93. Skutki zdrowotne wywołane przez najczęściej występujące zanieczyszczenia powietrza atmosferycnego. str 302 w Robbinsie

ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

chemiczne w środowisku zewnętrznym

fizyczne - pyły w pomieszczeniach zamkniętych

[wikipedia ]smog- to słowo, które powstało ze zbitki dwóch angielskich słów: smoke - dym i fog - mgła. Jest to nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współdziałaniu zanieczyszczeń powietrza spowodowanych działalnością człowieka oraz niekorzystnych naturalnych zjawisk atmosferycznych: znacznej wilgotności powietrza (mgła) i braku wiatru. Wchodzące w skład smogu szkodliwe związki chemiczne, pyły i znaczna wilgotność są zagrożeniem dla zdrowia, są bowiem czynnikami alergizującymi i mogą wywołać astmę oraz jej napady, a także powodować zaostrzenie przewlekłego zapalenia oskrzeli, niewydolność oddechową lub paraliż układu krwionośnego.Ze względu na miejsce i warunki powstawania oraz skład chemiczny możemy wyróżnić dwa rodzaje smogu:Smog londyński - w skład którego wchodzą: tlenek siarki(IV), tlenki azotu, tlenki węgla, sadza oraz trudno opadające pyły. Występuje głównie w miesiącach od listopada do stycznia podczas inwersji temperatur w umiarkowanej strefie klimatycznej.Smog Los Angeles (smog fotochemiczny, ozon troposferyczny) - powstaje przede wszystkim w miesiącach letnich, w strefach subtropikalnych. Skład: tlenki węgla, tlenki azotu, węglowodory. Związki te ulegają późniejszym reakcjom fotochemicznym, w wyniku których powstają: PAN (azotan nadtlenoacetylu), aldehydy oraz ozon.

metropolie nękane przez smog (w składzie: ozon, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, tlenek węgla, ołów, drobnocząsteczkowe pyły) - Londyn, Los Angeles, Houston, Meksyk

zanieczyszczenia przemysłowe po katastrofie w Bhopal - Indie ( skład: węglowodory policykliczne - kancerogeny!, jak izocjanki metali)

zanieczyszczenia wywołane przez pyły wulkaniczne - np. wulkan Św. Heleny

Im wyższe stężenia tym gorzej, jak również gorzej, gdy zanieczyszczenia działają w skojarzeniu ze sobą.

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE ZANIECZYSZCZENIA POWIETRZA

Najbardziej uciążliwy - OZON - O₃ - powstaje, gdy tlenek azotu, tlenek siarki, węglowodory przereagują z tlenem atmosferycznym, w drogach oddechowych uwalnia mediatory zapalenia, powoduje:

• u osób zdrowych - łagodne objawy, zaburzenia funkcji oddechowej, ból

• u osób z astmą oskrzelową lub rozedmą - bardziej niebezpieczny, może wywołać napad astmy, przyśpieszyć rozedmę

PYŁY - najniebezpieczniejsze te < 10 mikrometrów (znaczący składnik SMOGU), biorą się z budownictwa (azbest), przemysłu, spalania, przyczyna PYLIC, jak sama nazwa wskazuje.

• większe są zatrzymywane w nozdrzach i na śluzie i wymiatane przez rzęski.

• mniejsze są fagocytowane w pęcherzykach oddechowych przez makrofagi i neutrofile, to one wywołują reakcję zapalną (mediatory: MIP-1alfa - białko zapalne makrofagów i endotelina)

DWUTLENEK AZOTU - bierze się ze spalania węgla, drewna, benzyny, rozpuszcza się w drogach oddechowych i powstają kwasy niszczące ich nabłonek , u dzieci częstsze infekcje dróg oddechowych

DWUTLENEK SIARKI - spalanie węgla, drewna, benzyny, drazni i niszczy nabłonek

TLENEK WĘGLA - niepełne spalanie benzyny, oleju napędowego, gazu ziemnego, drewna, wiąze się z Hb wypierając oksyHb, Połączenie hemoglobiny z tlenkiem węgla nazywane karboksyhemoglobiną tworzy się 210 razy łatwiej i charakteryzuje się znacznie większą trwałością niż połączenie z tlenem co prowadzi do niedotlenienia uogólnionego lub ostrego zatrucia! (najczęstrza przyczyna śmierci z powodu zatruć, w wielu krajach- pożary, spaliny, próby samobójcze)

% karboksyhemoglobiny we krwi	objawy zatrucia
<4	brak objawów
4-8	niższa koncentracja, popełnianie drobnych błędów w testach
8-10	popełnianie ważnych błędów w testach
10-20	uczucie ucisku i lekki ból głowy, rozszerzenie naczyń skórnych
20-30	ból głowy, tętnienie w skroniach
30-40	silny ból głowy, osłabienie, oszołomienie, nudności, możliwość zapaści
40-50	silny ból głowy, osłabienie, oszołomienie, nudności, zaburzenia czynności serca, przyspieszenie tętna, zapaść
50-60	zaburzenia czynności serca, przyspieszenie tętna, śpiączka przerywana drgawkami
60-70	śpiączka przerywana drgawkami, upośledzenie czynności serca i oddychania, możliwość śmierci
70-80	tętno nikłe, oddychanie zwolnione aż do porażenia, zgon

Charakterystyczne dla ostrego zatrucia czadem jest różowe, karminowe zabarwienie skóry.

Objawami zatrucia przewlekłego są:

• osłabienie pamięci upośledzenie psychiczne, utrata łaknienia, utrata czucia w palcach, senność w dzień i bezsenność w nocy, zaburzenia krążenia,

• zmiany w morfologii krwi

• objawy parkinsonizmu: drżenia mięśni, maskowaty wyraz twarzy, "chód pingwini" - ostrożne poruszanie się z szeroko rozstawionymi nogami

• szaroziemiste zabarwienie skóry.

poziom powyżej 70% karboksyhemoglobiny we krwi oznacza nieodwracalne zmiany w mózgu będące wynikiem niedotlenienia, czyli w konsekwencji zgon.

POSTĘPOWANIE przerwanie kontaktu osoby zatrutej z tlenkiem węgla Tlenoterapia konwencjonalna i w komorze hiperbarycznej. Określenie optymalnego schematu leczenia jest kontrowersyjne, transfuzja krwi, zapobieganie obrzękowi mózgu, leczenie kwasicy metabolicznej, leczenie hipertermii

OŁÓW - pracownicy zatrudnieni przy produkcji ogniw elektrycznych, amunicji, naprawie chłodnic, w odlewniach metali, malarze , ołów jest toksyczny dla NEREK, powoduje: niedokrwistość( hamuje syntezę hemosyderyny) kolkę brzuszną, neuropatię obwodową, bezsennosć, zmęczenie, zaburzenia kojarzenia.

ZANIECZYSZCZENIA POMIESZCZEŃ ZAMKNIĘTYCH

Im szczelniejsze pomieszczenie, tym gorzej.

Njapowszechniejszy jest DYM TYTONIOWY, również ozon, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, ołów, tlenek węgla, pyły, najniebezpieczniejszym jest AZBEST.

DYM DRZEWNY - zawiera tlenki azotu i węgla, drażni drogi oddechowe, sprzyja zakażeniom płuc, może zawierac policykliczne węglowodory - kancerogeny!

RADON - jako gaz powstaje z rozkłądu uranu w glebie, w pomieszczeniach na terenach przy elektrowniach atomowych i składowiskach odpadów radioaktywnych. Uznaje się go za czynnik etiologiczny RAKA PŁUC

BIOAEROZOLE - mikroorganizmy, np. Legionella, wirusy przeziębienia i zapalenia płuc, alergeny sierści zwierząt, roztoczy kurzu domowego, grzyby, pleśnie. Wywołują zapalenie śluzówek nosa, spojówek, astmę oskrzelową

zespół „chorego budynku” - w wyniku niedostatecznej wentylacji

FORMALDEHYD - podrażnienie spojówek, śluzuwek nosa, astma, może być kancerogenny, generowany w wyniku m.in. palenia papierosów

WŁÓKNA MINERALNE - w budownictwie, podrażnienie dróg oddechowych, skóry -AZBESTU - wygłuszanie, izolowanie budynków - rak płuca i międzybłoniak opłucnej!!

94. Typy uszkodzeń płuc w zależności od rodzaju zanieczyszczeń powietrza ,tabelka 8-2, str. 303 Robbis

• bezpośrednie uszkodzenie komórek (ostre, przewlekłe zapalenia dróg oddechowych) (substancje drażniące, dutlenki siarki, azotu)

• nasilona proteoliza (rozedma) (dym tytoniowy, pyły <10 mikrometrów)

• efekt alergiczny, z podrażnienia (astma oskrzelowa) (pyły organiczne, mineralne)

• uszkodzenie immunologiczne (alergiczne zapalenie płuc) (subst. drażniące i organiczne pyły)

• włóknienie po pobudzeniu makrofagów i leukocytów do wydzielania cytokin miejscowo (pylice) (pyły <10 mikrometrów)

• efekt mutagenny i promocyjny (nowotwory) (azbest, radon, dym tytoniowy, węglowodory policykliczne)

95. Skutki zdrowotne wywołane zanieczyszczeniami przemysłowymi w miejscu pracy , Robbins str. 304, i tabela 8-4

WAŻNIEJSZE z tekstu

pary formaldehydu i amoniaku-labolatoria, palenie w środowisku pracy- podrażnienie śluzuwek, pogorszenie wzroku

dym tytoniowy, azbest, niestabilne związki niklu, arsenu, chromu - kopalnie, huty, budownictwo - nowotwory płuc

benzen, promieniowanie radioaktywne, 1,3-butadien - białaczki

chloroform i czterochlorek węgla, inne związki organiczne - środki ochrony roślin, chemiczne czyszczenie odzieży, usuwanie powłok malarskich - nagła duża ekspozycja : mdłości, zawroty głowy, zaburzenia świadomości, śpiączka, mała przewlekła ekspozycja: toksyczność dla wątroby i nerek

węglowodory policykliczne - spalanie paliw stałych, wysokoenergetycznego węgla, gazu w odlewniach stali - najgroźniejsze KANCEROGEBY wśród zaniczyszczeń przemysłowych, nowotwory płuc i pęcherza moczowego

monomery chlorku winylu - używane do produkcji polichlorku winylu - angiosarcoma

TABELA szkodliwośći

serce - tlenek węgla, ołów, rozpuszczalniki, kobalt, kadm

rak płuca - radon, azbest, krzemionka, eter dwuchlorometylowy, nikiel, rsen, chrom, gaz musztardowy

przewlekła obturacyjna choroba płuc - pył zbożowy, pył węglowy, kadm

nadwrażliwość - beryl , izocjanki podrażnienie - amoniak, tlenek siarki, formaldehyd

rak nosogardła - alkohol izopropylowy, pył drzewny

obwodowe neuropatie rozpuszczalniki, akrylamid, chlorek metylowy, rtęć, ołów, arszenik, DDT

zaburzenia chodu, ataksje - clordan(insektycyd), toluen, akrylamid, rtęć obniżenie aktywności OUN - alkohol, ketony, aldehydy, rozpuszczalniki

zaćma -promieniowanie ultrafioletowe

uszkodzenie toksyczne dróg moczowych - rtęć, ołów, estry glikolu, rozpuszczalniki rak pęcherza - aminy naftolowe, 4-aminodwufenyl, benzydyna, pochodne gumy

niepłodność męska - ołów, zmiękczcze ftalowe, niepłodność żeńska - kadm, ołów teratogenne - rtęć, polichlorowane dwufenyle

białaczka - benzen, radon, uran

zapalenie mieszkowe i trądzikowe skóry - polichlorowane dwufenyle rak skóry - promieniowanie ultrafioletowe

naczyniakomięsak wątroby - chlorek winylu

96. Skutki zdrowotne wywołane przez toksyczne i rakotwórcze metale, str 305, Robbins, tabela 8-5.

OŁÓW - toksyczny dla nerek, niedokrwistośc, kolka brzuszna, neuropatia obwodowa, bezsennosć, zmęczenie, zaburzenia kojarzenia - produkcja ogniw elektrycznych, amunicji, naprawa chłodnic, pracownicy odlewni, malarze

RTĘĆ - toksyczność dla nerek, otępienie, drżenia mięśniowe, porazenie centralne, opóźnienierozwoju umysłowego - pracownicy przemysłu chemicznego

ARSEN - rak skóry, płuc, wątroby - górnicy, hutnicy, pracownicy rafinerii, rolnicy

BERYL - ostre podrażnienie i przewlekła nadwrażliwość dróg oddechowych, rak płuca(?) - pracownicy przemysłu lotniczego, ceramicznego, hutniczego

KOBALT I WĘGLIK WOLFRAMU - zwłóknienie płuc, astma oskrzelowa, toksyczność dla nerek - wyrób narzędzi, szlifowanie diamentów

KADM - toksycznosć dla nerek, rak gruczołu krokowego(?) - produkcja ogniw elektrycznych, hutnicy, spawacze

CHROM - rak płuc i nosogardła - przemysł farbiarski, stalowy, hutnicy

NIKIEL - rak płuc i zatok obocznych nosa - przemysł stalowy, hutnicy zatrudnieni przy elektrogalwanizacji

kancerogenny - ARSEN, NIKIEL, CHROM, KADM(?), BERYL(?)

toksyczny - OŁÓW, RTĘĆ, BERYL, KOBALT i WĘGLIK WOLFRAMU, KADM

97. PYLICE - definicja, patogeneza, podział, Robbins, Stachura, prelekcje

Pylice - Pneumoconiosis - choroby wywołane pyłami związków organicznych i nieorganicznych, kiedyś zaliczano tu tylko nieorganiczne…

def: przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia.

patogeneza: pyły 1-5 mikrometrów - największe zgarożenie! udeżają w rozwidlenia dystalnych odcinków dróg odd., są fagocytowane i gromadzone przez makrofagi, te uwalniają mediatory zapalenia, dochodzi do uwolnienia subst.:

• fibrogennych: IL-1 , TNF, fibronektyna, PDGF, IGF-1=> proliferacji fibroblastów => kolagen => włóknienie

• wolnych rodników tlenu i azotu => peroksydacja lipidów=>uszkodzenie tkanek

• chemotaktycznych: LTB₄, IL-8, IL-6, TNF

mineralne(nieorganiczne): węglowa - anthracosis (mniej reaktywna niż pozostałe), krzemionkowa, węglowo- krzemowa, (anthracosilicosis) azbestowa, berylowa, żelazowa (narażenie gł. w miejscu pracy, azbest - także narażenie członków rodziny pracownika!) organiczne - bawełniana byssinosis, silosów zbożowych, korkowa, z trzciny

aktywne biologicznie- krzemowa, azbestowa, berylowa, bawełniana, silosów zbożowych, korkowa, jak również pylica z trzciny cukrowej niereaktywne biologiczne - węglowa, żelazowa

W zależności od zmian anatomopatologicznych podzielono pylice na kolagenowe i niekolagenowe. Pylice kolagenowe wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym (krzemionka, azbest) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury pęcherzyków płucnych oraz włóknieniem typu kolagenowego. Pylice niekolagenowe są wywoływane przez pyły o słabym działaniu zwłókniającym (tlenek cynku, siarczan baru) typu retikulinowego, bez zmian w strukturze pęcherzyków płucnych.

Pylice kolagenowe: pylica krzemowa (silicosis), pylica azbestowa (asbestosis), pylica talkowa (talcosis), pylica aluminiowa (aluminosis) - zmiany w płucach spowodowane są wdychaniem pyłu drobno sproszkowanego glinu lub dymów powstających przy prażeniu boksytów

Pylice wywołane pyłem mieszanym : pylica górników kopalń węgla -CWP- coal workers pneumoconiosis- choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu kopalnianego, który jest mieszaniną pyłu węglowego, krzemionki, glinokrzemianów i wielu innych składników w tym metali śladowych, -zespół Caplana - reumatoidalna postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania, w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy immunologiczne, -pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone jest z emisją : tlenków Fe, Mn, Ti, N, CO i HF.

Pylice niekolagenowe: To choroby wywołane wdychaniem pyłów niezwłókniających np. pyłu żelaza (siderosis), cyny (stannosis) i siarczanu baru (barytosis).

98. Pylica węglowa - patogeneza, morfologia, podział, przebieg kliniczny, Robbins, str. 306

wskażnik węglowy- ilość czystego węgla w stosunku do zanieczyszczeń, najmniejszy w węglu bitumicznym, największy w antracytowym.

podział: ANTHRACOSIS - czysta węglowa - niezauważalna reakcja komórkowa, w mniej niż 10 % prowadzi do PMF - (postępujące masywne włóknienie płuc) Najmniej szkodliwa forma zmian. Płuca górników i mieszkańców aglomeracji miejskich oraz palaczy tytoniu. Makrofagi pożerają pył i gromadzą się w TKANCE ŁĄCZNEJ WZDŁUŻ NACZYŃ LIMFATYCZNYCH lub w SKUPISKACH TKANKI LIMFATYCZNEJ wokół oskrzeli i we wnęce płuca, SEKCJA: linijne pasma i agregaty węglowego pigmentu wyraźnie uwidaczniają naczynia limfatyczne i węzły chłonne PNEUMOCONIOSIS - węglowo-krzemowa z przewagą węgla - CWP- pylica płuc prosta- nagromadzenie makrofagów, przy niewielkiej dysfunkcji płuc. OBRAZ- plamki: obłądowane pyłem węglowym makrofagi oraz guzki: plamki + niewielka ilość delikatnej siatki włókien kolagenu. Zmiany rozsiane w całych płucach, najsilniej: płaty górne, szczyty dolnych, w otoczeniu oskrzelików oddechowych, może dochodzić do rozedmy śródpłacikowej

przebieg - przebieg łagodny, mogą pojawiać się trudności w oddychaniu, duszności, kaszel, stan podgorączkowy, ból w klatce piersiowej, może dochodzić do rozedmy i postępującego masywnego włóknienia płuc - PMF, w konsekwencji do nadciśnienia płucnego, serca płucnego, niewydolności serca, inne powikłania: w jamach pyliczych - nawracające zapalenia, gruźlica(?) - ale nie ma dowodów, że jest częstsza, podobnie, jak odnośnie nowotworów, może wystpić za to rozedma wyrównawcza

99. Postępujące masywne włóknienie płuc- definicja, obraz patomorfologiczny, przebieg kliniczny, Robbins str. 307 PROGRESSIVE MASSIVE FIBROSIS - PMF( Complex Pneumoconiosis, postępująca włóknica zmasowana) -następstwo pylicy (późne ale groźne)- zlewanie guzków pyliczych, po wielu latch ekspozycji OBRAZ: liczne czarne blizny, większe niż 2 cm, do 10 i więcej! gęsto upakowane włókna kolagenu i pigmentu, wewnątrz: martwica, z niedokrwienia. Zwykle obejmuje płaty górne.

fibrothorax - zwłókniałe, szarobiałe guzki, martwica makrofagów, koncentrycznie ułożone włóknakolagenowe, może pojawić się szkliwienie, płuca „wmurowane w klatkę piersiową”

100. Zespół Caplana - definicja, obraz patomorfologiczny, przebieg kliniczny

def: współistnienie reumatoidalnego zapalenia stawów i pylicy płuc głównie węglowej ale też azbestowej i krzemowej- reumatoidalna postać pylicy o nieznanym mechanizmie powstania, w jego rozwoju bierze się pod uwagę mechanizmy immunologiczne. W obrazie RTG można zaobserwować okrągłe, zwykle mnogie zaciemnienia. Towarzyszą im dodatnie odczyny serologiczne na obecność czynnika reumatoidalnego (RF), rzadziej objawy reumatoidalnego zapalenia stawów. Profilaktyką rozwoju zespołu Caplana jest unikanie narażenia na pyły u osób z reumatoidalnym zapaleniem stawów przebieg: bardzo szybki rozwój wyraźnych płucnych guzków reumatoidalnych, objawy postępują powoli, leczenie jest objawowe obraz: wewnątrz guzków martwica włóknikowata, otocznona fibroblastami, naciekami z komórek plazmatycznych oraz makrofagami zawierającymi pył węglowy i włókna kolagenu.

---