Narodziny filozofii miału miejsce w Jonii (Turcja) i było to przejście z MYTHOS do LOGOS

MYTHOS - opowieść, poezja, coś pierwotnego co wyrażało prawdę o świecie.

podział ludzi na role, które mają pełnić

przenikanie sfery boskiej do ludzkiej

skutek i przyczyna są trudno wytłumaczalne

LOGOS - 1.Słowo 2.Argument, rozumowanie

pojęcia ogólne

pojęcia abstrakcyjne

człowiek może nabrać dystansu do siebie

oddzielenie sfery boskiej od ludzkiej i zanikanie ról społecznych

Religia starożytnej Grecji była podzielona na dwa nurty:

1. Misteria - życie wewnętrzne jest bogatsze (ORFIZM)

2. Państwowy - mity i bogowie olimpijscy, które niewiele miały wspólnego z filozofią

ARCHE (principium) - posiada trzy różne definicje zależne od problematyki:

1. Fizyczna - początek, pierwsza przyczyna

2. Polityczna - władza, jaka rządzi światem

3. Metafizyczna - zasada i racja istnienia

Natura, przyroda - rzeczy nietrwałe, które powstają i giną.

TALES Z MILETU - PIERWSZY FILOZOF

1. Pochodzenie - Jończyk lub Fenicjanin.

2. Czy przypisywana mu wiedza jest prawdziwa

3. Był samotnikiem albo działał społecznie.

POGLĄDY TALESA:

Teza 1 - o kawałku drewna

Teza 2 - szuka niezmiennej zasady w zmiennej materii - magnez (dusza przyciągająca)

Tales uważał, że ruch na świecie istnieje dzięki przenikającej go duszy. Na tej podstawie można wysnuć o nim kilka hipotez:

1. Tales był pierwszym filozofem racjonalnie myślącym, ale ciągle znajdował się pod wpływem mitów i utożsamiał świat z bogami - animizm

2. Tales był prekursorem i wprowadzając koncepcję duszy przenikającej świat dał podstawy stoikom.

3. Tales dostrzegał, że jego teoria ma luki, ale nie potrafił ich inaczej rozwiązać.

ANAKSYMANDER Z MILETU

APEIRON - nieograniczony, coś pośredniego między żywiołami, nie mające definicji pojęcie najogólniejsze. Można przypisać mu następujące cechy:

1. Jest nieograniczony przestrzennie

2. Jest nieograniczony czasowo/nieskończony

3. Jest jeden, poza wszelką numeracją.

(nic konkretnego i nic zróżnicowanego)

4. Pozostający w ruchu

5. Jest niewyczerpywalny

6. Jest boski

7. Rządzi - otacza wszystko, zawiera wszystko i jest granicą świata.

Wyrażenie „nieba i światy” oznacza, że Anaksymander mógł:

1. wierzyć w światy koegzystujące

2. Inne światy czasowe

3. Zmiany cykliczne w jednym świecie

ZNANI HISTORYCY O KONCEPCJI BOGA W FILOZOFII STAROŻYTNEJ:

Orientacja niemiecka - światopogląd religijny

(Hegel, Werner Jaeger)

v

Filozofia grecka

^

(pozytywizm, John Burhet)

Orientacja Anglosaska - światopogląd niereligijny

Gregory Vlastos - religia znaturalizowana

---

“W rzeczach z których byty powstają znajdują one z konieczności swój kres, ponieważ za niesprawiedliwość płacą sobie karę i rekompensatę według orzeczenia czasu”

Dwie interpretacje tego cytatu:

1. Fryderyk Nietzsche - każda indywidualność spotyka się z karą od strony świata, który za niesprawiedliwe uznaje taką kolej rzeczy.

2. Gregory Vlastos - wyłanianie się przewagi spotyka się z oporem ze strony praw natury, dlatego nigdy dominacja nie może się utrzymać. Pogląd ten uznaje, że cytat ten powstał na podstawie obserwacji polityki, gdzie żadna dominacja nie utrzymywała się na długo.

3. Werner Jaeger - uważa, że jest to pierwsza w historii filozofii zachodniej TEODYCEA (problem pochodzenia zła).

PITAGORAS I PITAGOREJCZYCY - pochodził z Samos i działał w Italii. Uznawany za legendarną postać, której istnienia nikt nie jest pewien, a neoplatończycy zaliczyli go w poczet boskich mędrców, którzy pokonali barierę człowieczeństwa. Stworzył bractwo religijno-intelektualne.

Sybaris - hedonistyczne miasto, którego obecności nie mogli znieść ascetyczni pitagorejczycy, których siedziba była w Krotonie.

Hippasos z Metapontu po rozłamie pitagorejczyków opisał ich jako:

1. matematycy - zajmowali się wiedzą (mieli bezpośredni dostęp do nauki mistrza)

2. akuzmatycy - przekazywali maksymy religijne (słyszeli głos mistrza za zasłoną)

Istnienie Pitagorasa zakwestionował BURKERT w swoim dziele pt „Lore and science In Ancient Pythagoreanism”:

1. Arystoteles mówi o „tak zwanych” pitagorejczykach.

2. Jeżeli już wspomina to mówi o cudotwórcy

3. Pitagoras nie wywarł wpływu na Platona

4. Cały kult rozpoczął się dużo później niż żył Pitagoras (czasy Akademii Platońskiej)

* Całość tych poglądów skrytykował Charles Kahn i Cornelia de Vogel

Reguły panujące w bractwie skupiały się na dwóch tendencjach:

1. Przykładano mniejszą wagę do więzów stanowionych, ale uznawano, że wszystko co żyje jest połączone ze sobą.

2. Indywidualność jednostki była podstawą przyjęcia jej do bractwa.

Koncepcja duszy wg Pitagorasa:

1. Umysł - władza poznawcza

2. Czynnik życia

3. Nosiciel tożsamości

Mimesis - zasada twórczego naśladowania natury lub dzieł mistrzów.

teoria (wiedza) kontemplowała kosmos(porządek) umożliwia katharsis (oczyszczenie) prowadzi do teorii

Pitagorejczycy twierdzili, że realnymi własnościami bytu jest ilość substancji określona przez geometrię czyli zasady matematyki. W ten sposób liczby były składnikami, przyczyną i wzorem rzeczy oraz jedynym bytem realnym (tetraksys).

Arystoteles wysunął o pitagorejczykach następujące tezy:

-ciała składają się z liczb, które są niepodzielną całością

-tożsamość rzeczy składa się z liczb zawartych w tych niepodzielnych wartościach

-liczby są zasadą, będąc efektem powstawania i rodzenia się, uważali, że konstytuowanie się liczb jest procesem fizycznym .

Budowa świata wg pitagorejczyków przebiegała podług schematu:

PUNKTY LINIE PŁASZCZYZNY BRYŁY

Podaje się też kontrast między pitagorejczykami, a Pitagorasem, który pochodzi między innymi z

1. Różnic w koncepcji duszy:

1. Pewna modyfikacja liczb

2. Pyłek powietrza lub to co ten pyłek porusza

3. Dusza jest harmonią, czyli zbiorem przeciwieństw

4. Dusza nieśmiertelna, która się przenosi do innych ciał

2. Pitagoras zakładał, że świat jest jednością, a pitagorejczycy, że ma budowę złożoną z atomów. Różnica między poglądami Pitagorasa, a Filolaosa, który jako pierwszy myśliciel wystąpił z krytyką geocentrycznej wizji świata.

PARMENIDES Z ELEI - (~515 p.n.e.) cała nauka Parmenidesa została spisana w poemacie pisanym trudną <eliptyczną> greką.

WSTĘP

We wstępie ukazane został obraz młodzieńca, który płynie do bogini, która objawić ma mu prawdę. Pojawia się tam problematyka symbolu światłości i ciemności. Jest kilka koncepcji, które przez wieloznaczność tekstu stają się równie prawdopodobne:

1. Młodzieniec przechodzi z ciemności do światła (objawienie)

2. Ze światłości, która go oślepia w ciemność

3. Ważne jest to, że zatrzymuje się pośrodku

Parmenides już na we wstępie przedstawia swój własny podział wiedzy, na:

1. Wiedzę zaokrągloną - dostępną tylko dla nielicznych

2. Wiedzę doksa - powszechną dla tłumu

CZĘŚĆ I - droga prawdy

Filozof utrzymuje, że istnieją do pomyślenia tylko dwie drogi prawdy:

1. To co jest i nie może nie być.

2. To co nie jest i nie może być

Te zdania są również interpretowane na kilka sposobów:

1. Istnieje coś pomiędzy bytem i nie bytem, czyli zmiana - jest to pogląd śmiertelników, którzy wprowadzają czasownik mediujący (zmiana, stawanie się).

2. Dualizm myślenia, który rozumuje dwie koncepcje tego co jest i tego czego nie ma (byt i niebyt). - interpretacja filozoficzna.

Parmenides jako pierwszy zwrócił uwagę na czasownik „być”, dlatego wielu uważa go za prekursora teorii bytu, ale nie pojmował, że ów czasownik jest wieloznaczny. Najważniejsze znaczenia tego czasownika to:

1. istnieć - ja istnieję

2. predykatywny - jestem jakiś

3. prawdziwościowy - jestem prawdziwy

Ów filozof jako pierwszy pojął siłę argumentu, czyli utożsamił porządek logiki - jeżeli coś jest dedukowalne to jest prawdziwe.

Byt, a więc coś co jest i nie może nie być ma zdaniem uczonego następujące cechy:

1. niestworzone - bo musiałoby istnieć jakieś „nie jest”

2. niepodzielne - jedność numeryczna

3. niezmienne - bo nieruchome

4. doskonałe - nie ma braków

(często porównywane do kuli)

Dwa rodzaje interpretacji poematu Parmenidesa:

1. Kosmologiczny - kontynuuje rozważania Jończyków, ale są oczyszczone z założeń.

2. intuicyjno - logiczna - Parmenidesa interesuje nie tyle rzeczywistość, ile uporządkowanie języka. Interesuje tajemnica sadów negatywnych, tajemnica tego, do czego się one odnoszą, pierwszy Parmenides na to wpadł i to był dla niego olśnienie nie można formułować sądów negatywnych, bo nie mają swojego przedmiotu.

3. Epistemologiczno - ontologiczne - przedmiotem wiedzy nie jest obserwacja, gdyż są złudzeniem, prawdziwy badacz odnosi się tylko do dedukcji.

CZĘŚĆ II - kosmologia, która przeczy części I. Jest ona bardzo dziwna i chaotyczna.

HERAKLIT Z EFEZU - pisał fragmenty metaforycznych pism, które zawierały luźne refleksje. Ponieważ pisał bardzo niejasno został nazwany „ciemnym”. Określano go też pojęciem „melancholia” co mogło znaczyć pomieszanie zmysłów lub nadpobudliwość.

Główna teza Heraklita mówiła o jedności ładu we wszechświecie (istnienie jednego ładu, który ogarnia wszystko bez wyjątku).

Na podstawie powyższej tezy można wyciągnąć kilka wniosków, mianowicie:

1. Wizja świata u Heraklita przypomina nieco panteizm - F.M. Cornford

2. Filozofia Heraklita jest krokiem wstecz w stosunku do Jończyków (F.M. Cornford):

1. filozofowie współcześni heraklitowi głosili materialną zasadę świata, podczas gdy u Heraklita jest ona spirytualistyczna, panteistyczna (ale arche nie jest materialna).

2. Apocrisis - jończycy wyodrębniali aspekty rzeczywistości przez wyznaczanie granic, aby uporządkować wiedzę. Heraklit zaś zatarł wszelkie granice swoją tezą o jedności wszechświata.

3. Polimathija to rodzaj poznania - wielotorowego, stopniowego, wiedza się kumuluje, co w dalszej konsekwencji miało sprzyjać empiryzmowi, Heraklit zaś uznał, że wystarczy znać logos.

3. Istnieją również kontrargumenty, które określają Heraklita jako pioniera nowej sztuki:

1. Teza o jedności jest bardzo mglista, ale są to pierwsze próby stworzenia spójnego i ogólnego systemu filozoficznego.

2. Nowoczesne poglądy na temat poznania - poznanie jest zorganizowanym przez rozum doświadczeniem.

3. Próba stworzenia wielofunkcyjnego języka, w którym będzie można opisać to co niewyrażalne.

Spór dotyczący koncepcji jedności w filozofii Heraklita:

1. Koncepcja wiecznego przepływu (Edward Zeller, Kahn, Jonatan Barnes)

1. liniowa koncepcja (teoria przepływu) - wszystko płynie (wątpliwie przypisywane Heraklitowi, prędzej Kritonowi).

2. cykliczna koncepcja - wszystko się zmienia i powraca, droga w górę i w dół.

2. Koncepcja jedności przeciwieństw (rzeczy są te same, a inaczej je odbieramy)

3. Moralna harmonia - wszystko w świecie ma swoje miejsce i wszystko jest potrzebne. Kontrasty są potrzebne, bo one tworzą harmonię. By odczuwać dobro, musi być zło. Nie ma powodu narzekać na zło, bo to jest niezbędny składnik istnienia harmonii.

Dwa zasadnicze pojęcia wysunięte przez Heraklita:

OGIEŃ - teoria żywiołów u greków najczęściej wyróżnia trzy żywioły: dwa bierne, czyli ziemię i wodę, oraz jeden czynny, a więc ogień (powietrze). Wskazują również na trzy stany skupienia: stały, ciekły i gazowy. Zdaniem Heraklita ogień jest źródłem rzeczywistości i jego końcem.

• NIE - Heraklit nie mówi o powstawaniu świata tylko jego działaniu.

• TAK - Wiecznie żyjący ogień jako nawiązanie do płynącego czasu.

LOGOS - w filozofii Heraklita posiada dwa znaczenia, które się nawzajem uzupełniają:

1. proporcja - rozumny ład równowagi.

2. słowo (teoria, przekaz) - występuje jako drugie i umożliwia czytelność proporcji.

Człowiek w filozofii Heraklita:

• pierwsza koncepcja psychologiczna (dusza i łączący ją ze światem ogień)

• koncepcja polityczna, jako zwolennik demokracji lub arystokracji. Arystokracja jest mu bliższa, gdyż mówił, że im bliżej jedności tym bardziej ona króluje.

• problem życia i śmierci jako koncepcja zbawienia, czyli to, że dusza znajduje swoje bycie poza życiem lub taka, że żyjemy nadal w postaci swoich dzieci etc.

EMPEDOKLES - mógł być uczniem Pitagorasa. Uważano go za lekarza o zdolnościach czarnoksięskich. Odmówił funkcji archonta. Można czytać opowieści o tym, że umarł jak i o tym, że nie umarł, lecz był jednym z „boskich mędrców”.

Podstawowe pojęcia filozofii Empedoklesa:

jako pierwszy mówił o żywiołach jako o arche (porównywał je do korzeni). W swojej filozofii nawiązywał do Anaksymandra, w tym iż żywioły były niezmienne i niepodzielne.

Jak wg Empedoklesa powstają przedmioty?

Żywioły przenikają się w różnym stopniu, ale do ich uaktualniania potrzebne są dwie aktywne siły - miłość i walka - które się przyciągają i odpychają. Uważa się, że Empedokles posługiwał się językiem mitologicznym, który służył do określania przyrody. Wszechświat porównywał do kuli i jego tworzenie opisywał przy pomocy czterech następujących po sobie faz:

1. Stan pierwotny, gdy nie działa jeszcze żadna siła, i żywioły wprowadzone w ruch i nie zmieszane znajdują się każdy na swym miejscu i w najdoskonalszym ładzie;

2. okres działania „niezgody”, którego wynikiem jest:

3. stan całkowitego rozmieszania żywiołów i chaosu; po nim zaś następuje:

4. okres działania „miłości”, która łącząc podobne z podobnym, komasuje żywioły i doprowadzi z powrotem do pierwotnego harmonijnego stanu. A potem znów dzieje świata będą rozwijać się dalej w tym samym porządku.

Taka sama analogia była przeprowadzana w stosunku do tworzenia się ludzi:

1. części ciała w chaosie szukają czegoś do połączenia się

2. powstają pierwsze zrosty, ale są całkowicie absurdalne i makabryczne

3. powstają byty larwalne

4. powstają zróżnicowani ludzie

Koncepcję przeciwną przedstawił Jean Ballack - uważał, że zdaniem Empedoklesa świat zaczyna się od kuli, a następnie nastał upadek po którym następuje ewolucja rzeczy żywych. Zgodnie z tą koncepcją świat składał się z następujących epok:

• Kronosa czyli okres składania ofiar i jedzenia zwierząt.

• Kypris (Afrodyty) - epoka szczęścia i jedności.

Poznanie - podstawowym założeniem teorii postrzegania było dla Empedoklesa, iż postrzeganie możliwe jest tylko przy bezpośrednim zetknięciu organu zmysłowego z postrzeganą rzeczą. Założenie to zmusiło go do przyjęcia hipotezy, która znalazła potem

w Grecji prawie powszechne uznanie. Mianowicie fakt, iż widzimy rzeczy odległe, tłumaczył tym, że z rzeczy oddzielają się „wypływy” i z oczu także, i tamte wypływy spotykają się z tymi.

Empedokles napisał dwa wykluczające się dzieła, które próbowano pogodzić:

1. Peri physeos - „O naturze” (nie ma duszy)

2. Katharmoi - „Oczyszczenie” (dusza istnieje) /zachowało się jedynie 5%/

historycy filozofii tłumaczą to sobie w następujący sposób:

1. Empedokles na starość zwariował

2. Istnieją podteksty wskazujące na związek obu dzieł

3. Peri physeos mówi, że wszędzie jest życie, zaś dusza z Katharmoi jest przeniesieniem tej duszy na inne byty. Jest ona nosicielką życia. PANPSYCHIZM

4. W „Oczyszczeniu” była mowa o Afrodycie (miłości), czyli nawiązanie do książki Peri physeos, jako sile, która rządzi przyrodą.

ANAKSAGORAS - porzucił majątek by zająć się filozofią. Został skazany, wraz ze swoim synem, na śmierć przez swoją bezbożność. Sam przebieg procesu nie jest do końca znany - nie wiadomo czy popełnił samobójstwo czy zginął w więzieniu.

Anaksagoras sformułował dwie tezy:

TEORIA UMYSŁU - Anaksagoras uważał, gdyż jego dzieło jest poematem, a nie dziełem filozoficznym, że widzimy świat, który jest uporządkowany. Mógł z tego wyciągnąć następujące wnioski:

1. Chociaż rzeczy są zmienne to umysł jest jednorodny

2. Umysł myśli, czyli nadaje sens światu, który postrzegamy

3. Celowościowa wizja świata - świat działa wg celowego ruchu

4. Anaksagoras nie zrobił z tego pożytku

TEORIA MATERII - można ją sprowadzić do następujących punktów:

1. wszystko jest wymieszane - istnieje pierwotna część mieszaniny, ale i tak wszystko jest ze sobą zmieszane. Przypomina to nieco koncepcję Apeironu, ale tutaj zmieszanie może być nieskończone w górę lub w dół.

2. istnieją substancje jednorodne (zarodki) homo omerta (?), które nie tracą tożsamości przy podziale.

Obie tezy można pogodzić:

1. Nie było w jego czasach rozróżnienia między rzeczami i jej przypadłościami. Dlatego przedmioty są jednorodne, a ich cechy nieskończone.

2. Zarodki lub ziarna, przypominające nieco koncepcję biologiczną, jako jednorodne lub niejednorodne:

1. W każdym pojedynczym zarodku jest zapisane nieskończenie wiele cech.

2. Niejednorodność polega na tym, że każdy zarodek ma swoje indywidualne cechy.

DEMOKRYT Z ABDERY - uczeń Leukipposa. Mówi się o konspiracji platońsko-arystotelesowsko-sokratejskiej przez, którą dzieła Demokryta zostały niedocenione.

KOSMOLOGIA - teoria atomistyczna zbudowana w oparciu o myśl Parmenidesa „to co jest nie powstaje i nie ginie”.

1. Jest byt, nie ma niebytu

2. Byt to jest materialna pełnia - nierozciągłą

3. Bytu jest nieskończenie wiele

Świat składa się z atomów i próżni.

Jak powstają ciała?

łączenie i rozpadanie się struktur atomów, które do tego celu używają specjalnych haczyków i zapinek.

1. Ciała, które widzimy powstają z atomów, które są niewidoczne.

2. Wszystkie połączenia mają charakter tymczasowy. Wszystko oprócz atomów jest śmiertelne.

3. Atomy pozostają w ciągłym ruchu.

Demokryt uważa, że istnieje wiele światów i gdzieś może istnieć świat podobny lub nawet identyczny. Światem rządzi przypadek, ponieważ nawet jeżeli rzeczy mają mieć mechaniczne przyczyny to świat, musiałby powstać, a grecy wcale tak nie uważają.

POZNANIE - dokonuje się za sprawą ruchów atomów:

• Przedmioty emitują swoje podobizny i stykają się z naszymi organami

• Poznanie zmysłowe jest konwencjonalne, jeżeli podobizny się przenoszą przez powietrze to są odkształcane.

• Dusza składa się z lepszych atomów, bo mają kształt kuli. To co do nas dociera trafia do duszy, ale nie wiemy co tam się dzieje.

• Bogowie istnieją, ale są śmiertelni. Nie widzimy ich, bo składają się z kulistych atomów.

ETYKA - Demokryt utrzymał etykę sokratejską tłumacząc, że jest ona odrębną dyscypliną od teorii przyrody.

dusza i ciało to układ atomów

etyka wiedza eutchimia (dobre samopoczucie)

ćwiczenia

ajdos (wstyd)

DUSZA CIAŁO

POLITYKA - teoria ewolucjonistyczna:

1. - człowiek przypominał zwierzęta

2. - niebezpieczeństwo (agresja i odparcie ataku)

3. - państwo (w którymś momencie powstaje społeczeństwo, które zaczyna głosować - demokracja)

SOFIŚCI - istnieje spory problem z ich określeniem, bywają nazywani szkołą filozoficzną, nurtem filozoficznym, a najczęściej ruchem społecznym. Byli to nauczyciele, którzy uprawiali nauczanie zawodowo i brali za to pieniądze.

CZŁOWIEK WOLNY I NIEZALEŻNY FINANSOWO

FILOZOFIA POLITYKA

SOFIŚCI ZREWOLUCJONIZOWALI ZWYCZAJE

BIORĄC ZA NAUCZANIE PIENĄDZE

Istniał spór między sofistyką, a filozofią:

1. Sofistyka udaje filozofią, gdyż jej celem jest praktyczne zwycięstwo, a nie poznanie.

2. Pozór filozofowania polega na tym, że używają pojęć filozoficznych, ale zacierają granicę między nimi.

Do XIX wieku sądzono, że filozofia wygrała ten spór

1. Hegel w swoich rozważaniach przywrócił sofistów do łask, wykorzystując swoją teorię dialektycznego rozwoju świata:

filozofia przyrody filozofia człowieka (sofiści) …

2. George Grotc - „12 tomowa historia Grecji” w 67 rozdziale stwierdził:

1. Sofista to jest zawód i nie można błędami i wypaczeniami obarczać wszystkich.

2. Platon powkładał karykaturalne tezy w ich usta.

3. Sofiści byli wynikiem przemian społecznej demokracji, wyrażali ducha czasu.

3. Karl Popper napisał dzieło, w którym do społeczeństwa zamkniętego zaliczył Platona, Arystotelesa, Hegla i Marksa, a do otwartego Sokratesa i Sofistów.

4. Rorty z kolei uważał, że nie ma filozofii, a jest tylko sofistyka.

• Erystyka - sztuka prowadzenia sporów

• Dialektyka - doprowadza do sprzeczności, ale jej ostatecznym celem była prawda.

• Antylogika - doprowadza do sprzeczności i nic więcej. Metoda sofistów.

Podwójny logos, to tajemnicze dzieło, które odnosiło się do antylogiki sofistów następująco:

1. rzeczy nie zawierają sprzeczności, pozostają w harmonii

2. każdy przedmiot jest wewnętrznie sprzeczny i sprzeczności w nim występują

Sofistów można podzielić na dwie grupy:

1. prawa są konwencjonalne (prawo)

2. prawa pochodzą z natury

PROTAGORAS - (prawo konwencjonalne) najstarszy z sofistów. Był typowym myślicielem konwencjonalnym (nomos). Wiedza o nim pochodzi z „Wielkiej mowy”, „Protagorasa” i „Timajosa”

„Wielka mowa” składa się z dwóch części:

1. Mythos - powieść o powstaniu człowieka i powstaniu społeczeństwa. Zawarty jest tam motyw rozwoju. Wskazano tu wyraźnie trzy fazy rozwoju człowieka:

1. bogowie rzeźbią istoty żywe - Epimeteusz ma za zadanie obdarzenie istot żywy zdolnościami umożliwiającymi im przeżycie. Ten niemądry brat obdarzył wszystkie istoty pozbawione logosu zdolnościami do przeżycia i brakło ich dla człowieka.

2. Prometeusz czujący sympatię do ludzi wykradł bogom technai (sztuki), ale rozdzielił je nierówno. Owe sztuki nie służyły jednak obronie, ale ulepszaniu życia i nie służyły tworzeniu państwa.

3. Wkracza Zeus i dzięki niemu ludzie otrzymują cnotę moralną (arethe), a więc poczucie sprawiedliwości oraz wstyd. Te cnoty zostały rozdzielone równo, a kto nie ma ten „powinien być zabity jak parszywa owca w stadzie”. Powstaje państwo.

Rozwój od stanu naturalnego, gdzie jest bezradny, do stanu politycznego.

2. Logos - w tej części mówi się o cnocie, że nie jest wrodzona, ale trzeba się jej uczyć w środowisku, w którym przebywa. Przez całe życie człowiek się wdraża w pewne zachowania ludzkie (uniwersalizm, ale niezbyt trafne określenie).

Trzy cytaty ilustrują ANTYLOGIKĘ zapisane w „Protagorasie”:

1. Po każdej rzeczy istnieją dwa przeciwstawne logosy (Praga - rzecz; logos - słowo)

1. subiektywny sposób patrzenia jednostek - o każdym problemie można powiedzieć dwie sprzeczne tezy.

2. Obiektywna sprzeczność rzeczywistości

2. Uczynić słabsze zdanie silniejszym

1. Zdanie słabsze to fałszywe, które można uczynić prawdziwym. Uczyli jak nieprawdę przekazać jako prawdę.

2. Obrońcy sofistów uważają, że na gruncie analizy rozumowej i doświadczalnej nie da się rozstrzygnąć pewnych kwestii, więc oba zdania są słabe i przez decyzje ustanawiamy je mocniejszym.

3. O bogach nie mogą stwierdzić, że istnieją, ani, że nie istnieją.

1. Agnostycyzm - nie można powiedzieć nic prawdziwego o bogach.

Interpretacja cytatu „człowiek jest miarą wszystkiego”:

1. Rzeczy istnieją o ile sam twierdzę, że istnieją.

2. Ja jestem miarą tego jak rzeczy istnieją (jak je odbieram)

3. Decyduje o prawdziwości zdań traktujących o tych rzeczach

WZdaniem Sokratesa istniały dwie doktryny u Protagorasa:

1. doktryna dla pospólstwa - ilu jest ludzi, tyle jest punktów widzenia.

2. doktryna dla wybranych - wątek ezoteryczny, który mówi, że w świecie nie ma jedności przedmiotu i podmiotu, bo zarówno jedno jak i drugie się zmienia.

Trzy interpretacje homo mensura:

1. Nie ma jednej rzeczy, wszystko jest subiektywne.

2. Jest jakiś obiektywny przedmiot, ale jego cechy są zależne tylko od tego jak go odbieramy.

rozmowa nie ma sensu, bo nikt nie może Cię przekonywać.

sofista jest jak lekarz, który ma zmienić moje przekonania na te lepsze.

3. Sprzeczność tkwi w rzeczach (wiatr jest zarówno ciepły jak i zimny)

W „Wielkiej mowie” mamy społeczeństwo, a w ostatnim tekście człowieka traktujemy jak indywiduum, które nie potrzebuje społeczeństwa.

1. niektórzy bronią tego i uważają, że dąży to do uniwersalizacji człowieczeństwa.

2. Protagorasa traktujemy jako jednego z pierwszych teoretyków demokracji (bezpodstawne) - człowiek niezależny, ale przez całe życie uczy się od innych.

3. Jestem zależny od „fachowca” - postawa roszczeniowa.

Sformułował klasyczną zasadę ANTYLOGIKI - o wszystkim można powiedzieć wszystko.

TRAZYMACH i KALIKLES - (prawa natury)

Dwa sposobz postryegania natury:

1. natura jako przyroda spokojna i przyjazna (Antyfon)

2. natura jako ciągła walka o byt (Trazymach i Kalikles)

TRAZYMACH w pierwszej księdze „Państwa”.

1. Sprawiedliwość to jest korzyść silniejszego

1. Mamy trzy systemy polityczne, a sprawiedliwe jest to co narzuca silniejszy:

• Demokracja - demos

• Oligarchia - grupa rządząca

• Monarchia - władca

2. Później Trazymach zmienia definicję sprawiedliwości na klasyczną i udowadnia, że Ci sprawiedliwi są zawsze gorzej traktowani.

1. Trazymach to sfrustrowany moralista, który rozczarował się światem.

2. Ad hominem (jeżeli Ty bronisz sprawiedliwych to popatrz co się z nimi dzieje)

3. Trazymach jako przedstawiciel autorytaryzmu, który powiada, że Sokratesa opisuje naiwna szlachetność (jest niepraktyczne), ale światu potrzebna jest przezorność i inteligentne rozpoznanie rzeczywistości (nowoczesna i sprawna władza).

KALIKLES o którym nie wiadomo czy istniał. Rozmowa występuje w „Gorgiaszu”:

1. Odrzuca rozumowanie spójne, bo on uznaje prawo naturalne. Natura sama objawia co jest sprawiedliwe.

1. tradycyjny arystokratyzm - człowiek władczy jest zdolny nie tylko do obrony samego siebie, ale też tych co są pod jego opieką.

2. antydemokratyczne - demokracja to systemy, które ściągają ludzi do dołu, bo promują przeciętność, konformizm i nie lubi indywidualności. Demos boi się ludzi wybitnych i ich neutralizuje (takim sposobem jest ich sprawiedliwość).

3. Sprawiedliwe jest to co robię, jednak to sprawiedliwość arbitralna (Herakles w wierszu przedstawiony jako grabieżca, któremu wolno grabić, bo nikt mu nie podskoczy).

SOKRATES - trzy rodzaje źródeł o Sokratesie:

1. Arystofanes - „Chmury”

2. Ksenofont - „Wspomnienia o Sokratesie”

Schnayder - Sokrates był filozofem, a Ksenofont nie był filozofem, więc Platon musiał zrozumieć więcej z nauk Sokratesa.

3. Platon - większość dialogów

1. problem autentyczności Sokratesa

2. jak te poglądy odnoszą się do Sokratesa realnego

„Chmury” - Strepsiades chce nauczyć się retoryki dlatego idzie na nauki do Sokratesa, gdzie zostaje wyrzucony za tępotę. Jednak wysyła tam syna, który wraca do domu i bije ojca uzasadniając, że każdy syn powinien mieć swojego ojca. Po czym Strepsiades podpala „myślarnie” Sokratesa i argumentuje to jako dialog z belkami ich szkoły.

WNOSKI:

1. Sokrates był badaczem przyrody.

2. Filozofia przyrody - bogowie są sparodiowani, a boginiami są chmury (bo są amorficzne i można w nich widzieć to co się chce).

3. Teoria języka - jako coś plastycznego, co służy dowolnym konstrukcjom.

Efektem tego nauczania ma być filozof

4. Uczenie niemoralności - logos sprawiedliwy (stare) i logos niesprawiedliwy (nowe)

Efektem tego nauczania ma być sofista.

* prowadzi do gadulstwa (pogoń za nowościami) i erotyki [szczególnie pederastia])

(1)młodzi chętnie gardzą starymi i skłaniają się ku nowym oraz

(2)skłaniają się ku przyjemnością, czyli do logosu nowego.

(3)Logos sprawiedliwy jest normatywny, a logos niesprawiedliwy wskazuje empirycznie na to co robią ludzie, a więc większość.

Arystofanes przedstawił swoje krytyczne stanowisko wobec zmian jakie zachodziły we współczesnym świecie.

1. Erozja cnoty

2. Odwrót od tradycji

3. Nieobecność myślenia normatywnego

Do jakiego stopnia Sokrates jest tym historycznym?

1. Arystofanes uważa, że jest odpowiedzialny za demoralizację młodzieży

1. Od pierwszego zarzutu jaki stawia Arystofanes Sokratesowi, można obalić gdyż w dziele nie pada nigdy zwrócenie się ku pieniędzy

2. Sokrates był przedstawicielem owego gadulstwa, ale podobnie jak wyżej nie porusza owych tematów bezpośrednio.

3. Mógł nie przewidzieć tego co się stanie z młodym człowiekiem.

2. Czy to na pewno są jego poglądy?

1. Nie wiemy czy w ogóle zajmował się teorią przyrody (w Obronie Sokratesa temu przeczył).

2. To się może odnosić do Sokratesa młodszego, o którym mniej wiemy (w Fedonie wspomina, że interesował się badaniami przyrodniczymi, ale ona nie daje obrazu ładu moralnego, stąd zainteresowanie człowiekiem).

Sokrates Platoński - kilka zagadnień:

1. Kwestia definicji - pytanie „co to jest?” i refleksja nad samym pytaniem. Musi istnieć jakaś jedność znaczeniowa w tym co się definiuje. oraz przedmiotem definicji jest wyabstrahowana forma znaczeniowa (idea).

1. Definicja nie może zawierać sprzeczności - „pobożność nie jest bezbożnością”

2. Nie możemy nadawać przedmiotom znaczenia, gdyż ono jest niezależne od czegokolwiek - „pobożność nie sprawia, że wszystko jest pobożne”

3. Forma (to niezależne znaczenie) stanowi wzorzec, który pozwala stwierdzić czy rzeczy są zgodne z ową wyabstrahowaną przez nas istotą rzeczy (ideą).

Nie prowadzi do mizologii - popadanie w nienawiść do logosu.

2. Metoda Elenktyczna (obalam) -

1. Meletos - „Wszyscy umoralniają młodzież z wyjątkiem Sokratesa”

17. Sokrates - „Demoralizatorzy są w większości, a dobrzy wychowawcy są w mniejszości” i „Sokrates jest w mniejszości”

┐A. „Sokrates jest dobrym wychowawcą”

Zdania Q posiadają trzy istotne cechy:

1. Wprowadzane przez Sokratesa

2. Zdaniami posiadającymi walor oczywistej prawdziwości

3. Zdaniami ogólniejszymi niż przedmiot rozmowy

INTERPRETACJA: Sokrates wcale nie jest akuszerem, gdyż nikt tych zdań nie rodzi bez wprowadzenia zdań Q, które podsuwa sam Sokrates. Korzystał więc z systemu myślowego, chociaż każda rozmowa ma charakter fragmentaryczny.

3. Koncepcja wiedzy - Sokrates jednocześnie deklaruje swoją wiedzę i niewiedzę, a dzieje się tak, gdyż za każdym razem ma na myśli inny rodzaj wiedzy:

1. „nie wiem” - nie posiada wiedzy episteme, czyli całościowej.

2. „wiem” - wiedza Elenktyczna, wykorzystywane w metodzie, gdy wie, że Q i dochodzi tym do celu. Wypowiedzenie zdania prawdziwego nie oznacza jeszcze wiedzy, żeby nią była musi spełniać następujące warunki:

1. Wiedza ma być systemowa

2. Jeżeli tak, to wiedza ma być spójna(pozbawiona sprzeczności)

3. Wiedza musi być prawdziwa

4. Adekwatność metody i przedmiotu

P: Rozmowa z politykami, rzemieślnikami i poetami. Rzemieślnicy mają wiedzę, ale tylko o pewnym przedmiocie, który nie jest na tyle doniosły, żeby ją mieć.

4. Teoria jedności cnót - nie ma wielu cnót, jest tylko jedna cnota. Grecy uznawali pięć cnót kardynalnych (wiedza, sprawiedliwość, pobożność, męstwo, zdrowa dusza (rozwaga)). Zdaniem Sokratesa nie można posiadać jednej cnoty nie mając pozostałych.

1. Wynika to bezpośrednio z jego poglądu na temat definicji, cnoty posiadają wspólną istotę.

2. Wiedza ma charakter systemowy, a to narzuca odpowiednią koncepcję człowieka - spójność moralna w człowieku i to, żeby być konsekwentnym. Przykładem na to jest postawa Sokratesa wobec śmierci. Takie życie prowadzi do eudajmonii (czyli szczęścia całego mojego życia).

Trzy typy definicji cnót:

1. definicje potoczne (sprawiedliwość to panowanie silniejszego) - dające taką różność, że w ich rozumieniu nie byłoby sensownym pojmowanie wszystkich cnót.

2. definicje klasyczne (sprawiedliwość to oddawanie każdemu tego co mu się należy; pobożność to robienie tego co się podoba bogom) - jedność w tym rozumieniu polegałaby na tym, że cnoty są częścią jednej twarzy, czyli możemy sobie kogoś takiego wyobrazić, ale nie da to całościowego obrazu cnót.

3. definicje sokratejskie - zawsze pojawia się tutaj wiedza, zarówno techne (umiejętność) jak i episteme (pobożność jest wiedzą o składaniu ofiar i modleniu się.). Jedność polega na tym, że cnota jest wiedzą*.

*Intelektualizm etyczny - każdy kto posiada wiedzę, musi postępować dobrze.

5. Daimonion (boski, demoniczny) - Sokrates taki głos i znak posiadał od dziecka. Ów głos zawsze go powstrzymywał od robienia czegoś złego, można to interpretować jako pewnego rodzaju intuicje.

6. Dusza i jej funkcje - nie została dobrze zdefiniowania, ale Sokrates traktuje ją jako władzę, która poznaje cnoty i gwarantuje jedność w człowieku.

1. Wewnętrzne uporządkowanie człowieka

2. To co w człowieku najlepsze, coś z innego poziomu niż ciało. Człowiek jest bytem szczególnym gdyż posiada duszę, która nim całkowicie rządzi.

To rozumienie budzi pytanie o nieśmiertelność duszy - istnieją opisy eschatologiczne w literaturze, ale nie są one spójne. Koncepcja duszy nieśmiertelnej nie jest jednak potrzebna w kompletnym systemie Sokratesa.

PLATON

1. Nauki niespisane (o grecku) - Hans Kreme zapoczątkował szkołę interpretacyjną dzieł Platona. Te niespisane nauki są ważniejsze niż nauki spisane.

2. Nauki spisane - np. teoria idei

1. Fedon - Sokrates przedstawia rozwój filozofii, jednak ten fragment prowadzi do pewnych rozważań Platona. Poruszamy tu problem przyczyny.

*Przyczyna (po grecku) - nie rozumieli tego słowa tak jak współcześnie, ale nieco szerzej. Jest to wszystko co zostało odpowiedziane na pytanie dlaczego (po grecku: Dia ti).

1. Pierwsza podróż morska (protos plus) - Sokrates przeszedł przez poznanie przyrody i tymi procesami odpowiadano na pytanie „dlaczego” i zraził się do niego, gdyż nie odpowiadał na kwestie matematyczne: jak powstaje 2 z 1?

2. Druga podróż morska (gr. deuteros plus) - świat jest uporządkowany celowo, a tym celem jest dobro. Od tego czasu przestał badać byty w relacjach między rzeczami, ale badał je pośrednio, czyli tak jak się jawią w definicjach, twierdzeniach czy teoriach (to już poglądy Platona).

2. Platon przedstawia swoją koncepcję budowania wiedzy, która jest konsekwencją drugiej podróży morskiej. Przedstawił ją jako procedurę, która ma kilka kroków:

1. Każdą kwestię, którą rozważamy, musimy sformułować jako hipotezę, która jest najmocniejszym logosem, czyli taka, która w efekcie naszej intelektualnej pracy jawi się nam jako najbardziej wyjaśniająca. Wiedza zaczyna się od postawienia hipotezy, a nie zbierania faktów.

2. Najpierw sprawdzamy czy nie jest wewnętrznie sprzeczna. Jeżeli nie to za prawdziwe przyjmujemy jej konsekwencje.

A1 B1, C1, D1

3. Musimy sformułować ogólniejszą hipotezę A2 (która zawiera A1) i sprawdzamy czy nie jest sprzeczna oraz jakie są jej konsekwencje.

A2 B2, C2, A2 B1, C1, D1

4. Jeżeli chcemy podważyć A2 to postępujemy wg tej samej metody.

Wiedza to zbiór hipotez, więc ma charakter tylko hipotetyczny.

3. Teoria idei (po grecku)- dzieli się na dwie mniejsze teorie:

1. Naiwna teoria idei - utożsamia idee z pojęciami ogólnymi.„ Jeśli jest piękno i są rzeczy, która są piękne to są takie ze względu na owo piękno”. Chodzi tutaj tylko o podporządkowanie rzeczy pod pojęcia ogólne i na tej podstawie mówimy, że np. coś jest sprawiedliwe. Każda cecha ma tylko jedno imię, co Platon uważa za naiwne i nie uczone.

2. Wyszukana teoria idei - jeśli definiujemy sprawiedliwość to definiujemy sprawiedliwość samą w sobie, czystą i niezmieszaną. Definiujemy pojęcia, która są niesprzeczne same z sobie, aby wyzwolić się z antylogiki. Platon opowiada metaforę ataku (mittarne): jeśli pojęcie sprawiedliwości jest zaatakowane przez swoje przeciwieństwo to albo atak jest odparty, albo triumfuje napastnik (albo A albo ┐A). Czy jest coś takiego? Są przedmioty, które mają dwa imiona.

• Mamy liczbę 3, która jest określona przez dwa imiona (pojęcia), czyli troistość i nieparzystość. Jeżeli to słowo jest opisywane przez wiele pojęć to są one w logicznym związku ze sobą.

• Mamy przedmiot ciepły, który podpada pod dwa imiona (pojęcia) czyli ciepłość i ogień. Zachodzi związek: ogień jest traktowany jako konkret, czyli nośnik jakiejś właściwości, tutaj ciepła.

WNIOSEK: Istnieją relacje między konkretami i między pojęciami. Można stworzyć ścisłą teorię na poziomie logicznym, która opisuje związki przyczynowo-skutkowe jakie zachodzą w świecie. Platon chciałby stworzyć teorię, która również opisuje rzeczywistość.

*Wracał do tego Spinoza.

1. Państwo (ks. VI i VII) - widać, że jest niezadowolony ze swojej koncepcji wiedzy opisanej w Fedonie. Koncepcje wiedzy i teorii idei są zawarte w trzech najpopularniejszych metaforach:

1. metafora słońca - pojawia się dążenie do osiągnięcia najogólniejszej teorii, mówiącej o tym co najistotniejsze. Ów najdoskonalszy przedmiot nazywa ideą Dobra (gr.). Ta metafora jest zbudowana na analogii między poznaniem zmysłowym (język widzenia) a intelektualnym (język wiedzy):

Jest wzrok i umysł oraz przedmiot poznania wzrokowego i przedmiot poznania rozumowego (pojęcie). Abyśmy mogli to dostrzec musi być światło na poziomie zmysłowym, a na poziomie intelektualnym idea Dobra I. Źródłem światła jest słońce, ale u Platona nie pojawia się czwarty odpowiednik w części intelektualnej więc nadal mamy tam ideę Dobra II, ale jest czymś innym niż ta poprzednia. W ideach szczególne jest to, że są czymś ogólniejszym od cech rzeczy. Żeby nas umysł posiadł zdolność do pojmowania jedności w świecie to musimy mieć jakieś poczucie jedności absolutnej, czyli ta idea dobra I jako porządek epistemologiczny. Idea dobra II jest porządkiem istnienia rzeczy, poziom ontologiczny.

wzrok ------------ umysł

przedmiot -------- idea

potrzebne światło --------- idea dobra I (epistemologiczna)

światło potrzebuje słońca --------- idea dobra II (ontologia)

Chorao oida (wiem) eidos (widzę) - pochodzą z jednego pojęcia.

2. metafora odcinka - wyobraźmy sobie poznanie jako odcinek, który obrazuje przejście od poznania niejasnego do jasnego.

doksa (gr) episteme (gr)

A B C D E

AB - karikazia (wyobrażeń, doznań zmysłowych)

BC - pistis (wiara, przekonanie, pogląd)

CD - dianoja (matematyka, geometria, abstrakcyjny obraz przedmiotów fizycznych, hipotetyczna)

DE - noezis (uniezależniona od tego co fizyczne, nie jest hipotetyczna)

orthedoksa - mniemanie słuszne/prawdziwe, ale są bez jakiejś konsekwencji i nie mieszczące się w żadnym systemie.

otcheton - to co nie hipotetyczne

3. metafora jaskini

aide ja (wychowanie, rozwój ku temu co dobra) - Avadeizia (niewychowanie).(aklit=aklit=aklit=aklit

a) ludzie siedzący w kajdanach - nie są kompletnie pozbawieni poznania. to nie jest najważniejszy przedmiot poznania, a to jest już poważny błąd. Fenomenalizm - istnieje tylko poziom fenomenalistyczny.

b) Jeden wyzwolony - 1.cienie które oglądają ludzie to nie są odbicia przedmiotów, ale ich artefaktów (przedmioty zmysłowe), które przypominają to co naturalne.

c) Nauczyciel - jest jakiś czynnik zewnętrzny, czyli ktoś kto przełamuje opór człowieka i powypycha na kamienistą drogę.

d) poznanie samotnicze

Pokazuje na czym powinno polegać życie ludzkie - człowiek jest tym, który poszukuje ostatecznego sensu. Człowiek żyje w jaskini i próbuje znaleźć wyjście z jaskini w kierunku tego co pełniejsze, prawdziwsze, aby doświadczyć periagogei.

Metafora góry i dołu - ?

Parmenides cz.1 - spotkanie młodego Sokratesa ze starym Parmenidesem, który krytykuje ową teorię idei. Pada kilka istotnych zarzutów:

1.Czy każdy przedmiot ma swoją ideę? (żywioły, błoto etc.)

2. Uczestniczenia, czyli problem z częścią i całością. Do jakiego stopnia możemy wyodrębniać ideę, którą przypisujemy.

3. Argument trzeciego człowieka - można wyobrazić sobie ludzi i ich pojęcie oraz człowieka i jego pojęcie, więc czy jest idea każdego pojęcia człowieka?

Gregory Vlastos - artykuł o tym trzecim człowieku. Próbował zrekonstruować ten argument i wyjawił trochę ciekawego materiału:

krok 1 - „Jeżeli x ,y ,z są F to musi istnieć idea eFnośće względu na którą x ,y ,z są F”

krok 2 - „Jeżeli x ,y ,z i eFfność są F to musi istnieć jakaś inna idea eFność I ze względu na którą x ,y ,z i eFność są F”

krok 3 - Żeby zrozumieć to przejście trzeba wprowadzić dodatkowe założenia: założenie o samoorzekaniu - idea posiada cechę, którą reprezentuje: eFność jest F

krok 4 - jeżeli x jest F to x jest eFnością.

krok 5 - jeżeli eFność jest F to eFność nie jest eFnością.

Sofiści (dialog) - w którymś momencie Platon wspomina o przyjaciołach idei, którzy mówią, że istnieją jakieś tylko dla umysłu dostępne i bezcielesne idee, a świat w którym żyjemy to świat powstawania zaś dziedzina idei to świat istnienia. To pierwszej odnoszą się mniemania, a do drugiej wiedza.

Platon stwierdza, że to teoria straszna i kompletnie pozbawiona sensu. Platon nie tyle mówi o sobie, ale o złym wykorzystaniu idei.

ARYSTOTELES - inny typ osobowości niż Platon, nie był Ateńczykiem. Werner Jaeger napisał książkę o Arystotelesie, w które stwierdził, że im późniejsze są dzieła tym bardziej odchodziły od poglądów Platona. W przypadku Arystotelesa wiele dzieł zaginęło. Są jeszcze dzieła pseudoarystotelesowskie. Są też takie dzieła, które nie są redagowane przez Arystotelesa, ale są to szkice, notatki lub wychodzą spod innej redakcji - stąd problem z kolejnością rozdziałów. Istnieją dzieła polityczne, etyczne, logiczne etc. Arystoteles był pierwszym filozofem, który myślał w kategorii podziału nauk na dyscypliny. Arystoteles utrzymywał liczne związki z dworem macedońskim, został nawet nauczycielem Aleksandra Wielkiego. Jednak zignorował wiele poglądów Arystotelesa, który głosił między innymi, że najlepszym ustrojem jest polis, a Aleksander zbudował coś zupełnie odrębnego - imperium.

Dwa problemy filozofii Arystotelesa: (1) epistemologia i (2) metafizyka.

Epistemologia Arystotelesowska jest zbliżona do epistemologii Platona. Stawiali podobne wymagania wiedzy i odróżniali ją od mniemania (coś mniej wartościowego; gorzej uzasadnionego). Warunki poznania wiedzy są następujące:

1. Wiedza ma być ogólna - myśl, która towarzyszyła większości filozofów w starożytności. Dysponowanie ogólnymi kategoriami pozwala poznać konkret. W naukach demonstratywnych, czyli logice i matematyce, nie ma z tym problemów. Natomiast trudniejsze jest to w przypadku wiedzy nie demonstratywnej, a więc naukach przyrodniczych. Nie istnieje coś takiego jak konkret, gdyż zawsze związane są z pojęciem ogólnym (które nie są jednak wrodzone, tak jak u Platona).

2. Wiedza ma być konieczna - zarówno w związku z pojęciami jak i w związku z rzeczami. Konieczne są warunki powstania czegoś, czyli związki między rzeczami.

W oparciu o to przedstawia swoją myśl o przyczynach, czyli pewne związki koniecznościowe, które są logiczne:

I. Definicja mówiąca o istocie sprawdzanej rzeczy (Czym jest x?) - formalna

II. Wskazuje na właściwości podmiotu (Czy x ma własność y?) - materialna

III. Przyczyna sprawcza (Dlaczego? Wskazuje na pobudkę lub przyczynę)

IV. Przyczyna celowości (W jakim celu? Wskazują na cel działania)

Jeżeli mówimy, że człowiek działa celowościowo to ma to konsekwencje takie, że całe swoje życie muszę celom podporządkować.

Arystoteles nie chciał sprowadzić wiedzy całkowitej do ścisłości (redukcjonizm), ale chciał ją uściślić. Ten kto będzie żądał ścisłości matematycznej w wielu naukach to, zdaniem Arystotelesa, będzie nierozumny, gdyż nie wszystko da się w tym sensie powiedzieć.

Metafizyka to również tytuł dzieła. Nie pada ani razu słowo metafizyka, ale za to Arystoteles pisze o filozofii pierwszej.

1. Metafizyka mówi o bycie jako bycie

2. Metafizyka mówi o bycie najważniejszym, czyli substancji

3. Metafizyka mówi o bycie najwyższym, czyli o Bogu.

Byt jako byt

Byt został do filozofii wprowadzony przez Parmenidesa, jednak jest ono wieloznaczne, dlatego generuje wiele problemów. Określenie tego znaczenia metafizyki jest bardzo nieładne, ale żeby miało charakter poznawczy (coś nam mówiło) to (being qua existant) analiza bytu od strony jego istnienia (jest). Jonathan Bartz twierdzi, że to jest logika, gdyż występują tam liczne prawa logiczne. Byt jest słowem wieloznacznym, ale nie do końca, gdyż nie powstała by żadna teoria. Więc Arystoteles podał kategorie, czyli pojęcia przy pomocy których orzekamy o bycie. Klasyczne wydanie wyróżnia ich dziesięć, ale to nie ważne, bo służą one do wskazania sensu na rozumienie bytu. Arystoteles wyraźnie zaznacza, że relacje między kategoriami nie są logiczne, to znaczy, że istnienie nie jest cechą, którą można przypisać przedmiotowi. Jest to ważne, aby ocenić ontologiczny dowód (argument) na istnienie Boga.

Substancja - jest to jednostka istnienia, czyli coś co jest ontologicznie niezależne. Co to takiego? Konkretne przedmioty jednostkowe, to o czym orzekamy, ale nie orzekamy nic konkretnego, tylko same ogóły. Substancje odróżniamy od przypadłości, które w skład substancji niekoniecznie wchodzą. Substancja jest przez niego opisywana przez dwie pary pojęć:

Forma i materia - forma to jest struktura, a materia to tworzywo. Forma jest tym co ogólne, a materia tym co jednostkowe. Nie był zwolennikiem gatunkowego obejmowania formy.

Akt i możność - opisują proces (zmianę). Arystoteles stwierdził, że każdy byt ma swój „scenariusz” i opiera to na myśli, że jest to zawsze proces dojrzewania. Człowiek świadomie dochodzi do swojego celu. Przyroda jak i wszystkie byty mają takie scenariusz, co oznacza, że świat jest wieczny, bo zakłada się zawsze występowanie istnienie jakiejś materii. U Arystotelesa nie ma możliwości ewolucji.

Hypokeinenon(jakaś materia prima) czyli podłoże/podmiot, jest to coś absolutnie pierwszego i możemy o tym jedynie pomyśleć jako o eksperymencie.

coś co było i jest (istota) - coś związanego z substancją.

synonim (?)

Bóg - istnieje kilka nurtów i refleksji, które prowadzą do Boga.

Jeden z nurtów to teoria substancji, z której wynika, że musi być substancja najdoskonalsza, gdyż mając akt i możność, to można sobie wyobrazić czysty akt, czyli coś doskonałego, ostatecznego i spełnionego.

Inny nurt pochodzi z pytania o przyczynę ruchu. skoro istnieje ruch to musi mieć swoją przyczynę i to w dodatku celową, a to dlatego, że przyczyna musiała być nieruchoma, a jeśli taka to też i celowa. Bóg jako Pierwszy Poruszyciel.

Jeszcze jeden nurt mówi o Bogu w kontekście człowieka. Jest coś w człowieku doskonałego, a mianowicie myśl. Stąd wyższość kontemplacji nad działaniem. Bóg to myśl, która myśli się sama o sobie.

Hellenizm - cynicy, stoicy, epikurejczycy i sceptycy (akademicy). Filozofia hellenistyczna zaczynała nabierać charakteru praktycznego, co miało już taki wydźwięk do końca starożytności. Odpowiadała na pytanie jak żyć? Jak osiągnąć szczęście? Postać Sokratesa stałą się centralną sylwetką filozofii. Nie tylko uwielbiano tego filozofa, ale też krytykowano - szczególnie przez uczniów Arystotelesa.

TEORIA PRZYRODY:

Cynicy nie mieli żadnej teorii przyrody, gdyż ich to nie interesowało, a zajmowanie się takimi problemami jest marnowaniem czasu.

Epikurejczycy mieli już swoją filozofię przyrody. Jak powinno wyglądać szczęśliwe życie? Tylko to co nas do odpowiedzi na to pytanie prowadzi interesowało epikurejczyków. Lukrecjusz powołuje się na Demokryta i głosi prostą teorię atomistyczną, w której wiele atomów krąży w próżni. Tłumaczenie przyrody jest mechanicystycznie sprawcze i nie występuje tutaj żadna teleologia. Taka wizja świata zakłada determinizm, ale ani jeden ani drugi się z tym poglądem nie zgadzają, gdyż istnieje ruch przypadkowy, zwany (gr) harenkriza. Taka hipoteza ma umożliwiać wolność woli na poziomie moralnym. W człowieku istnieje dusza witalna i racjonalna. Pierwsza nazywa się anima, a druga animus.

Stoicy też mieli rozbudowaną teorię przyrody. Świat przyrody jest światem skończonym, a jego natura jest monistyczna. Do opisu monistycznego świata używano pluralistycznego języka. Stoicy uważali, że jedyny świat jaki istnieje to ten materialny. Używali jednak witalistycznego języka i określali działającą w nim siłę jako pneuma (gr). Ów pogląd jest związany z poglądami Heraklita, a owa siła utożsamiana z ogniem. Używano też panteistycznego języka opisującego wielu Bogów. Mówią jeszcze o logosie, który przenika świat. Ma on charakter racjonalnego nasienia, które świat porusza i nadaje mu sens, kierunek rozwoju. Pojawiają się tam wątki legalistyczne, gdyż jedność świata wyraża się jeszcze w prawie stanowionym.

TEORIA POZNANIA:

Cynicy w swym przedmiocie poznania wyznawali skrajny empiryzm. Więc poznanie ma charakter empiryczny. Nie można wyjść poza doświadczenie i definicja pojęć ogólnych nie jest możliwa.

Epikurejczycy - też preferują empiryzm i twierdzą, że doświadczenie zmysłowe jest zawsze prawdziwe, a prawda lub fałsz tyczą się tylko sądów. Mogę jeść ciasto i mówić, że jest gorzkie, a wtedy jest prawda. Sąd zaś o tym ciastku ma dopiero charakter uprawniający do wartościowania.

Platon pokazuje metaforę tabliczki z wosku, która jest jak ludzkie poznanie gdzie odbijają się tysiące rzeczy. I sprawia, że w jakiś sposób poznajemy to co się tam odbija, a jest tak bo przedmioty emanują podobiznę przedmiotu. A dopiero te odciski powodują, że powstają twierdzenia ogólne.

Epikurejczycy mówią, że jeżeli będziemy się trzymali porządku w poznaniu czyli: percepcja, pamięć (czyli utrwalanie), utworzenia pojęcia, ogólnego. Jeżeli tak będziemy postępować to nie popełnimy błędów. Hypoesis (gr), czyli przypuszczenie oznaczające coś więcej niż mówię w doświadczeniu. Wiedza jest tylko indukcyjna, ale pozwala człowiekowi obrać drogę dowolną (postawić sobie cel).

Stoicy też mają swój teorię, a wszystko zaczyna się od wrażenia (fantasia). Kateleptyczne (chwytają przedmiot) i niekataleptyczne. Chryzyp odcinał się od tego podziału. Sceptycy uważają, że nie można tak odróżnić wrażeń od siebie. Z tych wrażeń powstają pojęcia ogólne, które są także wyobrażeniami. Czyny nie prowadzą do rzeczywistego dobra, ale takiego, którego jakby nie ma, ale jest wyobrażane. U stoików istnieje władza zwierzchnia (hegemonicon), ona nadaje jedność podmiotową i jest władzą moralną, to jest rozstrzygającą.

ETYKA I SPOSÓB ŻYCIA:

Cynicy - popularna wersja głosi, że nazwa została wzięta o psa (chyros). Diogenes dał podwaliny pod ten pogląd. Najważniejszą rzeczą jest cnota (arete). a podstawowym wskaźnikiem jest samowystarczalność, czyli (autarkia). Odrzucając wszystko co niekonieczne staniemy się właśnie tacy. Niekonieczne są rzeczy związane z ciałem, a pozostaje życie intelektualne. Wolność od zarozumiałości, jeśli chce być dobry to muszę wiele posiadać.

Sceptycyzm i neoplatonizm

---