8.4.4. Edukacja osób przewlekle chorych
i niepełnosprawnych

Edukacja zdrowotna jest ukierunkowana na specy­ficzne problemy i potrzeby edukacyjne osób chorujących na określoną chorobę i pro­wadzona przez lekarzy specjalistów, zespoły terapeutyczne lub edukacyjne. Edukacja ta jest obecnie podstawowym elementem całościowego postępowania terapeu­tycznego.

Edukację ludzi chorych i niepełnosprawnych należy postrzegać w kontekście pro­mocji zdrowia. Do tej grupy ludzi odnoszą się wszystkie zasady promocji zdrowia - kształ­towanie prozdrowotnego stylu życia, tworzenie środowiska sprzyjającego zdrowiu, aktywność życiowa
i zaangażowanie w działania na rzecz zdrowia. Dla tej grupy osób szczególnie potrzebna jest edukacja zdrowotna ukierunkowana na upodmiotowienie oraz na zwiększenie alfabetyzacji zdrowotnej.

Przewlekle cho­rzy: zwłaszcza na cukrzycę, astmę oskrzelową, nadciśnienie tętnicze, padaczkę itd. Każda z tych chorób ma swoją specyfikę i odmienne potrzeby w zakresie edukacji.

Głównym celem edukacji osób przewlekle chorych jest udzielenie im pomocy
w zrozumieniu choroby i uczeniu się sposobu życia z chorobą, oraz odczuwanie satysfakcji z życia

Pacjenci powinni uzyskać odpowiednią wiedzę (przydatną dla danej osoby), postawy
i różnorodne umiejętności, zależne od rodzaju choroby lub niepełnosprawności oraz sytuacji życiowej pacjenta. Podstawowymi umiejętnościami są samoobserwacja, samo­kontrola
i samo opieka - samokierowanie, który oznacza, że pacjent „kieruje chorobą" w sposób sprzyjający dobremu samopoczuciu i zwiększa swoją zdolność do życia z chorobą.
Dla skutecznego samokierowania niezbędne są umiejętności:

- Rozpoznawania objawów chorobowych i właściwego reagowania w razie ich wystąpienia;

- Właściwego przyjmowania leków;

• Postępowania w stanach zagrożenia (naglących);

• Doboru sposobu żywienia i aktywności fizycznej;

• Skutecznych relacji z pracownikami służby zdrowia;

• Wykorzystania zasobów społeczności lokalnej;

• Adaptacji do pracy;

• Utrzymywania dobrych relacji z osobami znaczącymi;

- radzenia sobie i kierowania problemami psychologicznymi związanymi z chorobą (Levin-Zamir, Peterburg, 2001).

Samokierowanie w chorobach przewlekłych jest uznawane za formę profilaktyki trzeciorzędowej, ukierunkowanej na redukcję negatywnych skutków chorób prze­wlekłych.

Edukacja zdrowotna osób niepełnosprawnych, tym szczególnie dzieci i młodzieży. Jednym
z jej celów powinna być pomoc im w samo­akceptacji kalectwa, a w zasadzie siebie mimo kalectwa.

Cele szczegółowe oraz zakres, formy i metody edukacji pacjentów zależą od rodzaju choroby, jej przebiegu, wieku chorych, ich statusu społecznego. W procesie edukacji należy także brać pod uwagę fazy adaptacji do choroby, przez które przechodzi pacjent, wyróżnia się cztery fazy tej adaptacji

1. Szok - bezpośrednio po rozpoznaniu choroby -chorzy kierują się emocjami, nie są w stanie racjonalnie myśleć o swojej chorobie, trudno im zrozumieć przekazywane informacje,
   mają trudności w koncentracji uwagi, a równocześnie muszą podejmować ważne decyzje związane z leczeniem. W tej fazie informacje należy ograniczyć do minimum.

2. Kryzys emocjonalny - chorzy obwiniają innych i los za zachorowanie, mogą mieć poczucie niesprawiedliwości, winy, złości, stany depresyjne. Niezbędna jest cierpliwość ze strony lekarza. Dzia­łania ukierunkowane na redukcję napięcia i wsparcie emocjonalne.

3. Pozorne przystosowanie się - mechaniczne podporządkowanie się zaleceniom lekarzy
   i wykonywanie ich zaleceń, przyj­mowanie każdej decyzji z rezerwą i krytycyzmem. W tej fazie niezbędne jest nawiązanie kontaktu emocjonalnego i budowanie porozumienia (partnerstwa) między chorym a lekarzem.

4. Konstruktywne przystosowanie się - mobilizacja, akceptacja choroby. Chory jest zdolny do analizowania informacji otrzymywanych od terapeutów, możliwa jest sprawna wymiana informacji, zaczyna rozumieć chorobę, zdobywa doświadczenia i sam poszukuje informacji; na tym etapie edukacja jest najskuteczniejsza.

Najczęstszą formą edukacji paqentów jest instruktaż i indywidualne poradnictwo. Niezbędne jest uczestnictwo pacjentów w specjalnych programach echik^yipvch, obejmujących cykle zajęć
w grupach kilkuosobowych lub w „szkołach dla chorych". Edukacja jest coraz częściej prowadzona przez zespoły terapeutycznie lub odpowiednio przygotowane zespoły edukacyjne

Edukacja zdrowotna a terapia i profilaktyka chorych oraz promocja zdrowia:

Edukacja zdrowotna jest ważnym elementem działań naprawczych (terapii chorób), zapobiegania chorobom oraz promocji zdrowia. Aby ludzie aktywnie uczestniczyli w procesie leczenia chorób oraz kontrolować swoje zdrowie, muszą wiedzieć, rozumieć i chcieć to robić:

Aby:

Aby

5.1. Rola edukacji zdrowotnej w terapii chorób

Edukacja osób przewlekle chorych jest obecnie uznana za podstawowy element całościowego postępowania terapeutycznego i towarzyszyć powinna wszystkim etapom diagnozowania i leczenia. Wpływa korzystnie na:

• Efekty leczenia,

• Poprawę samopoczucia i jakości życia osób chorych,

• Satysfakcję z opieki medycznej

• Zmniejszenie kosztów tej opieki (mniejsza liczba porad, krótsze okresy hospitalizacji).

Ułatwia pacjentom podejmowanie świadomych decyzji w procesie leczenia.

5.2, Edukacja zdrowotna a profilaktyka

Profilaktyka (prewencja, zapobieganie) są to wszystkie działania podejmowane w celu zapobiegania pojawieniu się rozwojowi niepożądanych zachowań, stanów lub zjawisk
w danej populacji. Istotą tych działań jest przeciwdziałanie zagrożeniom (w tym także chorobom), których wystąpienie lub nasilenie się jest w przyszłości prawdopodobne. Działania profilaktyczne mają zmniejszyć prawdopodobieństwo tych zagrożeń i służą utrzymaniu stanu dotych­czasowego {status quo)

.

Wyróżnia się trzy fazy działań profilaktycznych:

• Profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa, pierwotna) - dotyczy całej populacji
(lub co najmniej znacznej jej części), obejmuje działania najwcześniejsze, których celem jest uprzedzenie choroby lub zmniejszenie ryzyka jej rozwoju. Obejmuje działania:

- swoiste - zapobieganie konkretnej chorobie, np. szczepienia ochronne, podawanie: witaminy D niemowlętom i małym dzieciom w celu zapobiegania krzywicy, kwasu foliowego kobietom w wieku rozrod­czym (15-49 lat) w profilaktyce wad wrodzonych cewy nerwowej u ich przyszłych dziecⁱ; preparatów wapnia i witaminy D kobietom w okresie przekwitania w celu zapobiegania osteoporozie;

- nieswoiste - zapobieganie wielu chorobom, np. karmienie piersią, racjonalne żywienie, aktywność fizyczna, hartowanie.

• Profilaktyka II fazy (drugorzędowa, wtórna) - jest ukierunkowana na określoną grupę populacji, ze zwiększonym zagrożeniem wystąpienia jakiejś choroby, czyli osoby
o podwyższonym lub wysokim ryzyku. Celem jej jest wczesne wykrycie objawów choroby
i wczesne wdrożenie leczenia. Polega na wy­konywaniu badań profilaktycznych, można wyróżnić trzy grupy:

• Testy przesiewowe i profilaktyczne badania lekarskie dzieci (w tym nowo­rodków)
  i młodzieży

• Profilaktyczne badania lekarskie (laboratoryjne i rtg) różnych grup zawodowych, wykonywane przez lekarzy medycyny pracy - ich koszty pokrywają pracodawcy;

• Inne badania profilaktyczne u dorosłych, w tym: pomiar ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu we krwi, okresowe badanie stomatologiczne, u kobiet badania cytologiczne, mammografia i USG piersi, u mężczyzn (powyżej 50 roku życia) badanie poziomu PSA (stężenia we krwi białka wytwarzanego przez komórki prostaty) w celu wczesnego wykrycia raka tego gruczołu.

• Profilaktyka III fazy (trzeciorzędowa, działania rehabilitacyjne) - ukierunkowana na osoby przewlekle chore lub niepełnosprawne. Celem jej jest zapobieganie dalszym chorobom lub niepełno­sprawnościom, w tym:

• Przywrócenie (rehabilitacja) lub zastąpienie (np. proteza) uszkodzonych funkcji;

• Pomoc w radzeniu sobie z chorobą i w zaakceptowaniu swego stanu;

• Przeciwdziałanie izolacji społecznej

• Pomoc w utrzymaniu dobrej kondycji fizycznej i psychicznej

5.3. Promocja zdrowia

Promocja zdrowia łączy elementy wielu dziedzin i dyscyplin naukowych - głównie socjologii, psychologii społecznej, medycyny, pedagogiki, ekonomii i nauk politycznych.
Po raz pierwszy użył w 1945 r. H. Sigerist w USA, który wyróżnił cztery zadania medycyny;, promocja zdrowia, zapobieganie chorobom, leczenie i rehabilitacja. Już św. Tomasz
z Akwinu wyróżnił misję medycyny naprawczą i promocyjną. Promocja zdrowia ma niespełna 30-letnią historię i trwa proces jej definiowania,

5.3.1. Geneza promocji zdrowia

Koncepcja promocji zdrowia zaczęła rozwijać się w latach 70. XX w. Było
to uwarunkowane wieloma przyczynami:

- akceptacją holistycznego podejścia do zdrowia, wzrostem zainteresowania zdrowiem i poprawą, jakości życia;

- Gotowością ludzi do kierowania swoim życiem,

- Małą skutecznością tradycyjnej oświaty zdrowotnej;

• Uznaniem, że większość chorób ma związek ze stylem życia jednostek;

• Poprawa opieki zdrowotnej (przy wysokich jej kosztach) w niewielkim stopniu wpływa na poprawę stanu zdrowia społeczeństwa;

• Rozwojem społeczności lokalnych (społeczne ruchy prozdrowotne)

• Wzrostem zainteresowania zdrowiem wśród przedstawicieli nauk społecznych

Kamieniami milowymi w rozwoju promocji zdrowia były:

• Raport „Nowe perspektywy dla zdrowia Kanadyjczyków" ministra zdrowia Kanady
M. Lalonde. Narodowa strategia polityki zdro­wotnej

• Strategia WHO „Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku"

• Karta Ottawska Promocji Zdrowia, przyjęta na Międzynarodowej Konferencji Promocji Zdrowia w Ottawie w Kanadzie

5.3.2. Definicje

Promocja zdrowia to:

• Proces umożliwiający ludziom kontrolę nad własnym zdrowiem i jego poprawę (Karta Ottawska, 1986)

• Proces obejmujący prewencję oraz działania na rzecz zdrowia pozytywnego (fizycznego
  i psychospołecznego dobrostanu); dzięki wszystkim tym działaniom zdrowe wybory winny być łatwiejsze (Catford, Nutbeam, 1990)

• Połączenie działań edukacyjnych oraz różnego rodzaju wsparcia - środowiskowego, społecznego, politycznego, ekonomicznego, prawnego i taktycznego - sprzyjających zdrowiu (Green, Kreuter, 1991)

• Połączenie edukacji zdrowotnej i prozdrowotnej polityki publicznej (Tones, Green, 2004)

Najczęściej używana jest definicja z Karty Ottawskiej (1986), wymieniona, jako pierwsza.

Choroba

Promocja zdrowia dotyczy głównie systemów społecznych i jest:

• Procesem zmian społecznych służących rozwojowi ludzi, w którym uczestniczy wiele dyscyplin, wykorzystywana jest wiedza międzydyscyplinarna w sposób profe­sjonalny, metodologiczny i twórczy

• Sztuką interwencji w systemy społeczne i zachęcanie ich, aby rozwijały się w kierunku zdrowych środowisk

5,3.3. Strategia działania

Karta dotyczy następujących obszarów działań:

1. Budowanie prozdrowotnej polityki publicznej - odnosi się do polityki państwa, gdyż wszystkie decyzje polityczne rządu są związane z większością czynników warunkujących zdrowie. Decydują o tym, czy prawne, ekonomiczne i administracyjne mechanizmy gwarantują równość w dostępie do podstawowych zasobów dla zdrowia: żywność, mieszkanie, ubranie i satysfak­cjonująca praca. Zdrowie powinno być traktowane, jako funda­mentalne prawo człowieka i uczestnictwa ludzi.

2. Tworzenie środowisk wspierających zdrowie we wszystkich miejscach, w których żyją ludzie - w domu, miejscu pracy, nauki, środowisku lokalnym. Zwrócono uwagę
   na odpowiedzialność jednostek i społeczności za środowisko naturalne.

3. Wzmacnianie działań społeczności - zachęcanie i stwarzanie członkom spo­łeczności możliwości uczestnictwa w ustalaniu priorytetów, podejmowaniu decyzji, planowaniu i realizacji oraz ewaluacji działań na rzecz zdrowia, a także odpowiedzialności
   za zdrowie. Podstawowym warunkiem („sercem") tego procesu jest upodmiotowienie społeczności, któremu sprzyja stały dostęp do informacji, edukacji zdrowotnej, możliwość uzyskania środków, wzmacnianie ru­chów samopomocy itd.

4. Rozwijanie umiejętności indywidualnych - przez dostarczanie informacji, edukację do zdrowia, w tym zwłaszcza kształtowanie umiejętności życiowych, w okresie całego życia człowieka. Umożliwi to ludziom dokonywanie wyborów sprzyjających zdrowiu, przygotowanie się do kolejnych faz życia, radzenie sobie z przewlekłymi chorobami lub niepełnosprawnością. Powinna być prowadzona w domu, szkole, miejscu pracy, w społeczności lokalnej.

4. Reorientacja służby zdrowia - polegająca na uwzględnieniu, obok dotychcza­sowych funkcji diagnostycznych i leczniczych, świadczeń ukierunkowanych na pomoc ludziom
   i społecznościom w identyfikowaniu i zaspokajaniu ich potrzeb zdrowotnych, rozbudzanie potrzeby dbania o zdrowie, nabywaniu niezbędnych do tego umiejętności. Powinna dotyczyć całego systemu ochrony zdrowia.

Ważne dla praktyki aspekty promocji zdrowia:

• Koncentracja na zdrowiu (nie na chorobie) i zwiększaniu jego potencjału.

• Nadrzędnym celem jest kształtowanie sprzyjającego zdrowiu stylu życia i środowiska (fizycznego
  i społecznego)

• Uświadamianie ludziom, że oni sami podejmują decyzje i wybory w sprawach swego zdrowia i ponoszą odpowiedzialność za zdrowie własne i innych ludzi w swoim otoczeniu

• Uświadamianie politykom i, że ich obowiązkiem jest tworzenie warunków, w których „zdrowe wybory będą dla ludzi łatwiejszymi wyborami"

5.3.4, Podejścia i metody działań

W promocji zdrowia wykorzystuje się nowe podejścia i metody, wśród których szczególnie ważne jest podejście siedliskowe oraz „od ludzi do problemu".

Podejście siedliskowe

Podstawą podejścia siedliskowego jest zapis w Karcie Ottawskiej: „zdrowie jest tworzone i doświadczane przez łudzi w siedliskach ich codziennego życia, w miejscu gdzie uczą się, pracują, bawią i kochają". WHO określiła siedlisko, jako miejsce, w którym ludzie korzystają i kształtują środowisko oraz gdzie tworzą lub rozwiązują problemy związane ze zdrowiem.

Siedlisko ma zwykle swoje fizyczne granice.

Siedlisko jest systemem społecznym (całością), który zmienia się, aby poprawiać i doskonalić zdrowie, a nie jest to miejsce, w którym podejmowane są działania związane z promocją zdrowia. Podejście siedliskowe oznacza, że obiektem interwencji w promocji zdrowia są systemy społeczne, a nie jednostki. Zamiast podejścia paternalistycznego („Co my powinniśmy zrobić dla ich zdrowia"?), stosuje się podejście uczestniczące („Co oni sami mogą zrobić dla siebie i jak możemy im w tym pomóc"?). Podejście to umożliwia ludziom identyfikację z własnym siedliskiem i uczestnictwo we wspólnym rozwiązywaniu problemów. Stanowi podstawę dwóch grup projektów:

• projekty społeczności: zdrowe miasto, szkoła promująca zdrowie, promocja zdrowia w zakładzie pracy,;

• systemy opieki zdrowotnej promujące zdrowie - szpital promujący zdrowie. Projekty promocji zdrowia mają następujące wspólne cechy:

• Rozpoczynają się od fazy małych projektów pilotażowych, w których uczest­niczy kilka-kilkanaście podmiotów (tworzą one „laboratorium" dla sprawdzania stra­tegii; drugą fazą jest upowszechnianie - zwiększanie liczby podmiotów realizujących projekt; trzecią instytucjonalizacja - „wbudowanie" sprawdzonych koncepcji i strategii w podstawowe cele;

• Tworzone są sieci w celu wymiany doświadczeń i podejmowania wspólnych działań;

• Dokonuje się ewaluacji procesu i wyników działań i poszukuje dowodów
  ich skuteczności.

Podejście „od ludzi do problemu"

Koncentracja na ludziach uwzględnia dwie grupy czynników: środowiskowe (związane z miejscem i warunkami ich codziennego życia) i osobiste (styl życia, kompetencje, motywacja, zdolności przystosowawcze). Takie ujęcie określa dwa podstawowe kierunki działań (interwencji) w promocji zdrowia - dotyczące środowiska i stylu życia ludzi. Podstawowymi warunkami skuteczności tych działań jest:

• uczestnictwo i współdziałanie ludzi (programy realizowane z ludźmi, a nie dla ludzi) oraz współpraca międzysektorowa; promocja zdrowia jest przedsięwzięciem społecznym
i politycznym, a nie medycznym i służby medyczne nie powinny odgrywać w niej pierwszoplanowej roli;

• tworzenie warunków dla aktywności jednostek i grup, budowania partner­stwa oraz szerokiego uczestnictwa społeczności lokalnych w procesie podejmowania decyzji.

Inne podejścia

Wśród innych podejść należy wymienić strategię dokonywania zmian oraz systemowe podejście do planowania, w którym uwzględnia się cztery fazy procesu planowania:

1. Diagnoza stanu wyjściowego - identyfikacja potrzeb lub problemów w danej społeczności, ustalenie problemów priorytetowych;

2. Budowanie planu działań (określenie celów, zadań, metod ich realizacji, zasobów)
   i ich ewaluacji (procesu i wyników);

3. Wdrożenie i realizacja planu - monitorowanie jego realizacji - ewaluacja procesu;

4. Ewaluacja wyników.

5.3.5. Modele promocji zdrowia

L.S. Levin wyróżnili dwa modele:

• model reaktywny - działania ukierunkowane zarówno na ograniczanie zagrożeń zdrowotnych, jak i podnoszenie jakości życia;

• Model proaktywny - wiąże się z podejściem siedliskowym, koncentruje się na sferach życia codziennego ludzi w określonych siedliskach i realizacji przedsięwzięć w duchu partnerstwa, podejmowanych w wyniku negocjacji i uzgodnień;

W rozwoju promocji zdrowia można wyróżnić dwa modele: wcześniejszy - medyczny lub prewencyjny oraz obecny - ukierunkowany na upodmiotowienie.

Model medyczny, prewencyjny funkcjonował w pierwszym etapie jej rozwoju. Wyrósł on z nauk medycznych. Działania były ukierunkowane na jednostkę, eliminowanie czynników ryzyka, kształtowanie pro­zdrowotnych zachowań zdrowotnych oraz profilaktykę pierwszorzędową. Utożsamiano promocję zdrowia z tą fazą profilaktyki.

Współczesny model promocji zdrowia jest ukierunkowany na upodmiotowienie jednostek i społeczności. Pojęcie to wywodzi się z nauk społecznych, zwłaszcza z psychologii społecznej, ma wiele znaczeń i odnosi się do różnych aspek­tów sprawowania przez ludzi kontroli (kierowania, panowania, zdobywania władzy) nad swoim życiem i przejmowania odpowiedzialności za swoje decyzje dotyczące zdrowia.. Rozróżnia się:

• Upodmiotowienie psychologiczne - subiektywne poczucie kontroli nad własnym życiem i zdrowiem, doświadczane przez człowieka w danym środowisku (fizycznym
  i społecznym);

• Upodmiotowienie społeczności - proces działań społecznych z uczestnictwem ludzi, organizacji i wspólnot w celu zwiększenia indywidualnej i wspólnej kontroli nad warunkami
  i jakością życia, w tym także działaniami na rzecz zdrowia.

Akcent położony jest na aktywność jednostek i społeczności, dobrowolność, swobodę decyzji i wyborów, działania na poziomie indywidualnym i środowiskowym.

Model promocji zdrowia ukierunkowany na upodmiotowienie wskazuje
na złożoność działań w promocji zdrowia i dużą liczbę podmiotów, które powinny w nich uczestniczyć. W centrum modelu znajduje się edukacja i prozdrowotna polityka publiczna.: promocja zdrowia = edukacja zdrowotna x prozdrowotna polityka publiczna. Zadaniem edukacji ukierunkowanej bezpośrednio na upod­miotowienie jednostek, a pośrednio społeczności, jest wzmacnianie ich zdolności do działań na rzecz zdrowia, a także wpływania na osoby tworzące politykę publiczną.

Mass media Mass media

5.3.6. Edukacja zdrowotna jako kluczowy komponent

promocji zdrowia

Promocja zdrowia jest kluczowym, niezbędnym komponentem jest edukacja zdrowotna. Aby ludzie uczestniczyli w działaniach promocyjnych - potrzebne im są do tego odpowiednie kompetencje, które uzyskują w procesie edukacji zdrowotnej. Edukacja zdrowotna jest elementem działań we wszystkich obszarach promocji zdrowia.

W medycznym, prewencyjnym modelu promocji zdrowia główną cechą edukacji zdrowotnej była perswazja, której często towarzyszyło nakłanianie ludzi do zmiany zachowań w zdrowiu i chorobie, aby zapobiegać chorobom lub im skutkom (profilaktyka pierwszo-, drugo- i trzeciorzędowa). perswazyjny model edukacji zdrowotnej nie był skuteczny i zdaniem niektórych autorów wątpliwy z etycznego punktu widzenia.

W modelu promocji zdrowia ukierunkowanej na upodmiotowienie edukacja zdrowotna ma dwie podstawowe funkcje:

• Tworzenie warunków, w których ludzie uczą się o zdrowiu i chorobach. Przez uczenie ludzie wzmacniają swoje zdolności do działania na rzecz zdrowia własnego i innych oraz stają się podmiotami tych działań. Upodmiotowienie jed­nostek jest, więc bezpośrednim efektem edukacji. Mogą one zmieniać styl życia i w ten sposób poprawiać swoje zdrowie oraz tworzyć upodmiotowione

• Oddziaływanie na decydentów i grupy zawodowe, które tworzą lub mają znaczący wpływ na politykę publiczną i tworzenie środowisk wspierających zdrowie.

We współczesnym modelu promocji zdrowia ukierunkowanej na upodmiotowienie ludzi istnieje dwukierunkowe podejście do edukacji zdrowotnej:

• Oddziaływanie na ludzi (jednostki i grupy)

• Oddziaływanie na znaczące grupy profesjonalistów i osób tworzących politykę zdro­wotną, społeczną,
  a także edukacyjną

5.4. Profilaktyka a promocja zdrowia
Różnice między nimi dotyczą punktu wyjścia, celu, adresatów, a także wykonawców działań
Z różnic tych wynika także potrzeba wykorzystywania odmiennych strategii edukacji zdrowotnej.

Tabela 5.1. Różnice między działaniami w profilaktyce chorób i w promocji zdrowia

Cecha	Działania w:
		Profilaktyce chorób	Promocji zdrowia
Punkt wyjścia	Choroba	Zdrowie
Cel	Uniknięcie choroby - utrzymanie obecnego stanu - status quo	Zwiększanie potencjału zdrowia
Adresaci	Akcent na wybrane grupy populacji, zwłaszcza o większym ryzyku chorób	Cała populacja, w kontekście codziennego życia
Wykonawcy	Głównie resort zdrowia (działania medyczne)	Uczestnictwo społeczeństwa, działania wielosektorowe

PS.

Modele edukacji

Aspekty etyczne wymienic 2 podstawowe

Instytucje i organizacje 3 wymienic

Profilaktyka co to jest

III etap profilaktyki

Promocja zdrowia co to jest

3 wybitne postacie zaznaczyc z wymienionych

Co to jest alfabetyzacja, modelowanie,

Karta ottawska

Poczytaj sobie o książkach kto jaka napisał bo tego nie pamiętam a tam będą pytania o książki i czasopisma jakie wyszły i dlaczego były wazne.

_J2

Część I. Edukacja zdrowotna — podstawy teoretyczne i metodyczne

_J2

Część I. Edukacja zdrowotna — podstawy teoretyczne i metodyczne

Rozdział 5. Edukacja zdrowotna a terapia i profilaktyka chorób oraz promocja zdrowia 10

11

Część I. Edukacja zdrowotna — podstawy teoretyczne i metodyczne

Mieć dobre samopoczucie fizyczne, psychiczne i społeczne

ŻYĆ TWÓRCZO

ZDROWIE ZDROWIE

Zwiększyć

Aby

PROMOWAĆ ZDROWIE (doskonalić, tworzyć, potęgować)

ZDROWIE ZDROWIE

Utrzymać status quo

Aby

ZAPOBIEGAĆ CHOROBOM (profilaktyka)

CHOROBA choroba

Zlikwidować, zahamować, zmniejszyć skutki

Aby

LECZYĆ CHOROBY (terapia)

Wiedzieć, rozumieć, umieć, chcieć

Aby

EDUKACJA ZDROWOTNA

(kształcenie, nauczanie, wychowanie)

• Edukacja zdrowotna jest wiązana ze wszystkimi fazami profilaktyki

• Osoby prowadzące edukację zdrowotną powinny posiadać wiedzę o metodach zapobiegania głównym problemom zdrowotnym grupy osób, z którymi pracują

Rzecznictwo

Lobbing

Mediacje

Koalicje w promocji zdrowia

Prozdrowotna polityka publiczna

Służby dla zdrowia

Środowisko

Upodmiotowienie społeczności

Reorientacja

Zdrowie

Wsparcie

Służby medyczne

Styl życia

WKŚ

Interpersonalna

Upodmiotowienie jednostki

Interpersonalna

Edukacja i szkolenie

---