeganiu zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia towarzyszących im zmian oraz stwierdzenia zachodzących między nimi związków.

• Bezpośrednia - planowane gromadzenie przez osobę obserwującą bezpośrednio spostrzeżeń o danym procesie dydaktyczny, w jego naturalnym środowisku.

• Pośrednia - celowe, systematyczne spostrzeganie zjawisk lub procesów utrwalonych za pomocą środków technicznych.

Statystyczna - gdy obserwator sam bierze udział w procesie

Postrzeganie > Gromadzenie > Interpretowanie

• Obserwacja bada fakty procesu zjawiska, ale bez ingerencji niezależnej od zamierzeń badającego

Opis > Analiza > Uwaga [badacza]

Cechy obserwacji:

• Celowość

• Obiektywność

• Dokładność

• Systematyczność

• Wnikliwość

• Wierność

• Wiarygodność

• Dyskrecja

Błędy w zakresie obserwacji:

• Subiektywizm

• Niewłaściwa analiza danych

• Przedwczesna interpretacja

• Niekompletność danych

• Brak celu, planu, zamysłu

• Obserwacja ucznia ze zbytniego dystansu formalnego

Podział obserwacji:

• ze względu na liczbę osób - jednostkowa i grupowa,

• ze względu na czas - ciągłą i próbek czasowych,

• ze wzgl. na cel - skategoryzowana i swobodna,

• ze wzgl. na aktywność obserwatora - bierna i czynna

• ze wzgl. na rodzaj kontaktu - bezpośrednia, pośrednia i uczestnicząca (jawna, ukryta, pozornie uczestnicząca

Eksperyment

Eksperyment - służy do badania zjawisk i procesów celowo wywołanych, przebiegających ponadto w warunkach nad którymi badacz sprawuje dokładną kontrolę.

• Istotna różnica między obserwacją a eksperymentem dotyczy genezy badanych zjawisk i procesów - czy wywołano je specjalnie by je zbadać albo zmieniono warunki w jakich przebiegają ( eksperyment) czy powstają niezależnie od intencji badaczy (obserwacja)

• Eksperyment polega na wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk lub procesów dydaktycznych przez prowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu powstałych pod jego wpływem skutków. Czynnik stanowi zmienną zależną, a powstałe zmiany zmienną niezależną.

• Eksperyment:

- laboratoryjny  sztuczne warunki

- naturalny  w typowych okolicznościach

Test

Test - jest to próba identyczna dla wszystkich badanych, wprowadzona intencjonalnie w ściśle kontrolowanych warunkach i umożliwiająca obiektywny i dokładny pomiar badanej cechy, procesu psychicznego lub jego zewnętrznych rezultatów.

Test jest:

- najdokładniejszy

- najbardziej obiektywny

- najbardziej wymierny

Wywiad

Wywiad - posługujemy się nim, gdy chcemy uzyskać informacje na temat wiedzy osób o pewnych zjawiskach i procesach czy jak takie bądź inne zjawiska i procesy określają.

• umożliwia zdobywanie informacji za pomocą rozmowy

- rozmowa swobodna - treść zdeterminowana przez założony cel badawczy

- rozmowa naprowadzana - naprowadzanie przez badacza na tematy uprzednio sformułowane, nie mające przy tym postaci pytań

- rozmowa kierowana - badacz oczekuje ustnej odpowiedzi na listę dokładnie sformułowanych pyta

• narzędzie  kwestionariusz wywiadu

Ankieta

Ankieta - umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od wybranych osób

• narzędzie  kwestionariusz ankiety

Analiza dokumentów pedagogicznych

umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od wybranych osób

• narzędzie  kwestionariusz ankiety

Analiza statystyczna

umożliwia przedstawienie uzyskanych wyników w porównywalnych kategoriach liczbowych.

• Opiera się na teorii prawdopodobieństwa , wskutek czego formułowane dzięki niej uogólnienia mają charakter jedynie sądów prawdopodobnych

• Podstawowe pojęcia dydaktyczne, związki i zależności między nimi. (uczenie się - współczesne teorie uczenia się, nauczanie - czynności nauczające, kształcenie pojęć i rodzaje, relacje miedzy pojęciami, studiowanie);

Nauczanie- planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowanie wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych.

- nauczanie jest działalnością intencjonalną - intencją nauczyciela jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów

Uczenie się - jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność

Wychowanie - działalność zinstytucjonalizowana, której celem jest ukształtowanie kierunkowych cech osobowości, więc określonych wartości, przekonań, postaw i zasad postępowania.

System kształcenia - ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie działający zespół elementów obejmujących zespół nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno- materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami.

Edukacja - to ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej, oraz by stały się zdolne do aktywnej, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego „ja” poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych poprzez utrzymanie ciągłości własnego „ja” w toku spełniania zadań dalekich.

Kształcenie - wiąże się z rozwojem całej osobowości. To system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek, umożliwić:

a) poznanie świata, jaki stworzyła natura i jaki zawdzięczamy kulturze, włącznie z nauką, sztuką i techniką

b) przygotowanie się do zmieniania świata poprzez rozwinięcie kwalifikacji fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych.

c) ukształtowanie indywidualnej osobowości poprzez rozwinięcie postaw twórczych oraz osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artystycznych i religijnych.

Samokształcenie- inspiratorem i zaraz wykonawcą jest zwykle jednostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę, bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami, które stawiają sobie analogiczne cele. Także w przypadku samokształcenia wynikiem jest wykształcenie, które może mieć charakter ogólny lub specjalistyczny, zawodowy. O końcowych efektach samokształcenia decydują zdolności, pracowitość oraz dostatecznie silne i zarazem pozytywne, motywy uczenia się. Samokształcenie to nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. Jest procesem samorzutnym, spontanicznym i dynamicznym. Samokształcenie to zdobywanie kształcenia ogólnego, to kształtowanie własnej osobowości według jakiegoś ideału

E EDUKACJA

K KSZTAŁCENIE

N NAUCZANIE

U UCZENIE SIĘ

S SAMOKSZTAŁCENIE

S STUDIOWANIE

• Edukacja dzieje się w określonym kontekście kulturowym. Jest procesem zanurzonym w kulturze. Kultura wyznacza specyficzną formę dla procesów uczenia się. Współczesna edukacja odbywa się w społeczeństwie wiedzy.

• Zamiarem edukacji jest dochodzenie do wykształconej osoby. Ta znajduje się w społeczeństwie wiedzy. Wiedza jest zawsze umiejscowiona w osobie.

Uczenie się ma swoją intymną naturę

1) Proces poznania - spostrzeganie  myślenie abstrakcyjne  sprawdzanie abstrakcji w dydaktyce

2) Proces myślenia - myślenie analityczne i syntetyczne uogólnianie  rozumowanie dedukcyjne

„Uczenie się jako przedsięwzięcie na całe życie” - interpretacja

Kognitariusz wiedzy- osoba, która potrafi zarządzać informacją.

• Nauczanie nie będzie miało pozytywnych wyników jeśli nie będzie mu towarzyszyło uczenie się.

• Uczenie się napotyka trudności jeśli zabraknie wsparcia ze strony nauczyciela.

• Uczenie się odrywa się od nauczania jeśli dopracowano się samodzielnych metod przyswajania wiedzy.

UCZENIE SIĘ POJĘĆ

Pojęcia umożliwiają człowiekowi klasyfikowanie, wzajemne rozumienie się, formułowanie wniosków, sądów.

Uczenie się pojęć to proces tworzenia wiedzy i organizowania wiadomości, w struktury poznawcze.

Przyswajanie to poszukiwanie, zbieranie, porządkowanie pewnych właściwości dzięki którym możemy odróżnić coś co jest przykładem nowego pojęcia od czegoś co nim nie jest

3 kategorie pojęć:

- koniunkcyjne, tworzą cechy istotne tych pojęć, które są sumą (można je dodawać), są niezmienne, te same cechy, zawsze muszą wystąpić np. wyspa - ląd otoczony wodą,

- dysjunkcyjne, zawierają rozmaite zestawy atrybutów np. rzeczownik (osoba, miejsce, rzecz - nie mkogą występować one jednocześnie)

- stosunkowe, decyduje tu stosunek np. jest to stosunek pokrewieństwa w zależności od stosunku w jakim jest to pojęcie, zalicza się je do pewnej kategorii

Metody nauczania pojęć:

• bezpośrednia, opiera się na dedukcji ( od ogółu do szczegółu, od reguły do przykładu ), najpierw nauczyciel podaje definicję pojęcia, potem przykłady i nie przykłady pomagające je nazwać

• przyswajania, odwraca porządek na porządek indukcyjny, nauczyciel podaje przykłady i nie przykłady, uczniowie sami na ich przykładzie określają pojęcia, przyswajają je

2. Kształtowanie się idei dydaktycznej - system dydaktyczny i jego elementy, rodzaje, analiza porównawcza:

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania - uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Nauczanie wychowujące - wychowania nie należy, a nawet nie można oddzielać od nauczania, wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Należy wiązać wiedzę z rozwojem ich uczuć i woli. Chcąc, zatem wywołać u ucznia określone przeżycia uczuciowe, wolicjonalne, czy umysłowe należy oddziaływać na wyobrażeni, wzbogacać jego masę operacyjną.

SCHEMAT SYSTEMU DYDAKTYCZNEGO WG. OKONIA:

Co zaczerpnięto we współczesnym systemie dydaktycznym z:

Herbarta

1. postulat zaznajomienia uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy

2. treści podzielone na przedmioty

Deweya

1. aktywizowanie uczniów

2. uwzględnianie potrzeb, zainteresowań

3. nauczanie i uczenie na równi

4. bloki nauczania

• systemy dydaktyki tradycyjnej (J. F. Herbart), system dydaktyki progresywistycznej (J. Dewey), modele szkoły współczesnej (założenia);

Kryteria	Herbart	Dewey	Współczesność
Sposoby poznania	Poznanie werbalne	Poprzez działanie zmysłowe	Oparte na doświadczeniu, działaniu i poznanie umysłowe
Nauczanie, uczenie	Nacisk na nauczanie	Nacisk na uczenie się	Nauczanie = uczenie się
Treści nauczania	Narzucone treści podzielone na przedmioty	Treści podzielone na bloki zgodnie z zainteresowaniami	Program i narzucone treści + zainteresowania
Przedmioty nauczania	Podział na przedmioty	Nie ma podziału wiedza z różnych dziedzin interdyscyplinarne bloki	Zależy od wieku
Formy organizacyjne	Nauczanie masowe	Nauczanie indywidualne i w grupach	Masowe, w grupach i indywidualne
Rola nauczyciela	Autorytet, naucza i kieruje	Obserwator nie narzuca treści, czuwa nad całością	Autorytet, ale i wspomaga - facylitator
Nauka	Oparta na pamięci	Na poznaniu i działaniu	Na pamięci i działaniu
Teoria nauczania	Jasność, kojarzenie, spójność, metoda	Stopnie formalne: odczucie trudności i wykrycie jej, wnioski, działanie zgodnie z hipotezą	Ogniwa nauczania
Kary	Zakazy, nakazy, kary cielesne, rygoryzm	Brak systemu kar i dyscypliny	Uwagi, złe oceny - dyscyplina, brak kar

Herbart - podstawy usystematyzowanej wiedzy

Dewey - uwzględnianie potrzeb i zainteresowania dziecka

- postulat aktywizowania dzieci i młodzieży

• modele nowoczesnej szkoły francuskiej techniki Freineta jako przykład alternatywnego systemu edukacyjnego (alternatywne: plan Daltoński, Decroly, Kilpatrick, H. Parkhurst);

• System C. Freinetta.

pedagog francuski, twórca "francuskiej szkoły nowoczesnej" (école moderne française). Pochodził z biednej rodziny chłopskiej, wychowywał się na wsi. Wykazywał zainteresowania naukami przyrodniczymi. Znalazło to później odzwierciedlenie w jego teoriach pedagogicznych

Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Nicei, ale powołanie na front uniemożliwiło mu dalszą naukę. Jako inwalida wojenny, 20-letni Celestyn dostał posadę niewykwalifikowanego nauczyciela w wiejskiej szkole eksperymentalnej. Opracował własną metodę nauczania początkowego, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby prowadzenia zajęć lekcyjnych. Metoda ta wykorzystywała swobodną ekspresję, aktywność i twórcze działanie dziecka. Metodę swą oparł na pracy-zabawie, która najbardziej odpowiada potrzebom dzieci. Freinet uważał, że metodyka, którą się w szkole stosuje, "tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania".

W swoim programie Freinet uwzględniał indywidualny rozwój dziecka, jego potrzeby i autentyczny, naturalny sposób bycia. Obserwacja i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych to niezbędne przesłanki do określenia potrzeb dziecka.

W złożonej i bardzo bogatej koncepcji pedagogicznej Freineta należy wyróżnić trzy podstawowe elementy:

* przekonanie o konieczności organizowania dzieciom szerokich kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym w celu rozwinięcia zainteresowań i umożliwienia dzieciom swobodnej twórczości,

* przeświadczenie o zasadniczej wartości w rozwoju dziecka różnorodnych form ekspresji, czyli wychowywanie przez samodzielną, lecz ukierunkowaną przez opiekuna pracę,

* spółdzielcze formy pracy wychowawczej i dydaktycznej.

Ponadto pedagogika Freineta staje się bliska przez wyraźne podobieństwo z poglądami  Aleksandra Kamińskiego. Okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań, dostosowywanie zajęć do życia dziecka cechowało wychowanie wymienionych wielkich przyjaciół dzieci.

Wprowadził różnorodne ,,techniki szkolne,, .Wśród znanych technik Freinet'a znajdujemy różnorodne formy swobodnej ekspresji, swobodne teksty dzieci, doświadczenie poszukujące. Pierwsze zajęcia związane z ekspresja słowną odbywają się już w przedszkolach. Dziecko poznawało przedmioty, zjawiska, zachodzące związki. Spontaniczne wypowiedzi dzieci przedszkolnych są pierwszym swobodnym tekstem, który zapisuje się na tablicy.W klasach freinetowskich dużo miejsca zajmuje ekspresja plastyczna w formie :malarstwa, grafiki, rzeźby.Ekspresja we wszystkich postaciach dziecka stosowana na co dzień jest najlepszym środkiem nawiązania kontaktu z uczniem.Freinet wprowadza techniki swobodnych tekstów, opiera się na swobodnej ekspresji słownej dziecka, którą Freinet wysunął na pierwsze miejsce. Przywiązywał ogromną rolę do twórczego myślenia i kształcenia dziecka. Język jego zdaniem wyraża nie tylko wewnętrzne przeżycia ,ale jest przede wszystkim narzędziem komunikacji społecznej oraz narzędziem poznawczym świata
Doświadczenie poszukujące-to rozwiązywanie różnorodnych problemów w zakresie wszystkich przedmiotów nauczania, ćwiczeń, umiejętności szkolnych za pomocą fiszek, referatów, opracowań tematycznych na podstawie informacji z różnych źródeł.W technice swobodnych tekstów dzieci znajdujemy źródło do nauki języka ojczystego, jako źródła poznania dziecka a także punkt wyjścia do zainteresowań.(drukarnia ,gazetka szkolna).Freinet zmarł w 1966 roku, przeżywszy 70 lat.

Metoda projektów Kilpatrick'a.

Metoda wprowadzona w szkołach amerykańskich i spopularyzowana w innych krajach, np. Anglia. Polega na tym, że na miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom dzieci i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową. Kilpatrick wyróżniał cztery rodzaje projektów:

produkcyjne - polegające na wytwarzaniu czegoś

konsumpcyjne - gdzie duże znaczenie mają doznania estetyczne

problemowe - polegające na pokonywaniu trudności intelektualnych

sprawnościowe - polegające na osiąganiu sprawności w jakimś działaniu

K. Linke.

Nauczanie łączne opiera się na założeniu, że w szkole elementarnej dzieci nie są w stanie korzystać z nauczania przedmiotowego. Ujmują one świat całościowo poprzez bezpośredni kontakt z otoczeniem. Dlatego na treść programową tego szczebla szkoły muszą się składać wycinki z życia przyrody i z życia człowieka tzw. ośrodki. Opierając się na tej zasadzie psychologicznej nauczanie łączne odróżnia tzw. kręgi życia od kręgów rzeczy. I tu, i tu występują realne przedmioty, lecz inną pełnią w nich funkcję. Dziecko styka się z kręgami życia dostępnych mu w codziennym życiu i od nich musi rozpoczynać naukę.

Szkoły pracy.Decroly

Kierunki pedagogiczne, których wspólnym założeniem było przeciwstawienie się szkole jednostronnie intelektualistycznej oraz powiązanie nauczania z różnymi formami aktywności i pracy wytwórczej uczniów. Różnice między nimi polegały na różnym pojmowaniu aktywności i pracy.

Szkoła eksperymentalna (Daeway).

Treść i metody pracy szkolnej przystosowano do natury dziecka, umożliwiając w ten sposób poznawanie różnych dziedzin życia społecznego. Daewey przyjmował, że rozwój intelektualny człowieka przypomina rozwój ludzkości. Do treści kształcenia włączył więc te formy działań praktyczno-wytwórczych, którym ludzkość zawdzięcza swój rozwój. Zasada uczenia się przez działanie legła u podstaw tego systemu, stąd też uczniowie w jego szkole czas wypełniony mieli różnymi formami zajęć praktycznych.

Plan daltoński (H. Parkhust).

System organizacji pracy szkolnej, którego nazwa wywodzi się od miasta Dalton, polegający na pozostawieniu uczniom swobody w wyborze zajęć szkolnych i czasu pracy, byle by tylko wykonali w określonym terminie zlecone im zadania. Nauczyciel pełni tu funkcję konsultanta, udziela indywidualnych porad, ocenia postępy, oraz wyjaśnia problemy zbiorowe.

Plan jenajski (P. Petersen).

Jeden z kierunków reformy szkoły wg zasad nowego wychowania. Jego nazwa wywodzi się od miasta Jena, gdzie był realizowany od 1924 roku. oraz rozpowszechniony w Niemczech. Wg założeń tego planu szkoła ma tworzyć wspólnotę życia i pracy wzorowaną na rodzinie. Nie ma tu podziału na klasy i przedmioty nauczania. Uczniowie tworzą wspólnoty, z których pierwsza i druga obejmowała po trzy roczniki (klasy 1-3 i 4-6), a wyższe po dwa roczniki, przy czym corocznie najstarszy rocznik wchodził do grupy wyższej stając się tam rocznikiem najmłodszym. Oprócz dzieci do wspólnoty wchodzili także rodzice i nauczyciele.

• implikacje dla nauczania wynikające z modeli poznawczo - rozwojowych J. P. Piageta, L. S. Wygotskiego, J. Brunera, D. Wooda i R. H. Schaffera;

Intymna natura procesu nauczania - uczenia się ( sprawstwo - refleksja - kultura)

Kultura dostarcza treści: uczy tego co myśleć.

Z kultury pochodzą tez sposoby myślenia określone jako Narzędzia intelektualnej adaptacji

Narzędzia intelektualne - np. komputer ( umiejętność posługiwania się komputerem)

- wyższe funkcje umysłowe mają swoje źródło w społecznym działaniu

- L. Wysoki zwracał uwagę na to, że do rozwoju uczenia się dziecko potrzebuje wsparcia

Refleksje Wygockiego dotyczące nauczania:

1. nauczanie jest efektywne jeśli przypada na określony czas nauczania ( czas sensytywny)

- czas sensytywny przypada na okres 15 roku zycia

- czas sensytywny  czas wrażliwości

Wyodrębnienie gotowości dziecka do wypełnienia zadania

2. Wspólna aktywność dziecka i nauczyciela w strefie rozwoju → strefa

↓ najbliższego

strefa aktualnego rozwoju rozwoju

Strefa najbliższego rozwoju - jest to różnica miedzy poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem wykonywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu.

Działanie nauczyciela powinno być zorientowane na działanie w strefie najbliższego rozwoju.

Strefa najbliższego rozwoju jest mapą gotowości dziecka.

- specyficzna relacja między dzieckiem, a nauczycielem

Dziecko jest aktywne, ma inne spojrzenie na proces uczenia się

Ma prawo do działania

Nauczyciel dostarcza wsparcia w uczeniu się

Strefa aktualnego rozwoju - są to działania, które dziecko wykonuje przy pomocy dorosłych.

Jest to istniejący poziom kompetencji określonego dziecka.

 dziecko jest samodzielnym swobodnym podmiotem

 samokontrola, mistrzostwo, biegłość

 nauczyciel jest obserwatorem, wysuwa efekty dostosowane do statusu kompetencji dziecka

Typy zadań stawiane dziecku:

 zadania możliwości - (realizowane w strefie najbliższego rozwoju) - zadania typu „chcę, potrafię z Twoją pomocą”

Mają charakter otwarty - opierają się na myśleniu twórczym

 zadania kompetencje są realizowane na zasadzie balansowania

 zadania poczucia kompetencji

Kompetencje są realizowane na etapie przejścia od strefy aktualnego do strefy najbliższego rozwoju.

• poczucie kompetencji - w strefie aktualnego rozwoju

Implikacja odnośnie natury uczenia się:

• uczenie się jest aktywnością w którą zaangażowany jest uczeń i nauczyciel

• świadomość dotycząca całego procesu uczenia się ( kontrola, refleksja ucznia i nauczyciela kształcące się wewnątrz tej aktywności)

• nauczyciel i uczeń zmieniają się rolami (zmienia się stopień samodoskonalenia)

• od urodzenia do 3 roku życia dziecko uczy się wg „własnego programu”  uczenie się spontaniczne

Robi to co zgadza się z jego zainteresowaniem, ale jednocześnie środowisko dostarcza mu ofert rozwojowych

• od 3 do 6/7 roku życia  uczenie się ma charakter spontaniczno- reaktywny. Dziecko robi to co chce, ale chce tego co chce nauczyciel.

• 6 - 7 rok zycia  uczeni się reaktywne  reagowanie i wykonywanie ze zrozumieniem poleceń nauczyciela.

Konstruktywistyczna teoria G. Brunera i jej znaczenie dla edukacji:

Konstruktywistyczne podejście:

- wiedza to konstrukcja

- wychodzenie poza dostarczone informacje ( czytanie pomiędzy wierszami)

- uczenie się przez odkrywanie

- odpowiedzialność za własne uczenie

- zwraca uwagę na myślenie intuicyjne ( noszenie się z problemami, dokonywanie odkryć)

- zainteresowanie nauką

- zmiana roli uczenia się

- wola uczenia się

- model kompetencyjny ( często tym modelem jest dorosły znaczący w rozwoju dziecka)

- kategoria gotowości i dojrzałości szkolnej

- program nauczania powinien uwzględnić sposób myślenia danej dyscypliny

- proces nauczania muszą wspierać pomoce naukowe ( są dostosowane do specyfiki przedmiotu, wieku dziecka)

- dokonanie podziału środków dydaktycznych

Piaget - Koncepcja rozwoju poznawczego

Piaget podawał na podstawie badań jak tworzy się wiedza. Był on konstruktywistą i jego zdaniem wiedza była wynikiem aktywności dziecka.

Wyróżniał trzy rodzaje wiedzy;

- fizyczną

- logiczno-matematyczną

- społeczną

*Wiedza fizyczna - zdobywana poprzez wykonywanie czynności na przedmiotach, bezpośrednie działanie, świadomość ruchowa jest ważna bo dziecko musi mieć kontakt z przedmiotami, wykorzystuje tu wszystkie zmysły

*Wiedza logiczno-matematyczna - nabywanie i konstruowanie tej wiedzy na podstawie myślenia o doświadczeniach z przedmiotami i zdarzeniach.

Dziecko w teorii Piageta jest myślące, stawia hipotezy poprzez działanie. Towarzyszy temu inwencja

* Wiedza społeczna - dziecko konstruuje je w rezultacie podejmowanych interakcji wobec otaczających ludzi.

Dziecko w izolacji nie nauczy się jak postępować w różnych sytuacjach

Konstruując swoją wiedzę dziecko musi stanąć w obliczu doświadczenia, nie może przyjąć gotowej wiedzy.

Metody powinny się opierać na aktywnej eksploracji

Spojrzenie na dziecko  kim jest? Dziecko jest istotą, która chce aktywnie zrozumieć otaczający świat.

W rozumieniu Piageta dziecko jest naukowcem, odkrywcą, autorem pytań. Teoria i badania Piageta wnoszą refleksje odnośnie problemu gotowości.

W zasadzie Piaget mówi, że istnieje wyraźny związek między poziomem rozwoju poznawczego, a tożsamością treści myślenia. Chodzi tu o stan rozwoju poznawczego.

Musimy wiedzieć, do jakiego poziomu rozumowania dziecko jest zdolne, ważne jest to przy organizowaniu dla dzieci zajęć.

Dziecko układa modele, np. przy nauce uczenia

Ma tu miejsce kształtowanie pojęcia stałości

Teoria Piageta dostarcza informacji o tym co dziecko wie, a czego nie, na każdym poziomie rozwoju, do jakiego typu rozumowania jest zdolne.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

1. Współczesna szkoła jest niejednorodna  są dwa bieguny

- pierwszy tradycyjny

- drugi wielości twórczych

* model terapeutyczny

* model refleksyjny

* model emancypacyjny

Model terapeutyczny:

- wywodzi się z orientacji psychologicznej, w której bardzo liczą się ludzkie możliwości

- rola nauczyciela polega na pomaganiu uczniowi w radzeniu sobie z problemami i potrzebami psychicznymi

- uczeń ma uczucie pewności, że wyniki uczenia się są rezultatem jego własnej pracy

- bogate środowisko uczenia się ( np. wielość materiałów dydaktycznych)

- zwracanie uwagi na umiejętność dzielenia się wiedzą, pracą w grupie

Model refleksyjny:

- model humanistyczny wzbogacony o dydaktyczne implikacje wyprowadzone z teorii. L. Wygockiego, J. P. Piaget'a i J. Brunera

J. P. Piaget:

- jak tworzy się wiedza

- wiedza jest wynikiem aktywności dziecka

Model emancypacyjny:

Rekonceptualiści Paulo Freire, M. Apple:

- rekonstrukcjonizm

- rekonapltualizm

- neopragmatyzm

Bardzo ważny dialog między dziećmi, a dorosłymi i pragnącymi zmian.

- uczeń był w centrum działań edukacyjnych.

Edukacja była stosowana do realnych problemów społecznych.

W działaniu szkoły była wpisana misja dotycząca niwelowania wszystkich konfliktów ( ról płciowych, rasowych)

• tendencje edukacyjne w dydaktyce - szkoła jako organizacja ucząca się;

Co to jest organizacja ucząca się

Pasuje tu określenie zaproponowane przez T. Kotarbińskiego i J. Zieleniewskiego, którzy filozoficznie nazywają organizacją "system, którego uporządkowanie polega przede wszystkim, na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane jego części w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenia części"^[4]. Z całą pewnością są więc organizacjami szkoły, przedszkola, zakłady pracy, stowarzyszenia, fundacje, ale również koła miłośników złotych rybek, starych lokomotyw, pojedyncze oddziały szkolne, grona pedagogiczne, rady rodziców, wspólnie wędrujący turyści, grupy przyjaciół, rodziny i praktycznie wszelkie zbiorowiska ludzkie, które powiązane są wzajemnymi zależnościami i posiadają jakikolwiek wspólny cel

Peter M. Senge definiuje organizację uczącą się jako taką organizację, która ciągle rozszerza swoje możliwości kreowania własnej przyszłości. Aby było to możliwe, konieczne jest współwystępowanie pięciu elementów (wg Petera Senge - dyscyplin), którymi są:

1. Mistrzostwo osobiste,

1. wyjaśnianie osobistych wizji,

2. utrzymywanie napięcia twórczego (skupienie się na rezultatach, dostrzeganie aktualnej rzeczywistości),

3. dokonywanie wyborów.

2. Modele myślowe,

1. głęboko zakorzenione założenia, uogólnienia, obrazy, wyobrażenia,

2. ta dyscyplina uczy uświadomienia sobie własnych, wewnętrznych obrazów świata i dogłębnego ich analizowania;

3. Budowanie wspólnej wizji przyszłości,

1. określa nadrzędny cel,

2. podnosi aspiracje ludzi,

3. zmienia stosunek ludzi do organizacji ("ich" na "nasza"),

4. stymuluje podejmowanie ryzyka,

5. pozwala uzyskać zaangażowanie uczestników organizacji w działania długofalowe;

4. Zespołowe uczenie się,

1. synergia umysłów,

2. zaufanie "operacyjne",

3. zaangażowanie innych zespołów drogą przekazywania im swoich technik i umiejętności;

5. Myślenie systemowe^[5]. (piąta dyscyplina spajająca wszystkie inne)

• widzenie wielokierunkowych wzajemnych relacji zamiast linearnych łańcuchów przyczynowo-skutkowych,

• widzenie procesów, a nie pojedynczych zdarzeń;

• Uczenie się i jego przebieg:

• istota procesu uczenia się, interpretacje uczenia się w ujęciu historycznym;

Typy uczenia

Typ uczenia	Istota, charakter
Introduction uczenie  instruowanie	pomaganie, współpraca, budowanie rusztowania, formułowanie reguł pracy, rozwiązywanie problemu wg algorytmu, tworzenie wzoru, modelu do naśladowania, kontrola, ukierunkowanie aktywności, organizacja efektywnych strategii nauczania dostosowanych do poziomu możliwości dziecka
Teaching  nauczanie	Wspólne rozwiązywanie problemów, dzielenie wykonywanych czynności, wykonywanie zadań pod kontrolą nauczyciela autora, mowa egocentryczna wspomagająca proces nauczania
Tution  nauka	Pierwsze próby samodzielnego, wykonywania aktywnej obserwacji nauczyciela
Learning - uczenie się	Internalizacja instrukcji, automatyczne, nawykowe wykonywanie zadań, samokontrola

Historyczne ujęcie procesu kształcenia:

J. A . Komeński - poszukiwał uniwersalnej metody nauczania, zwrócił uwagę na poglądowość i poznanie zmysłowe. Według niego nauka nie powinna rozpoczynać się od wyjaśnień słownych, ale do obejrzenia tej rzeczy. Zwrócił uwagę na zainteresowanie i działanie. Ogromna wiara w metodę, a nie docenianie roli nauczyciela

J. H. Pestalozzi - nauczanie należy oprzeć na psychologii dziecka, wyodrębnił pewne momenty:

I. Spostrzeganie przedmiotów

II Kształtowanie jasnych wyobrażeń spostrzeganych przedmiotów

III Porównywanie przedmiotów. Kształtowanie pojęć

IV. Nazwać inaczej słowa - rozwój mowy.

Zwrócenie uwagi na aktywność nauczyciela. Samodzielność dzieci w poszukiwaniu świata. Brak związku nauczania elementarnego z teorią nauki.

J.W Dawid - jest twórcą koncepcji nauki o rzeczach. Opracował jako pierwszy kartkę obserwacji dziecka. Nauczanie przedmiotu musi opierać się całkowitym procesie psychicznym.

OGNIWA :

1. Bezpośrednie - poznawanie rzeczy, postrzeganie przez zmysły

2. Przeróbka wewnętrznego materiału

3. Reakcja ruchowa

OGNIWA PROCESU POZNAWCZEGO:

1. Pobudzenie uczniów do spostrzegania

2. Przedstawienie materiału konkretnego

3. Prowadzenie i kojarzenie materiału

4. Uogólnianie ( pojęcia, definicje, prawa, reguły)

5. Zastosowanie

• Przywiązanie uwagi do myślenia abstrakcyjnego

J. F. Herbart - sztywny regulamin, podział treści nauczania na przedmioty, przekaz werbalny, częsta kontrola wyników nauczania, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów, współzawodnictwo, uczniowie na ogół są pasywni, dominuje uczenie się pojęciowe

STOPNIE FORMALNE:

1. Jasność

2. Kojarzenie

3. System

4. Metoda

Ziller Rein - doskonałi rozwinięcia stopni herbartowskich:

1. Przygotowanie

2. Przedstawienie

3. Połączenie

4. Zebranie

5. Zastosowanie

- operacja, wiedza uprzednia, dobre strukturyzowanie

W. Okoń - jego ogniwa procesu kształcenia to:

I. Uświadomienie uczniom celów i zadań kształcenia

II. Poznawanie nowych faktów, nabywanie pojęć

III. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy

IV. Przechodzenie od teorii do praktyki

V. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych

VI. Sprawdzanie osiągnięć

Feverstein - trzy fazy uczenia się:

1. Obserwacja

2. Kojarzenie

3. Wyrażanie

III fazy procesu uczenia się:

1. Obserwacja ( tzw. zbieranie informacji na wejściu, inaczej aktywne spostrzeganie)

- obserwacja wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń

2. Kojarzenie ( przetwarzanie informacji, opracowanie)

- zdefiniowanie problemu - przemyślenie rzeczy, selekcja informacji

3. Wyrażanie - umiejętność zapamiętania poprzez transfer nowej wiedzy w różnych sytuacjach

Akt uczenia się wg Gogne:

1Uwaga  decyduje o tym w jaki sposób i w jakim zakresie będą przyjmowane przychodzące bodźce ( nowe informacje)

2. Percepcja wybiórcza  zwana niekiedy rozpoznawaniem wzorów. Sprawia, że docierające bodźce, informacje zostają tak przetworzone, że wydobyte zostają najbardziej wyraziste cechy, w tej formie zostaną przyjęte do pamięci krótkotrwałej

3. Powtarzanie  pozwala utrzymać i odnawiać elementy przechowywane w pamięci krótkotrwałej

4. Kodowanie semantyczne  nadaje informacjom formę umożliwiającą przechowywanie w pamięci długotrwałej

5. Odzyskiwanie  w tym przeszukiwanie, przywracać przechowywane informacje do pamięci operacyjnej

6. Organizacja odpowiedzi  wybór i organizacja zachowania wykonawczego

7. Sprzężenie zwrotne  dostarcza uczniowi wiadomości o jego zachowaniu wykonawczym i uruchamia proces wzmocnienia

8. Procesy kontrolno-wykonawcze  dzięki nim zostają wybrane i uruchomione strategie poznawcze oraz możliwa jest modyfikacja każdego z wymienionych procesów.

• behawioralne i poznawcze koncepcje uczenia się i ich konsekwencje dla kształcenia;

• Poznawcze koncepcje rozwoju

Teorie poznawcze koncentrują się na umysłowym rozwoju jednostki , nie uważając go jedynie za wybrany , szczególnie ważny aspekt ontogenezy , lecz za klucz do zrozumienia ogólnego rozwoju psychicznego . Poznawcza reprezentacja świata stanowi mechanizm wyjaśniający związki między człowiekiem a jego otoczeniem . Jest ona wyznaczona przez treść poznania (np. przedmioty , ludzie i ich zachowanie się) , kanał odbierający informacje (wzrokowy , słuchowy , dotykowy) i rodzaj reprezentacji (np. reprezentacja enaktywna , ikoniczna , symboliczna ) .

Twórcą najbardziej wszechstronnej teorii rozwoju inteligencji , rozumianej w kategoriach tzw. epistemologii genetycznej , czyli rozwojowej teorii poznania , jest Jean Piaget .

Teorie behawioralne

inaczej zwane teoriami S - R (od angielskich terminów S - stimulus - bodziec , R - reaction - reakcja) traktują rozwój przede wszystkim jako proces uczenia się społecznego . Osoby znaczące dostarczają dziecku wzorców zachowania i odpowiednich wzmocnień , dzięki czemu kształtuje ono społeczne motywy działania i osobowość . Istnieją inne warianty , oparte na koncepcji warunkowania instrumentalnego opracowanej przez B. F. Skinnera i na badaniach laboratoryjnych nad dziećmi - Bijou , Baer (1968,1973) .

• uczenie się/konstruowanie wiedzy: czynniki Piageta, Wygotskiego, Brunera;

Notatki opracowane wyżej

• pojęcia: konstruktywizm, aktywność własna a uczenie, autonomia w uczeniu się, samokształcenie, poczucie skuteczności, odpowiedzialność, uczenie się jako przedsięwzięcie na cale życie, zarządzanie wizja w edukacji;

Konstruktywizm- wiedza to konstrukcja,

- wychodzenie poza dostarczone informacje,

- uczenie sie przez odkrywanie,

- odpowiedzialnosc za wlasne uczenie(tylko tyle mam o odpowiedzialnosci),

- zwraca uwagę na myślenie intuicyjne(noszenie sie z problemami, dokonywanie odkryć),

- zainteresowanie nauką,

- zmiana roli uczenia się(cokolwiek to znaczy :)) ),

- wola uczenia sie,

- model kompetencyjny( czesto tym modelem jest dorosły "znaczący "w zyciu dziecka),

- kategoria dojrzałosci i gotowości szkolnej,

- program nauczania powinien uwzgledniac sposob myslenia danej dyscypliny,

- proces nauczania musza wspierac pomoce naukowe (sa dostosowane do specyfiki przedmiotu, wieku dziecka),

- dokonanie podzialu srodkow dydaktycznych.

Aktywność własna a aktywność ucznia- "Uczenie się (definicja - Kupisiewicz): - jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność uczącego sie podmiotu"

Autonomia w uczeniu się - jednostka, każdy uczeń, uczy sie w swoim własnym "tempie" ze wzglądu na swoje predyspozycje fizyczne i psychiczne(zdolnosci intelektualne itp.

Samokształcenie- inspiratorem i zarazem wykonawcą jest zwykle jdnostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami stawiającymi sobie analogiczne cele. Także wynikiem samokształcenia może być wykształcenie.

4. Myślenie a przebieg procesu uczenia się:

• myślenie krytyczne;

Inaczej myślenie analityczne. Umiejętność rozpatrywania zjawisk i doświadczeń z wielu punktów widzenia, ocenianiu zdobytej wiedzy, rozważaniu argumentów za i przeciw, wyciąganiu na ich podstawie wniosków oraz uporczywym dążeniu do prawdy.

Myślenie krytyczne to po prostu myślenie podporządkowane logicznemu wnioskowaniu

• instrumentalne wsparcie myślenia/uczenia się (Wygotski - Feuerstein);

Wsparcie instrumentalne polega na dostarczaniu jednostce określonej pomocy np. materiałów, potrzebnych przedmiotów i innych. Polega na udzielaniu informacji lub instruktażu dotyczącego konkretnych sposobów postępowania w określonej sytuacji.

5. Wartość i cele w edukacji:

• pojęcie, rodzaj i hierarchia wartości;

Edukacja jest podstawowym prawem człowieka oraz uniwersalną wartością. [...]
powinna organizować się wokół czterech aspektów kształcenia, [...] uczyć się,
aby wiedzieć, tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia; uczyć się, aby działać, [...]
uczyć się, aby żyć wspólnie, [...] wreszcie, uczyć się, aby być.

Wartości stanowią źródło inspiracji oraz dyrektyw dla szkoły i edukacji. Edukacja - pojmowana jako proces wielostronny i wielofunkcyjny oraz interdyscyplinarny i nieustający - przebiega w trzech wymiarach czasowych: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, a we wszystkich tych wymiarach dotyczy środowiska lokalnego, kraju, Europy i świata. Na jej cele wpływa stan sporu globalnego o wartości, z których część traci społeczną aprobatę i siłę oddziaływania, niektóre zostają odrzucone, inne nabierają znaczenia. w różnych kulturach i orientacjach światopoglądowych, religijnych, a także w różnych regionach świata trwający spór o relacje "być" i "mieć" jest różnie rozstrzygany w praktyce.

Naukowcy zajmujący się problematyką wartości wymieniają różne ich grupy. Wartości jest wiele, istnieje zatem jakiś zbiór, który w czasie badań rozpoznajemy. Wyniki badań wskazują jednak na rozmaitość rezultatów i rodzą nowe zapytania, nie wyjaśniając, co kształtuje hierarchie wartości, np. u młodzieży szkolnej, studentów i nauczycieli. Niestety, hierarchie te mają często charakter deklaratywny i statystyczny.

Jaki jest na przykład związek wartości poznawczych z motywowaniem do przyszłości i działaniami człowieka oraz kształtowaniem jego planu edukacyjnego i życiowego?

Zadaniem edukacji jest kształtowanie wartości uniwersalnych: prawdy, dobra, piękna. Wśród wartości współcześnie uznawanych za uniwersalne szczególne miejsce zajmuje też prawo do życia w wolności, podmiotowość i tożsamość człowieka, godność, odpowiedzialność, swobody obywatelskie, patriotyzm, życie wolne od zagrożeń wojną, demokracja, pluralizm polityczny i światopoglądowy, uczciwość, tolerancja, rodzina, edukacja, zdrowie i jego ochrona, możliwość samorealizacji, praca oraz godziwy poziom życia materialnego i duchowego.

• związek wartości z celami edukacji szkolnej;

Proces kształcenia zmierza do wywoływania pozytywnych zmian w zachowaniu człowieka.

W naukach humanistycznych mówi się dużo o wartościach. Odnosi się to do tego, co ceni człowiek lub grupa społeczna, jakie wartości są dla nich ważne.

Wartość:

- to co jest cenne, ważne i doniosłe

- jest kluczowym problemem dla edukacji szkolnej

-wartości muszą być rozpatrywane, zrozumiane, zaakceptowane,

Problem wartości jest ważnym problemem edukacyjnym.

• Wychowanie do odpowiedzialnej wartości- nowoczesne hasło edukacji na przestrzeni dziejów. Było priorytetem w pedagogice personalistycznej.

Tradycja przekazuje 3 wartości: prawda, dobro, piękno.

J.Herbart- bardzo ważne w edukacji jest kształcenie silnych moralnie charakterów- wychowanie do wolności i odpowiedzialności.

Cele i wartości odnajdują odzwierciedlenie w paradygmacie edukacji podmiotowej i edukacji wyzwalającej.

Sytuacja Komunikacyjna-gdy spotyka się nauczyciel z uczniem.

• teoretyczne podstawy celów edukacji szkolnej (istota, kryteria podziału, rodzaje);

Cele: są to komunikaty wyrażające zamiary nauczyciela jak powinni zmienić się uczniowie. Muszą opisywać nam zmianę, jaką chcemy u ucznia pozyskać.

Cele pokazują jak przygotować nauczanie i skonstruować narzędzia pomiaru osiągnięć uczniowskich.

Dobrze sformułowany cel to komunikat, który mówi, czego powinien dowiedzieć się uczeń, także określa ramy, sposoby sprawdzania czy zostało to opanowane.

Co uczniowie potrafią zrobić po nauczaniu, a czego nie robili przed nauczaniem:

-należy dokonać rozróżnienia, jaki będzie zakres tej zmiany

-jakie zmiany zajdą w uczniu po nauczaniu

• Cele ogólne i cele szczegółowe- odnoszą się do intencji i zamierzeń edukacji, odpowiadają na pytanie „po co?”. Każde z nich wyraża inny stopień ogólności i konkretności.

Cele ogólne- wyrażają kierunki i dążenia ucznia.

Są wyrazem ogólnych intencji- wyrażają założenia, idee szkoły. Maja charakter całościowego programu edukacyjnego. Określają istotę i kierunek programu szkoły. Wyrażone są prostym i jasnym językiem.

-Długoterminowe

-Krótkoterminowe

Cele ogólne mają również różne poziomy ogólności

• na najwyższym poziomie mają charakter ideałów

• na najniższym poziomie ogólności maja charakter zadań. Są komunikatami wskazującymi docelowe punkty kształcenia. W takim ujęciu stanowią podstawę do formułowania programów nauczania.


Cele ogólne rozkłady materiału nauczania






Cele szczegółowe poszczególne lekcje

Cele szczegółowe są pochodnymi celów ogólnych, przede wszystkim tych krótkoterminowych. Są sformułowane dla potrzeb danej lekcji.

Cele szczegółowe: są bardziej precyzyjne, określają intencje.

Mają wartość przy planowaniu danej jednostki metodycznej. Cele szczegółowe mają być operacyjne bądź nieoperacyjne.

Cele szczegółowe





Operacyjne Nieoperacyjne

Składniki celu: co powinien posiadać dobrze sformułowany cel

I sytuacja, w której dane osiągnięcie jest prezentowane

II nauczanie zdatności

III przedmiot (obiekt osiągnięcia, treść osiągnięcia ucznia

IV czynność (cel zawsze opisuje szczególnie czynność, którą uczeń wykonuje)

V instrumenty i ograniczenia (określamy warunki wykonane)

Rodzaje celów:

1. Ze względu na stopień ogólności:

- Cele ogólne

- Cele pośrednie

- Cele szczegółowe

II. Ze względu na stopień hierarchizacji

- Taksonomia

III. Ze względu na dziedzinę:

- Cele kształcenia ogólnego

- Cele kształcenia zawodowego

• różne ujęcia celów edukacji szkolnej (tradycyjne, opisowe, taksonomiczne: cele ogólne, szczegółowe, operacyjne i nie operacyjne, taksonomie celów kształcenia);

Wyróżnia się różne rodzaje celów:

-cele jednostkowe: cele, które są zorientowane na dobro i szczęście jednostki. Kształtowanie takich kwalifikacji, które najbardziej odpowiadają szczególnym zdolnościom i zainteresowaniom.

-cele społeczne: ujawniają narodowe, ogólne priorytety. Każde społeczeństwo rozumne chce zapewnić uczącym się warunki normatywnego rozwoju.

Cele ogólne- wyrażają kierunki i dążenia ucznia.

Są wyrazem ogólnych intencji- wyrażają założenia, idee szkoły. Maja charakter całościowego programu edukacyjnego. Określają istotę i kierunek programu szkoły. Wyrażone są prostym i jasnym językiem.

-Długoterminowe

-Krótkoterminowe

Cele ogólne mają również różne poziomy ogólności

• na najwyższym poziomie mają charakter ideałów

na najniższym poziomie ogólności maja charakter zadań. Są komunikatami wskazującymi docelowe punkty kształcenia

Cele szczegółowe: są bardziej precyzyjne, określają intencje.

Mają wartość przy planowaniu danej jednostki metodycznej. Cele szczegółowe mają być operacyjne bądź nieoperacyjne.

Właściwości celów operacyjnych:

• Określa stan osoby uczącej się

• Wskazują konkretnie jakie umiejętności uczeń nabywa na lekcjach

• Cel opisuje zachowanie jakie nauczyciel będzie mógł dostrzec za pomocą zmysłów

• Dobrze sformułowany cel operacyjny opisze rezultat lekcji, w taki sposób, ze będzie można powiedzieć czy lekcja była trudna czy też nie

• Cele określają standard (kto ma prezentować pożądane zachowanie) czy będzie to student, uczeń klasy itp.

• W celu jest zawarty opis konkretnego zachowania końcowego osoby uczącej się

• Wyszczególnienie warunków, w których ma następować zachowanie

• Ograniczenia czasowe

• Określenie standardu, który posłuży do oceny wyników

• CEL OGÓLNY

Pogłębić zrozumienie przez klasę znaczenie propagandy XX w.




Cel nieoperacyjny(szczegółowy)

Rozwinąć w dziecku świadomość stronniczości w wybranych fragmentach

Cel operacyjny

Dziecko wyszuka w tekście propagandowym 6 zdań, które świadczą o stronniczości

Jak formułować te cele:

• Im bardziej cel ogólny jest formułowany tym trudniej jest uchwycić tą sytuację sprawdzaną

• Precyzyjne określenie celów pozwala sporządzić adekwatne narzędzie kontroli osiągnięć

• Cele muszą być jasne i precyzyjne niezależnie od tego czy są ogólne czy szczegółowe

Dokładność w formułowaniu celów potrzebna jest z powodów:

1. Aby można było formułować cele kształcenia

2. Aby można było oceniać nauczanie

Cel operacyjny: operacyjne cele kształcenia wyrażane są opisem zachowań jakie przejawiać mają uczniowie po ukończeniu nauki.

Np. Cel ogólny: Zapoznać się z architekturą gotycką

Cel operacyjny: Uczeń powinien umieć rozpoznać na rysunku istotną cześć katedry.

-Można zastosować jeśli pożądany rezultat to umiejętność, którą można zaprezentować albo jeśli wyniki nauczania można wyrazić w mowie lub piśmie

- Stosujemy w nauczaniu zindywidualizowanym

Cel nieoperacyjny:

1. Konstruujemy tam gdzie pożądane wyniki nauczania są ogólniejsze , ewolucyjne lub są bardziej złożone

2. Nie mogą być zademonstrowane przez oderwane elementy zachowania

3 etapy operacjonalizacji

1. Określenie i nazwanie czynności, której wykonanie ma być uważane za osiągnięcie celu.

2. Opisanie istotnych warunków (dostarczone dane, urządzenia, pewne ograniczenia.)w których czynność ma być wykonana.

3. Ustalenie kryteriów - jakości i sprawności, których spełnienie pozwoli uznac czynność za opanowaną.

Składniki wg Davisa, Yelona, Aleksandra

1. Zachowanie końcowe (opisuje zachowanie ucznia po zakończeniu kształcenia, wyrażone przy pomocy czasowników operacyjnych np. wybierać, gromadzić.)

2. Warunki przejawiania zachowania końcowego (syt. W której uczeń powinien zademonstrować zachowanie końcowe) mogą dotyczyć a) pomocy, przyborów, b) ograniczeń czasowych albo miejsca, c) sposobu przedstawiania informacji(np. na piśmie, ustnie)

3. Standardy osiągania zachowania końcowego (minimalny poziom realizacji zadania)

Składniki Wg Guilforda (przejął Niemierko)

1. Działanie

2. Treść

3. Warunek

4. Kryterium( nie zawsze występuje)

Taksonomie celów kształcenia

Taksonomia A, B, C Niemiecko

Poziom	Kategoria	Czynności
W I A D O M O Ś C I	A. Zapamiętanie wiadomości	Gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych faktów, terminów, praw i teorii naukowych.
		B. Zrozumienie wiadomości	Uczeń potrafi przedstawić wiadomości w innej formie niż je zapamiętał, uporządkować i streścić
	U M I E J Ę T N O Ś C I	C. Stosowanie wiadomości w syt. typowych	Opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami wg. podanych mu wzorów.
		D. Stosowanie wiadomości w syt. problemowych	Opanowanie przez ucznia umiejętności formułowanie problemów, dokonywanie analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowanie planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów.

Kategoria Celu	Określenia wieloznaczne	Czasowniki operacyjne
A	Wiedzieć	Nazwać, zdefiniować, wymienić, zidentyfikować, rozpoznać, wyliczyć.
B	Rozumieć	Streścić, wyjaśnić, zilustrować, rozróżnić.
C	Stosować wiadomości	Rozwiązać, skonstruować, zastosować, porównać, sklasyfikować, narysować
D	Rozwiązywać problemy	Dowieść, przewidzieć, zanalizować, wykryć, ocenić, zaproponować, zaplanować.

Kategoria	Cele pośrednie	Cele operacyjne(czas.2os.l.poj)
A	Zdefiniować pojęcie operacjonalizacji	Zdefiniuj w kilku zdaniach pojęcie operacjonalizacji wg Niemiecki.
B	Wyjaśnij etapy procesu operacjonalizacji	Wyjaśnij na podanym przez siebie przykładzie 3 etapy procesu operacjonalizacji korzystając z pozycji Niemierki „Pomiar sprawdzający w dydaktyce”
C	Porównaj def. operacjonalizacji	Porównaj wskazując różnice i podobieństwa w def. operacjonalizacji wg. Niemiecki i Kraszewskiego.
D	Ocenić przydatność operacjonalizacji	Oceń w 3 punktach przydatność operacjonalizacji w Pedagogice.

A. - uczeń wie, zna

B. - uczeń rozumie

C., D. - uczeń potrafi

• cele współczesnej edukacji - wskazania z Raportu J. Delorsa;

Cele społeczne wyrażają ogólną misję danego społeczeństwa w danym czasie, miejscu, epoce.

Cele te zmieniają się na przestrzeni dziejów. Cele te są zawarte w raporcie J. Delorsa „Edukacja jest w niej ukryty skarb”.

Jest to najnowszy raport edukacyjny. Odpowiada w początkowej swojej fazie na pytanie po co się uczyć i jaka jest misja współczesnej edukacji.

Pokazuje, że celem edukacji jest uczyć się: (4 filary edukacji)

-aby wiedzieć

-aby działać

-aby żyć wspólnie

-aby być

* 4 filary edukacji

Z tego raportu wywodzą się ogólne cele edukacji

S.Hessen- „Karność, wolność, osobowość”- cel wychowania moralnego

„Cele są jak mapy drogowe, pomagają nauczycielowi i uczniowi zorientować się dokąd zmierzają i w którym znajdują się miejscu”

• cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego;

Etapy formułowania celów zindywidualizowanych dla dzieci mających problem w nauce:

1. Określić cele szczegółowe dla poszczególnych dzieci w kategoriach operacyjnych

2. Ustalić ich kolejność

3. Procedury nauczania (sposoby i strategie)

4. Częstotliwość nauczania

5. Ilość ćwiczeń przewidywanych do realizacji

6. Uogólnienie nauczania dla potrzeb innych kontekstów

7. Stosowanie nagród

8. Odpowiedni system rejestrowania osiągnięć ucznia

Taksonomia celów motywacyjnych:

Poziom	Kategoria	Czynności ucznia
Działanie	A. Uczestnictwo w działaniu	Świadome i uważne odbieranie określonego rodzaju bodźców oraz wykonywanie czynności odpowiadających przyjętej roli, jednak bez wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie unika danego rodzaju działania, ani go nie podejmuje z własnej woli, natomiast chętnie dostosowuje się do sytuacji.
		B. Podejmowanie działania	Samorzutnie rozpoczynanie danego rodzaju działania i wewnętrzne zaangażowanie w wykonywanie danego rodzaju czynności. Uczeń nie tylko dostosowuje się do sytuacji, w jakiej się znalazł, ale organizuje ją w pewien sposób. Jest to jednak postępowanie jeszcze mało utrwalone.
	Postawy	C. Nastawienie na działanie	Konsekwentne wykonywanie danego rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego wyników. Uczeń jest zwolennikiem tego działania i zachęca do niego innych; poglądom jego brak jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.
		D. System działań	Regulowanie określonego typu działalności za pomocą harmonijnie uporządkowanego zbioru zasad postępowania, z którymi uczeń identyfikuje się do tego stopnia, że można je uważać za cech jego osobowości. Uczeń nie zawodzi nawet w bardzo trudnych sytuacjach, a jego działania odznaczają się skutecznością oraz swoistością stylu.

6. Treści kształcenia:

• program szkolny: pojęcia, filozoficzne i psychologiczne podstawy podejścia do programu szkolnego w ujęciu behawiorystycznym, humanistycznym, konstruktywistycznym;

• Cele






Podręczniki TREŚCI KSZTAŁCENIA Program(jawny, ukryty)






• Kryterium doboru Układ Teorie doboru





Liniowy Pytania Spencera





Koncentrujący Pytania Deweya




Spiralny

Program nauczania:

• Do 1989r. mówiono o programie jako o dokumencie zawierającym zestaw treści poszczególnych przedmiotów nauczania

• Stosowano scentralizowane podejścia (wszyscy otrzymują takie same programy)

Program sprzed reformy składał się z trzech części:

1. Ogólnej prezentacji „obowiązujących” ideałów i celów edukacji szkolnej

2. Zestaw treści nauczania poszczególnych przedmiotów szkolnych odpowiadających głównym dyscyplina naukowym, stanowiących zminimalizowany statut, mini strukturę przedmiotu i jego rozwoju

3. Część metodyczna, zawierająca sugestie co do sposobu wdrażania wymienionych haseł programów w życie

Centralizacja programu nauczania: wszędzie ten sam program nauczania. Reforma spowodowała przesunięcie, powstanie programów autorskich.

Program: jawna i rozwinięta deklaracja celów i sposobów oddziaływania szkoły na uczniów.

Program ukryty (utajniony): zespół czynników oddziałujących na młodzież. Składa się z niego atmosfera wychowawcza, styl pracy nauczycieli, opinie uczniów i rodziców o szkole, o pojedynczych nauczycielach, wpływ rówieśników, przestrzeń.

• Typologia programów szkolnych

Podziału dokonała min. Komorowska, definiuje ona programy:

1. Program jako inwentarz treści nauczania- odpowiada na pytanie „czego uczyć?” Program w takim rozumieniu ma postać haseł programowych lub modułów , które składają się na całość uczenia.

2. Program jako zestaw planowanych czynności pedagogicznych. Odpowiada na pytanie: Jak uczyć? Wyliczanie efektów wszystkiego co można przewidzieć, zakres, układ, proporcje działów, treści

3. Program jako lista zamierzonych efektów pedagogicznych. Jakie efekty należy uzyskać w danym procesie edukacyjnym, co uczeń ma wiedzieć, umieć, potrafić

4. Program jako zestaw pojęć i zadań do wykonania

5. Program jako rejestr doświadczeń ucznia

• Podział ze względu na dobór i sposób łączenia treści w materiał nauczania

1. Programy przedmiotowe(akademickie): realizacja treści w obrębie danego przedmiotu na etapie gimnazjum, szkół średnich.

2. Programy zintegrowane(całościowe): wizja poznawania i zrozumienia. Sięgają nurtów nowego wychowania(nauczanie wczesnoszkolne).

• Podział ze względu na filozofię edukacji

1. Tradycje(Herbart)

2. Sytuujące się w centrum uwagi ucznia (Dewey Montessori, Piaget)

Programy zorientowane na potrzebach społeczności lokalnej

• kryteria i czynniki determinujące dobór treści i opracowania programu, pytanie Dewey`a, pytanie Spencera, pedagogiczne teorie doboru treści;

Kryteria doboru treści(opracowania programu)

1. Rozwijający się człowiek- potrzeby dziecka, właściwości wieku, treści dostosowuje się do możliwości dziecka

2. Zmieniające się społeczeństwo

3. Kultura i nauka- teorie i prawa nauki

• Pytanie Deweya

Co jest ważniejsze dziecko czy wiedza?

Jaka wiedza jest ważniejsza: prywatna czy publiczna?

Wiedza prywatna - osobista zdobyta przez doświadczenie

Wiedza publiczna - książkowa, podręcznikowa, ogólnodostępna

„Musimy wyjść z prywatnej wiedzy ucznia by pokazać mu publiczną”

„Mniej wiedzy więcej rozumienia świata” Piaget

Pytanie Spencera

Jaka wiedza ma największą wartość?

Wiedza uczona: uznana odgórnie, przez lata

Wiedza użyteczna: potrzebna w życiu

Czynniki wpływające na dobór treści nauczania:

1. Stanowe podstawy programu i sylabusy

2. Lokalne podstawy programowe

3. Uzgodnienie wewnątrzszkolne

4. Życzenia społeczności lokalnej

5. Standardy stowarzyszeń lokalnych

Program pierścieniowy, programowe priorytety w szkole anglo amerykańskiej:

1. Przyswoić na zawsze

2. Ważne by wiedzieć i umieć

3. Warto znać

4. Zasada karności oraz ładu i porządku w pracy

5. Zasada racjonalizacji pracy

• Teorie doboru treści kształcenia

• Materializm dydaktyczny, encyklopedyzm

• Formalizm dydaktyczny

• Utylitaryzm dydaktyczny

• Teoria problemowo- kompleksowa

• Strukturyzacja

• Egzaplaryzm

• Materializm funkcjonalny

• ukryty i jawny program;

Program: jawna i rozwinięta deklaracja celów i sposobów oddziaływania szkoły na uczniów.

Program ukryty (utajniony): zespół czynników oddziałujących na młodzież. Składa się z niego atmosfera wychowawcza, styl pracy nauczycieli, opinie uczniów i rodziców o szkole, o pojedynczych nauczycielach, wpływ rówieśników, przestrzeń.

• program a podręczniki, rola i funkcje podręcznika;

Rodzaje podręczników:

- właściwe, uzupełniające, podręczne

4 rodzaje podręczników właściwych:

- uniwersalny, zawiera najważniejsze wiadomości z danej dziedziny

- programowany, treści zbudowane, sa w nim wg określonego programu

- systematyczny, zawiera materiał który trzeba zrealizować w jakimś okresie czasu

-do ćwiczeń i zadań, zbiory zadań

Kryteria doboru treści w podręczniku:

Ogólne

• przystępność treści,

• związek nauki z życiem

• stosunek podręcznika do programu nauczania

• naukowość (zdania opisowo oceniające, wyjaśniające)

Szczegółowe

• dokładność naukowa

• nie przekłamywanie faktów

• obiektywność przedstawiania treści

• brak rasizmu

• aktualność danych

• wybór danych istotnych dla ucznia

Podręcznik

służy do opanowania nowych wiadomości, do utrwalania posiadanych umiejętności, pomaga w samokształceniu, służy do całościowego, problemowego ujmowania zagadnień, do poszerzania wiedzy, do nawyku systematycznej kontroli oceny uczenia się, analizy przebiegu uczenia się, do rozumienia tekstów.

Funkcje;

- informacyjna - gdy podręcznik zawiera treści, wiadomości w postaci tekstu, rysunku, fotografii, które odsyłają nas do innych źródeł informacji

- motywacyjna - powinien zachęcać, mobilizować do pracy

- badawcza - zachęca do samodzielnego przeprowadzania badań

- ćwiczeniowa - gdy kształtuje u uczniów pożądane umiejętności i nawyki, ułatwia zapamiętywanie wiadomości, ich zrozumienie i posługiwanie się nimi

- samokształceniowa - gdy treść podręcznika może uczeń poznać samodzielnie, bez pomocy nauczyciela

- kontrolno- korekcyjna - gdy zawiera treści, pytania, zadania pozwalające ocenić stopień zrozumienia wiedzy

- praktyczna - umozliwia przełożenie wiedzy zawartej w podręczniku na język praktyki (ćwiczeń)

7. Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się:

• proces nauczani - uczenia się perspektywie historycznej;

• Proces nauczania  uczenie się ma swoją intymną naturę. Lekcja toczy się od zdarzenia do zdarzenia.

Lekcja jest serią zdarzeń wciągających ucznia i oddziaływujących na niego. Nauczanie to seria zdarzeń.

Ogniwa wymagają udziału nauczyciela i ucznia. Udział ich jest różny.

Nauczyciel musi sobie stawiać pytania o to, jak dziecko myśli:

- Jak dziecko postrzega świat? ( świat zewnętrzny, zjawiska, procesy, zdarzenia)

Poznanie może następować bezpośrednio bądź pośrednio

• bezpośrednio  poprzez wszystkie zmysły ( wzrok, słuch, dotyk, smak)

Przeżyciu może towarzyszyć obserwacja

• pośrednio  poprzez źródła gotowych wiadomości

III fazy procesu uczenia się:

1. Obserwacja ( tzw. zbieranie informacji na wejściu, inaczej aktywne spostrzeganie)

- obserwacja wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń

2. Kojarzenie ( przetwarzanie informacji, opracowanie)

- zdefiniowanie problemu - przemyślenie rzeczy, selekcja informacji

3. Wyrażanie - umiejętność zapamiętania poprzez transfer nowej wiedzy w różnych sytuacjach

Historyczne ujęcie procesu kształcenia:

J. A . Komeński - poszukiwał uniwersalnej metody nauczania, zwrócił uwagę na poglądowość i poznanie zmysłowe. Według niego nauka nie powinna rozpoczynać się od wyjaśnień słownych, ale do obejrzenia tej rzeczy. Zwrócił uwagę na zainteresowanie i działanie. Ogromna wiara w metodę, a nie docenianie roli nauczyciela

J. H. Pestalozzi - nauczanie należy oprzeć na psychologii dziecka, wyodrębnił pewne momenty:

I. Spostrzeganie przedmiotów

II Kształtowanie jasnych wyobrażeń spostrzeganych przedmiotów

III Porównywanie przedmiotów. Kształtowanie pojęć

IV. Nazwać inaczej słowa - rozwój mowy.

Zwrócenie uwagi na aktywność nauczyciela. Samodzielność dzieci w poszukiwaniu świata. Brak związku nauczania elementarnego z teorią nauki.

J.W Dawid - jest twórcą koncepcji nauki o rzeczach. Opracował jako pierwszy kartkę obserwacji dziecka. Nauczanie przedmiotu musi opierać się całkowitym procesie psychicznym.

OGNIWA :

1. Bezpośrednie - poznawanie rzeczy, postrzeganie przez zmysły

2. Przeróbka wewnętrznego materiału

3. Reakcja ruchowa

OGNIWA PROCESU POZNAWCZEGO:

6. Pobudzenie uczniów do spostrzegania

7. Przedstawienie materiału konkretnego

8. Prowadzenie i kojarzenie materiału

9. Uogólnianie ( pojęcia, definicje, prawa, reguły)

10. Zastosowanie

• Przywiązanie uwagi do myślenia abstrakcyjnego

J. F. Herbart - sztywny regulamin, podział treści nauczania na przedmioty, przekaz werbalny, częsta kontrola wyników nauczania, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów, współzawodnictwo, uczniowie na ogół są pasywni, dominuje uczenie się pojęciowe

STOPNIE FORMALNE:

5. Jasność

6. Kojarzenie

7. System

8. Metoda

Ziller Rein - doskonałi rozwinięcia stopni herbartowskich:

6. Przygotowanie

7. Przedstawienie

8. Połączenie

9. Zebranie

10. Zastosowanie

- operacja, wiedza uprzednia, dobre strukturyzowanie

W. Okoń - jego ogniwa procesu kształcenia to:

I. Uświadomienie uczniom celów i zadań kształcenia

II. Poznawanie nowych faktów, nabywanie pojęć

III. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy

IV. Przechodzenie od teorii do praktyki

V. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych

VI. Sprawdzanie osiągnięć

Feverstein - trzy fazy uczenia się:

4. Obserwacja

5. Kojarzenie

6. Wyrażanie

• ogniwa procesu nauczania - uczenia się;

Ogniwa dydaktyczne:

To zestaw werbalnych komunikatów kierowanych do ucznia. Najczęściej są to wypowiedzi ustne lub pisemne, ale w przypadku bardzo małych dzieci może to być gest, obraz.

• Komunikaty służą jednemu celowi - wpieraniu procesu uczenia się. Służą przenoszeniu się stanu umysłu ucznia w kolejny stan.

!!! Dewey mówił, że 2/3 w szkole się mówi, a 2/3 mówi nauczyciel.

 Komunikaty na lekcji służą uczeniu się

 Procesy, które składają się na akt uczenia się, są w znacznej mierze pobudzone wewnętrzni, dlatego ważny jest związek motywacji z uczeniem się.

Na proces uczenia się wpływają działania wewnętrzne, a także działania zewnętrzne.

Nauczanie - składa się z działań zewnętrznych wobec ucznia, zaprojektowanych w celu wspomagania wewnętrznych procesów uczenia się.

Ogniwa procesu dydaktycznego i ich związek z procesami uczenia się:

1) Przyciąganie uwagi	1) Recepcja wzorców impulsów nerwowych
2) Poinformowanie ucznia w celu uczenia się	2) Uruchomienie procesu wykonawczo-kontrolnego
3) Pobudzenie przypominania materiału stanowiącego warunki wstępne	3) Odzyskanie wcześniej wyuczonego materiału z pamięci długoterminowej
4) Przedstawienie materiału bodźcowego ( materiału nauczania)	4) Wydobycie cech wyróżniających dla umożliwienia percepcji selektywnej
5) Kierowanie przebiegiem uczenia się	5)Kodowanie systematyczne, wskazówki naprowadzające na odzyskiwanie materiału z pamięci
6) Wywołanie zachowania wykonawczego	6) Uruchomienie organizacji wypowiedzi
7)Dostarczenie informacji zwrotnej dotyczącej poprawności zachowania wykonawczego	7) Wprowadzenie wzmocnienia
8) Ocena zachowania wykonawczego	8)Uruchomienie odzyskiwania z pamięci, umożliwienie zajścia wzmocnienia
9) Wzmocnienie trwałości i transferu wyników uczenia się	9) Dostarczanie strategii i wskazówek naprowadzających, potrzebnych dla odzyskiwania wiedzy z pamięci

• wybrane modele uczenia się i nauczania: nauczanie i uczenie się faktów, pojęć, zasad, nauczanie i uczenie się rozwiązywania problemów, uczenie się myślenia metaforami, uczenie się badania wartości i inne;

Uczenie się myślenia twórczego. Synektyki i metafory.

Zasady nauczania metaforycznego:

• Odrzucenie utartych reguł,

• Tworzenie w działaniu grupowym.

Procedura:

• Podjęcie zadania,

• Określenie tego co oczywiste,

• Przekształcenie „niezwykłego „ w „zwyczajne”,

• Określenie zadania,

• Przekształcenie „zwyczajnego” w „niezwykłe”.

Nauczanie synektyczne (mechanizmy)

• Analogie bezpośrednie - porównywanie dwóch obiektów lub pojęć, służące przełożeniu cech danej sytuacji na inną, po to aby odkryć nowe punkty widzenia na nie,

• Analogie personalne,

• Analogie symboliczne.

• style nauczania;

Style nauczania:

Do podstawowych stylów nauczania zalicza się:

1. Styl zamknięty(frontalny, formalny) polega na:

1. Wyraźnym określeniu bliższych i dalszych celów nauczania z naciskiem na cele operacyjne,

2. Formułowaniu przez nauczyciela konkretnych zadań ukierunkowujących aktywność ucznia,

3. Silnym nadzorowaniu aktywności ucznia,

4. Ćwiczeniu nawyków,

5. Dostarczaniu modeli i zachęcaniu do ich naśladowania.

6. Nauczyciel pełni rolę kierowniczą i występuje w roli eksperta,

7. Kontakty z uczniem cechuje dystans.

2. Styl ramowy:

1. Kładzie nacisk na zindywidualizowane podejście do ucznia,

2. Przywiązanie wagi do zrozumienia przez poszczególnych uczniów przekazywanych treści,

3. Nacisk na wiedzę mającą odniesienie do doświadczeń praktycznych,

4. Nawiązuje do koncepcji człowieka samo realizującego się A. Masłowa,

5. W stylu tym nauczyciel pełni rolę wspomagającą ucznia w zdobywaniu wiedzy,

6. W centrum znajdują się potrzeby i zainteresowania ucznia,

7. Ważne jest odformalizowanie kontaktów i empatia.

3. Styl negocjacyjny:

1. Oparty na założeniu ,że wiedza jest tworzona w procesie interakcji nauczyciel-uczeń,

2. Traktowanie ucznia jako badacza korzystającego z wielości źródeł,

3. Nastawienie na wzajemne słuchanie,

4. Uczenie poprzez stawianie pytań i przedstawienie problemów,

5. Rola nauczyciela polega na stworzeniu swobodnej atmosfery sprzyjającej przyswajaniu wiedzy i pobudzaniu ucznia do krytycznego myślenia,

Przyjęcie przez nauczyciela stylu ramowego lub negocjacyjnego wymaga od niego zwiększania wysiłku wkładanego w działania dydaktyczne, a także uznania ucznia za podmiot tych działań i równoprawnego partnera.

8. Zasady kształcenia/zasady projektowania dydaktycznego:

• Pojęcie zasada kształcenia/zasada dydaktyczna/zasada projektowania dydaktycznego/zasada nauczania (stanowisko Hessena, Sośnickiego);

Zasady nauczania- to ogólne normy postępowania dydaktycznego, ogólne wytyczne dotyczące planowania, realizacji, analizy, procesu nauczania formułowane na podstawie naukowego poznania praktyki dydaktyczno-wychowawczej.

1. Zasady kształcenia- Nawroczyński

2. Norma wytyczająca nauczycielowi metodę pracy dydaktycznej

3. K. Sośnicki- zasady to najogólniejsze prawidła, których nauczyciel powinien przestrzegać we wszystkich swoich zabiegach dydaktycznych

-W różnych systemach są różne zasady

Według Sośnickiego zasady mogą odnosić się np. do celów nauczania

Zasada wszechstronnego rozwoju ucznia- odnosząca się do treści nauczania

Cele





Z Treści np. zasada integracji




Środki dydaktyczne np. poglądowości

Zasady - mogą być rozumiane jako twierdzenia o charakterze normatywnym które wynikają z występujących w procesie kształcenia prawidłowości przyczynowo-skutkowych

• Zasady nauczania w ujęciu różnych autorów;

• Zasady organizacji pracy według K. Lecha

• Zasada humanizacji pracy- każda praca ucznia powinna stawać się jego osobistym zadaniem, budzić jego zainteresowanie, aktywność intelektualną oraz stworzyć perspektywy sukcesu

• Zasada kooperacji i harmonii w pracy- czyli zespołowego wykonywania zadań, racjonalnej organizacji pracy w zespole uznawania zadań wspólnych za własne i odpowiedzialności każdego za całość pracy

• Zasada ekonomii w pracy- czyli celowość pracy, jej wydajność (optymalnego stosunku wyników do układów)

Zasady nauczania według Z. Mysłakowskiego „Nowa szkoła” nr 6' 56r.

1. Poglądowości

2. Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie uczenia się

3. Trwałości zdobytych przez uczniów wiadomości

4. Systematyczności logicznej kolejności w nauczaniu

5. Dostępności czyli dostosowanie nauki do możliwości uczniów

• Zasady nauczania według Cz. Kupisiewicza

• Poglądowości

• Przystępności

• Świadomego aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się

• Systematyczności

• Trwałości zdobywanej wiedzy

• Operatywności

• Wiązania teorii z praktyką

• Zasady nauczania według W. Okonia

Okoń wyróżnia następujące zasady kształcenia:

1. zasada systemowości

2. zasada poglądowości

3. zasada samodzielności

4. zasada związku teorii z praktyką

5. zasada efektywności

6. zasada przystępności

7. zasada indywidualizacji i uspołecznienia

ZASADA SYSTEMOWOŚCI - dotyczy porządkowania wiedzy w głowie uczniów. Wzięła początek z zasady systematyczności. W procesie dydaktycznym ważne jest zwracanie uwagi uczniów na świat jako całość. Poznając różne strony świata za pośrednictwem różnych przedmiotów. Uczniowie muszą mieć na uwadze całość, swoistą jedność świata. Zasada ta odnosi się też do przebiegu kształcenia.

ZASADA POGLĄDOWOŚCI - czyli respektowanie drogi między konkretem a abstrakcją. Inaczej zwana zasadą konkretności lub bezpośredniości. Jest to zespół norm, które wywodzą się z prawidłowości procesu kształcenia, dotyczących poznawania rzeczywistości na podstawie obserwacji, myślenia i praktyki - na drodze od abstrakcji do konkretu i od konkretu do abstrakcji.

ZASADA SAMODZIELNOŚCI - czyli ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela. Dążenie do samodzielności jest naturalną cechą dzieciństwa i młodości. Nauczyciel kształtuje u dzieci myślenie samodzielne wtedy gdy:

1. wdraża ich do formułowania problemu

2. uczy samodzielnego rozwiązywania problemu

3. przyzwyczaja młodzież do sprawdzania uzyskanych odpowiedzi

Zasada samodzielności zawiera w sobie postulat aktywności i świadomości. Opierając się na prawidłowości procesów kształcenia, zgodnie z którą wyższy stopień samodzielności gwarantuje wyższe i wszechstronniejsze kompetencje uczniów, domaga się respektowania wszelkich przejawów naturalnej skłonności dzieci i młodzieży do samodzielnego działania, jak też świadomego stwarzania warunków optymalnych dla rozwoju samodzielności w działaniu i myśleniu uczniów.

ZASADA ZWIĄZKU TEORII Z PRAKTYKĄ - zasada ta zwraca uwagę na obszar działań dydaktycznych między teorią i praktyką, zapobiega odrywaniu się teorii od praktyki i odwrotnie, a jednocześnie pełni podstawową funkcję wychowania zalecając łączenie teorii z praktyką, a zwłaszcza praktykę produkcyjną, nawiązując do losów człowieka, który swemu poznaniu i działaniu praktycznemu zawdzięcza wszystko.

ZASADA EFEKTYWNOŚCI - czyli związku między celami a wynikami kształcenia. Dotyczy ona funkcjonowania i optymalizacji wielu czynników biorących bezpośredni udział (lub pośredni) w procesie dydaktycznym:

1. udział pośredni - zdolności, inteligencja uczniów, wykształcenie, kultura pedagogiczna nauczycieli, środowisko rówieśnicze,

2. udział bezpośredni - metody pracy nauczyciela i uczniów, ilość czasu zadaniowego, wiadomości i sprawności uczniów.

Obszar na jakim funkcjonuje ta zasada zawiera się między celami kształcenia a osiągnięciami szkolnymi.

ZASADA PRZYSTĘPNOŚCI - czyli pokonywania trudności uczniów, poznawania i przekształcania rzeczywistości. Zwana też zasadą stopniowania trudności. Ważna jest tu potrzeba poszukiwania takich sposobów nawiązywania przez nauczyciela kontaktu z każdym uczniem, jak również doboru takich metod, pracy i środków, aby w stopniu maksymalnym uruchomić te siły i możliwości ogółu uczniów, jakie odpowiadają danej fazie ich rozwoju umysłowego, społeczno-moralnego i fizycznego. Ważna jest przy tym znajomość wszystkich uczniów w klasie, różnic w ich postępach szkolnych, w ich temperamencie i tempie uczenia się.

ZASADA INDYWIDUALIZACJI I USPOŁECZNIENIA - czyli związek interesów jednostek i zbiorowości. Uspołecznianie uczniów dokonuje się w szkole pod wpływam ogółu działań zmierzających do uczynienia z ucznia pełnowartościowej istoty społecznej poprzez danie mu szans zdobycia takiej wiedzy o świecie i takich kwalifikacji ogólnych i zawodowych, jak również takich systemów i wartości oraz stopnia rozwoju osobowości aby mógł stać się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa.

U Okonia występuje trójwymiarowość zasad:

1. Zasada jest to twierdzenie oparte na prawie naukowym (rządzące się jakimś prawem)

2. Norma postępowania uznanego za obowiązujące

3. Zasada to teza wywiedziona z jakiejś dyscypliny

• Zasady dydaktyczne według K. Kruszewskiego.

• Zasady dotyczące:

• Doboru i układu wiadomości stanowiących materiał nauczania

• Motywacji uczniów

• Czynności uczenia się

• Zharmonizowanych systemów dydaktycznych

• Stosunków społecznych w klasie

• Czynności nauczania

• Warunków zewnętrznych

9. Modele uczenia się i nauczania, metody i strategie;

• ustalenie definicyjne: model - metoda - strategia - technika;

• Uporządkowanie terminologii- metoda, technika, strategia

Metoda daje odpowiedź na pytanie „jak”?

Zasada odpowiada na pytanie „ dlaczego”?

Metoda kształcenia- to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowany świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowościach uczniów.

Każde uczenie się musi być nastawione na zmianę i musi mieć tez cel.

Nauczyciel powinien dobierać sposoby nauczania w zależności od:

- wieku ucznia

- charakterystycznych właściwości poszczególnych nauczania

- celów i zadań dydaktycznych, które mamy zrealizować

Obowiązkiem nauczyciela jest stałe rozszerzenie repertuaru metod nauczania i dostosowywanie ich odpowiednio do potrzeb uczniów.

Strategia jest pojęciem szerszym niż metoda.

Technika

I

Metoda

I

Strategia

Jaka jest podstawowa różnica między metodą, a strategią?

Strategia zawiera również odpowiedź na pytanie „ dlaczego?”, gdy metoda odpowiada tylko na pytanie „ jak?”

Strategia wymaga namysłu nauczyciela, w tle jest pewna norma

Rozwój metod w zarysie historycznym.

Metody słowne, werbalne - są one najstarsze.


Metody słowne




Metody erotematyczne Akronatyczne





Katechetyczne Heurystyczne

Metody katechetyczne - nauki seminaryjne, ale nie tylko, interpretacje tekstów, posługiwanie się słowem.

Metody Heurystyczne(poszukujące) - aktywizacja ucznia.

Przełom dziewiętnastego i dwudziestego wieku przyniósł zwrócenie uwagi na jednostkę, wiązano nadzieje na przemianę metod słownych tak zwane heurezy.

Heureza zapewniała samodzielne dochodzenie do wiedzy i trwałe operatywne wiadomości.

W dziewiętnastym wieku pojawiła się też tak zwana „nauka o rzeczach”, zaowocowała ona metodami poglądowymi (rzeczowymi).

Na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku pojawia się również progresywizm, jego główny przedstawiciel to Dewey. Propagują uczenie przez działanie i rozwiązywanie problemów. Zaowocowało to metodą problemową.

W Polskiej dydaktyce zwrot nastąpił wraz z koncepcją Okonia.

Droga dochodzenia do wiedzy.

Strategie uczenia się odpowiadające metodom i wynikające z nich określone czynności nauczyciela i ucznia.

Strategia, metoda	Droga uczenia	Czynności nauczyciela	Czynności ucznia	Przykłady konkretnych metod
A Asymilacji wiedzy(asocjacyjna), Podająca. Aktywność poznawcza o charakterze reproduktywnym	Uczenie się poprzez przyswajanie	Podawanie lub udostępnianie gotowej wiedzy.	Przyswajanie gotowej wiedzy.	Pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką, programowane uczenie się.
P Problemowa Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy. Metoda oparta na twórczej aktywności	Uczenie się przez odkrywanie, rozwiązywanie problemów.	Kieruje procesem rozwiązywania zagadnień.	Rozwiązywanie zagadnień, dokonywanie odkryć, zdobywanie wiedzy. Czynności uczniów pojawiają się na 3 poziomach poznania: konkretów - dane empiryczne, poziom modeli - układy, związki, poziom teorii - formowanie swoich twierdzeń, uogólnień.	Klasyczna metoda problemowa Deweya, metoda przypadków, sytuacyjna(drzewko decyzyjne), giełda pomysłów(burz mózgów), gry dydaktyczne, mikronauczanie,
O Strategia operacyjna, metoda zajęć praktycznych, ćwiczebna. Dwie grupy:

Niezależnie od modelu edukacja ma sens wtedy gdy gwarantuje wsparcie.

• metody aktywizujące;

metody problemowe - wyżej

• wybrane modele uczenia się i nauczania;

Modele edukacyjne:

- metoda nauczania problemowe,

- metoda nauczania podającego,

- nauczanie pojęć,

- nauczanie bezpośrednie,

- model uczenia się we współpracy.

1. Model podający:

1. wywodzi się od Herbarta,

2. metoda organizującej zapowiedzi,

3. struktura wiedzy, asocjacja wiedzy, mapy mentalne w umyśle dziecka,

4. psychologiczne uczenie się przedmiotu znaczącego,

5. rodzaje wiedzy:

1. kontemplacyjna- łączy( kiedy, co, w jaki sposób),

2. proceduralna,

3. deklaratywna.

6. jest wartościowy- wartościowa organizacja wiedzy ucznia,

7. zadania dla nauczyciela- rozumie, zorganizowanie materiału,

8. właściwe podać organizację wypowiedzi tworzące ramy integralne,

9. dokonuje diagnozy wiedzy uprzedniej,

10. informacja zwrotna nauczyciela,

11. cel nauczania- umożliwienie poznania uczuciom określonych wiadomości i wprowadzenie, włączenie do struktur poznawczych, zapamiętywanie.

Fazy:

1. Przedstawienia celów i wywoływanie nastawienia

2. Przedstawienie organizującej zapowiedzi

3. Podanie materiału

4. Rozwijanie i intensyfikowanie myśli uczniów

Opiera się na silnych podstawach naukowych- badania pokazały korzystny wpływ organizacji zaplanowanych, łączeniu materiału nowego z wiedzą uprzednią uczniów

Należy nauczyć uczniów korzystania z lekcji podających.

2. Model nauczania bezpośredniego:

- model szkoleniowy, aktywne nauczanie, nauczanie zupełne, nauczanie wprost

- uczymy się umiejętności, nawyków, opanowujemy wiedze niezbędną by stać się mistrzem w czymś

- behawioryzm- teorie uczenia się społecznego:

Obserwacja

Uczenie się przez modelowanie

Mistrz

Szkoły amerykańskie:

- krytyka i ten model podporządkowany jest podporządkowaniu wypowiedzi werbalnej nauczyciela,

- obserwowanie i pokaz,

- każdy model jest wart uwagi, ale w rekach dobrego nauczyciela.

3. Nauczanie pojęć:

• Pojęcia stanowią podstawową jednostkę organizująca myślenie i porozumiewanie się ludzi,

• Proces uczenia się pojęć trwa całe życie,

• Uczenie się pojęć ma kluczowe znaczenie w szkole, ale także poza nią.

Pojęcia to słowa, które posiadają sens i służą za nazwę klasy bodźców pod innymi względami do siebie niepodobnych.

Rodzaje pojęć :

• Koniunkcyjne - cechy danej rzeczy są sumą i są takie same w przypadku każdego przedmiotu należącego do danej klasy np. wyspa, trójkąt.

• Dysjunkcyjne - mają alternatywne zestawy cech, zmienny zestaw atrybutów np. rzeczownik

• Stosunkowe - reguła strukturyzująca zależy od relacji z innymi pojęciami np. wyżej, niżej, kuzyn, ciotka.

Pojęcia mają nazwy i definicje.

Pojęcia maja mniej i bardziej istotne cechy.

Zajęciem nauczyciela jest ich wyodrębnienie.

Operacje myślowe, które biorą udział w kształtowaniu pojęć:

• Uogólnianie

• Porównywanie

• Indukcja

• Dedukcja

• Analiza

• Synteza

Uczenie się pojęć to proces psychiczny, proces tworzenia wiedzy. Zależy on od wieku.

Etapy tworzenia pojęć:

1. Kojarzenie nazw z odpowiadającymi im przedmiotami,

2. Tworzenie „przedpojęć” na podstawie znajomości cech zewnętrznych rzeczy i zdarzeń,

3. Nabywanie pojęć naukowych.

Dwa podejścia do procesu tworzenia pojęć:

• Według Okonia

• Zestawienie przez uczniów, danego obiektu lub zdarzenia z innymi w celu wyodrębnienia go od innych,

• Wyszukiwanie cech podobnych, uogólnianie,

• Poszukiwanie cech różniących dane rzeczy lub zdarzenia,

• Wytwarzanie przez uczniów danego pojęcia na podstawie znajomości istotnych cech,

• Zastosowanie pojęć w różnych sytuacjach.

Według Arendsa:

1. Przedstawienie celów i wywołanie nastawienia,

2. Wprowadzenie przykładów i nieprzykładów,

3. Sprawdzenie przyswojenia,

4. Wywołanie myślenia zorganizowanego.

4. Uczenie się we współpracy:

- konsekwencje modelu- ma znaczenie dla struktur poznawczych ucznia ( kategorie doboru)

- teoria - Demokratyczna teoria pedagogiczna J. Deweya 1916 demokracja i wychowanie

T. Helen - dokonywanie metody nauczania grupowego lata 50-te,

- idea aktywnego uczenia się,

- idea pluralizmu w społeczeństwie wielokulturowym,

- ważną rolę przywiązuje się do nagrody (praca zespołowa, indywidualna).

6 faz:

1. Podawanie celów i wywoływanie nastawienia,

2. Podanie wiadomości,

3. Zorganizowanie zespołów,

4. Praca w zespołach,

5. Sprawdzenie rezultatów pracy w zespole,

6. Ocena osiągnięć.

Bardzo ważna jest organizacja przestrzeni

5. Nauczanie problemowe:

- teoria Dewey- skategoryzowanie pojęcia,

- Piaget, Bruner, Wygotski (budowanie rusztowania) - konstruktywizm - wiedza jest konstruktywna,

-projektowanie sytuacji problemowej - 5 elementów

1. autentyzm- doświadczenie dzieci,

2. problem powinien być nieokreślony, element tajemnicy, zaskoczenia,

3. problem powinien być znaczący dla uczniów i odpowiedni do ich poziomu rozwoju umysłowego,

4. problem powinien być dostarczenie szeroki,

5. problem poprzez rozwiązywanie w pracy grupowej- zyskuje na wartości.

Cele:

1. wyrobienie u ucznia umiejętności badawczych i rozwiązywania problemów,

2. stworzenie uczniom okazji do odtwarzania roli ludzi dorosłych,

3. wiara we własne siły, zdolności umysłowe, samodzielne kierowanie uczeniem się

• strategie nauczania - uczenie się zorientowane na jednostkę i jej rozwój (Piaget, Bruner, Wygotski);

Wzory uczenia się. Strategie nauczania.

Głównym kryterium doboru strategii nauczania są rozpoznane i opisane we współczesnej psychologii kształcenia następujące wzory uczenia się :

• Uczenie się określonych zachowań pod wpływem wzmocnień zewnętrznych i skłonności do modelowania,

• Uczenie się polegające na aktywnym przetwarzaniu informacji ( radzenie sobie z informacjami, ich przyswajanie, przetwarzanie, produkowanie),

• Uczenie się społeczne - we współpracy,

• Uczenie się całościowe.

Odnośnie każdego z wyłonionych wzorów uczenia się wskazujemy kilka najczęściej występujących w praktyce edukacyjnej strategii naucznia.

1. Wzory behawioralne.

Ujmują one uczenie się w kategoriach reakcji zwrotnej na bodźce zewnętrzne i modelowania obserwowanych zachowań innych osób.

Wyróżniamy tu :

• Strategię nauczania bezpośredniego, opartego na pokazie i ćwiczeniach w wykonywaniu określonej czynności,

• Strategię nauczania programowanego,

• Symulację - wywodząca się z cybernetyki psychologicznej.

Strategie te opierają się na założeniu, że ludzie w różnych sytuacjach zmieniają swoje zachowanie w zależności od informacji dostarczanych przez otoczenie.

Działania edukacyjne mają za zadanie konstruowac środowisko dostarczające informacji zwrotnych pokazujących skutki zachowań, odczuwania efektów podjętych decyzji i w ten sposób wpływającego na zmianę zachowania.

Są one przydatne przy uczeniu się wąskich umiejętności i przyswajaniu wiedzy o charakterze biernym, wprowadzania reguł porządkowych w klasie, podtrzymywaniu samokontroli uczenia się . Są łatwe, nieskomplikowane.

2. Wzory procesualno - poznawcze. Strategie przyswajania , przetwarzania i produkowania informacji.

Uczenie polegające na przyswajaniu i rozumieniu dotyczy wiedzy deklaratywnej ( wiem, że...). Zapamiętywaniu i zrozumieniu służy umiejętne podanie treści nauczania. Uporządkowanie materiału polega na wydzieleniu tematów, wyróżnieniu idei, ukazaniu związków i zależności.

Zapamiętywanie a mnemotechniki: są to strategie wspomagające zapamiętywanie materiału, który wydać się może na początku bezsensowny. Istotne jest w nich znalezienie i poddanie wizualizacji tzw. słów kluczy.

Mnemotechniki można stosować w nauczaniu różnych treści, z różnych przedmiotów, dziedzin edukacji i na wszystkich jej stopniach.

Uczenie się pojęć.

Strategia od reguły do przykładu - nauczyciel podaje, omawia definicję a potem przykłady,

• Strategia od przykładu do reguły - uczniowie najpierw badają przykłady a potem omawiają atrybuty i definicje,

• Metoda indukcyjna - wymaga od ucznia, aby sam zdecydował jakie informacje posłużą mu do definiowania. Wyróżnia się tu następujące etapy : gromadzenie i prezentowanie danych, badanie i sporządzanie listy danych, pierwsze próby klasyfikacji, kolejne próby klasyfikacji, stawianie i weryfikacja hipotez.

Kreślenie map poznawczych.

Strategia ta polega na przedstawianiu informacji tekstowej w postaci graficznej. Prezentacja tych informacji i zależności między nimi przypomina mapę. Uczniowie przystępujący do analizy mogą za ich pomocą przeszukiwać dane, określać zachodzące między nimi zależności.

Uczenie się przez dociekanie a rozmowy w klasie.

Pozycja dyskursu werbalnego w edukacji od zawsze jest wysoko. Język mówiony jest dla uczniów narzędziem komunikowania tego, co wiedzą i nadawania znaczeń na podstawie nowo poznanej wiedzy.

• Strategia stawiania pytań: kierowanie pytań do uczniów - spełnia zadanie gdy nauczyciel stawia pytania stymulujące do samodzielnego myślenia. Stawianie pytań przez uczniów - jest dziś uznawane za umiejętność ważniejszą niż udzielanie odpowiedzi na pytania.

• Strategia dyskusji - rozmowa uczniów i nauczyciela na temat treści nauczania, może rozwijać myślenie, pobudzać do nauki, uczyć komunikowania się.

Kompetentne słuchanie:

• Słuchanie interaktywne

• Reaktywne

• Wybiórcze

• Doceniające

3. Całościowe uczenie się .Strategie wspierania rozwoju osobowego.

• Strategia integracji emocjonalnych i intelektualnych stron rzeczywistości.

Przedstawiciele pedagogiki Gestalt - człowiek formuje swą tożsamość przez interakcje ze społeczeństwem. :Interakcje te zwane kontaktem, polegają na twórczym, obustronnym dopasowaniu między organizmem a otoczeniem.

• Uczenie się z doradcą : Emanacja ciepła i zaufania do uczniów jako osób uczących się, empatyczne zrozumienie, ukazywanie związku między demonstrowaną przez uczniów postawą poznawczą a ich samorealizacją.

SYSTEMY DYDAKTYCZNE

NAUCZYCIEL

METODY PRACY

KOMPETENCJE

ŚRODOWISKO

TREŚĆ KSZTAŁCENIA

1

---