GÓŁRNOŚLĄSKA WYŻSZA

SZKOŁA HANDLOWA

W KATOWICACH

ZARZĄDZANIE FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTW

Temat 1

Wprowadzenie do zagadnień teorii nauki finansów

Tezy:

1. Etymologia terminu „finanse”

2. Znaczenie pojęcia finansów oraz nauki finansów,

3. Wyjaśnienie terminu gospodarki finansowej,

4. Charakterystyka polityki finansowej - cele, relacje w polityce finansowej w odniesieniu do podmiotów gospodarujących

5. Definicja zjawisk finansowych i umiejscowienie ich w całokształcie zjawisk ekonomicznych,

6. Klasyfikacja zjawisk finansowych w ujęciu przedmiotowym oraz podmiotowym

7. Mechanizm powiązań pomiędzy ogniwami finansów i systemu finansowego

- podmiotami gospodarczymi,

- finansami publicznymi,

- bankami,

- zakładami ubezpieczeniowymi oraz gospodarstwami domowymi,

8. Funkcje finansów w gospodarce.

Literatura:

[1] S.Owsiak: PODSTAWY NAUKI FIANSÓW, PWE, Warszawa 2002

[2] A.Majchrzycja-Guzowska: FINANSE I PRAWO FINANSOWE, PWN, Warszawa 1998

[3] Z Fedorowicz: PODSTAWY TEORII FINANSÓW, POLTEX, Warszawa 1992

1. Etymologia terminu „finanse”

Termin „finanse” ma swoje korzenie w średniowiecznej łacinie. Wywodzi się od czasownika „finire”, które z czasem uległo przekształceniu w słowo „finare”. Następnie pojawiło się słowo „finatio”. Terminem tym określano orzeczenie sądowe kończące spór (finis). Treścią orzeczenia sądowego była m.in. należność finansowa, którą należało przekazać albo na rzecz innej osoby lub też związku publicznoprawnego a więc np. państwa. Zatem w wyniku orzeczenia sądowego przeprowadzono operacje pieniężne.

Pierwotnie termin „finanse” obejmował głównie zjawiska związane z finansami publicznymi, co wiązane było z nakładaniem i ściąganiem przez państwo podatków, ale także gromadzeniem dochodów z tytułu podatków oraz innych danin publicznych, zaciąganiem pożyczek przez państwo i - wreszcie wydatkowaniem środków finansowych przez władze publiczne.

2. Znaczenie pojęcia finansów oraz nauki finansów

Współcześnie „Finanse” to proces gromadzenia i rozdziału zasobów pieniężnych, bądź też ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczna człowieka.

W literaturze przeważa pogląd, iż do zjawisk finansowych zaliczamy tylko te zjawiska, w których występuje pieniądz w postaci przepływających strumieni pieniężnych. Zatem w zjawiskach finansowych pieniądz występuje w ruchu w konkretnej postaci: gotówki, wkładów bankowych, należności lub zobowiązań, pełniąc funkcje środka wymiany, środka płatniczego lub środka przechowywania wartości.

Finanse, a ściślej zjawiska finansowe, powstają zatem w ramach stosunków pieniężnych w ramach różnorodnych transakcji gospodarczych, których przedmiotem są dobra i usługi. Przedmiotem transakcji jest również sam pieniądz i jego surogaty, pochodne pieniądza (derywaty).

Niektórzy autorzy pod pojęciem Finansów” rozumieją „posługiwanie się pieniądzem” przez państwo, samorządy terytorialne i inne podmioty gospodarcze, gospodarstwa domowe i instytucje międzynarodowe. [L.Kurowski]

Natomiast „Nauka finansów” to nauka o zjawiskach i procesach pienięż.nych.

Przedmiotem nauki finansów jest badanie ruchu pieniądza, polegające na:

• jego tworzeniu - kreacji w systemie bankowym,

• cyrkulacji między różnymi podmiotami gospodarującymi,

• osiadanie w postaci oszczędności i rezerw pieniężnych.

Analizę ruchu pieniądza w nauce finansów nie ogranicza się jednak do samych zjawisk pieniężnych, lecz prowadzi się na tle i w relacji: produkcji, spożycia indywidualnego, zbiorowego, podziału, wymiany z zagranicą (czyli procesów realnych, inaczej rzeczowych)

Z powyższych powodów można stwierdzić pewne podobieństwo między przedmiotem nauki finansów, a przedmiotem makroekonomii. Różnica tkwi w stopniu szczegółowości analizy zjawisk pieniężnych. Makroekonomia bada globalne agregaty natomiast finanse czynni je kształtujące.

3. Wyjaśnienie terminu gospodarki finansowej

Gospodarka finansowa - jest pojęciem szerszym niż termin finanse. Obejmuje ona wszelkie formy działania w zakresie zjawisk pieniężnych:

1. przygotowanie przeprowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych (w tym ich planowanie)

2. faktyczna realizacja operacji pieniężnych - i w tej części gospodarka finansowa obejmuje w całości definicję finansów

3. ewidencja i analiza przebiegu operacji pieniężnych w przeszłości w celu wyciągnięcia wniosków co do dalszych działań w tym obszarze.

Najogólniej można ująć termin gospodarka finansowa jako gospodarowanie pieniądzem polegające na uzyskiwaniu przychodów, ponoszenie wydatków a także gromadzenie zasobów pieniężnych na pokrycie przyszłych wydatków. Z tak przedstawionego ujęcia wynika, iż mówić o gospodarce finansowej państwa ale także innych podmiotów.

Prowadzenie gospodarki finansowej wymaga stosowania określonych metod gospodarowania.

W zasadzie wyróżnić można dwie metody: a) bezzwrotną oraz b) zwrotną.

Metoda bezzwrotna polega na nieodpłatnym i bezzwrotnym wyposażeniu poszczególnych podmiotów w środki pieniężne i ma zastosowanie głównie do jednostek budżetowych, których działalność polega nie na produkcji, lecz na świadczeniu usług i to nieodpłatnie. Takimi dziedzinami są: oświata, nauka, kultura czy ochrona zdrowia.

Metoda zwrotna polega na tworzeniu, gromadzeniu i rozdzielania zasobów pieniężnych na czas oznaczony, z obowiązkiem ich zwrotu po upływie oznaczonego terminu. Typowym podmiotem jest przedsiębiorstwo, które pokrywa swoje wydatki głównie z uzyskanych przychodów ze sprzedaży wyrobów, towarów i usług.

4. Charakterystyka polityki finansowej - cele, relacje w polityce finansowej w odniesieniu do podmiotów gospodarujących

Polityka finansowa - to dokonywanie wyboru celów, które mają być osiągnięte w wyniku gospodarki finansowej a także metody i sposoby ich osiągnięcia. Inaczej można powiedzieć, że polityka finansowa to działalność podmiotu, który dąży do osiągnięcia określonych celów za pomocą narzędzi pieniężnych (finansowych).

Polityka finansowa jest w zasadzie domeną państwa z uwagi na pełną suwerenność co do kwestii finansowych, jak np. kreacja pieniądza, ustalanie wysokości stóp procentowych, stawek podatkowych, celnych, regulacja strumieni wymiany z zagranicą zarówno po stronie importu jak i eksportu. Zatem polityka finansowa państwa prowadzona jest w dwóch obszarach:

• monetarnym,

• fiskalnym.

W pierwszym przypadku odpowiedzialność państwa może mieć symboliczny charakter, gdyż bank centralny posiada w istotnym stopniu autonomię prowadzonej polityki monetarnej obsadzając jedynie władze monetarne, natomiast brak możliwości oddziaływania państwa na politykę monetarną, przez co bank centralny jest wyłączony z presji politycznej rządu.

W drugim przypadku widoczny jest już silny zakres oddziaływania, gdyż obszar ten jest wyłączną podporządkowany państwu, rozumianemu tu jako: władze stanowiące, wykonawcze itp.

Cele polityki finansowej w zasadzie nie mają bezpośredniego charakteru pieniężnego lecz są pochodnymi tychże celu. Może to być np. zdobycie dominującej pozycji na rynku, ekspansja na nowe rynki, czy poszerzenie działalności o nowe segmenty. Cele polityki finansowej jak i sama polityka finansowa zależy bowiem od podmiotu, który ją realizuje.

W przypadku państwa można wyróżnić cele uniwersalne jak np.:

• wzrost gospodarczy (przyrost PKB)

• tworzenie nowych miejsc pracy,

• stabilizacja gospodarki,

• wspieranie konkurencyjności gospodarki,

• zachowanie realnej wartości pieniądza (walka z inflacją),

• bezpieczeństwo wewnętrznego systemu finansowego,

• bezpieczeństwo zewnętrznego systemu finansowego.

Wskazana hierarchia celów nie jest przypadkowa, gdyż cele polityki finansowej państwa są społecznie użyteczne. Natomiast w ramach w ramach celów uniwersalnych można wskazać cele specyficzne, np. określa optymalne wielkości dla danego kraju i danego roku tempo wzrostu gospodarczego. W ramach walki z bezrobociem można dążyć do zróżnicowania struktury bezrobotnych: ograniczać liczbę bezrobotnych absolwentów szkół wyższych, czy też poszukiwanie specjalnych środków, instrumentów likwidujących wysokie bezrobocie w ogóle. Inaczej będzie wygląda polityka finansowa - cele w państwach z nadwyżką budżetową, a inaczej w państwach w wysokim deficytem, itp.

5. Definicja zjawisk finansowych i umiejscowienie ich w całokształcie zjawisk ekonomicznych

W najszerszym ujęciu finanse to zjawiska finansowe. Zjawiska te mogą być elementarne jak np. cena, kredyt, procent czy podatek, a także zjawiska złożone w których pieniądz nabiera cech dynamicznych czyli np. akt kupna-sprzedaży a więc powstał strumień pieniężny.

6. Klasyfikacja zjawisk finansowych

1. KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE - następuje tu wyodrębnienie zjawisk finansowych bez względu na podmiot je realizujący.

1. Strumienie ekwiwalentne - następuje powiązanie wydatku pieniężnego ze strony jednego podmiotu ze wzajemnym świadczeniem ze strony drugiego. Strumienie te są regulowane przez mechanizmy rynkowe, jednak ich działanie jest zakłócane przez interwencyjne działanie państwa.

2. Strumienie redystrybucyjne (transfery) są to przepływy pieniężne bez wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu który otrzymuje (jest beneficjentem) środki pieniężne od innego podmiotu. A więc będą to np..:

• stypendia,

• zasiłki, subwencje, dotacje,

• renty, emerytury

• podatki,

• opłaty (ale tylko te, które są cenopodatkiem bądź też opłatą lecz realizującą wszystkie cechy podatku), itp.

Strumienie te są regulowane przez akta normatywne, a te z kolei są pochodną systemu politycznego, gospodarczego czy społecznego obowiązującego w danym momencie w danym czasie.

3. Strumienie kredytowe, które są związane z akcją kredytową banków czy innych instytucji finansowych

Należy przy tym pamiętać, że udzielenie przez bank kredytu nie jest wydatkiem a spłata kredytu nie jest przychodem.

2. KYTERIUM PODMIOTOWE:

1. Finanse przedsiębiorstw,

2. Finanse ludności (gospodarstw domowych),

3. finanse publiczne

4. finanse banków i innych instytucji finansowych,

5. finanse ubezpieczeń.

Wskazane powyżej kryterium podmiotowe stanowi zarazem strukturę systemu finansowego państwa.

System finansowy to ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie oraz wydatkowanie zasobów pieniężnych w państwie. Prawidłowe funkcjonowanie pomiędzy poszczególnymi ogniwami systemu uwarunkowane jest sprawnym obiegiem pieniądza pomiędzy poszczególnymi ogniwami systemu.

8. Funkcje finansów

Podstawową rzeczą, którą przy tej kwestii należy podkreślić to fakt iż w zasadzie nie można mówić o funkcjach finansów ogółem, gdyż trudno by wskazać funkcje, które w swej treści odpowiadałyby wszystkim ogniwom systemu finansowego w takim sam sposób.

Przy czym w literaturze wyróżnia się funkcje, które są niejednokrotnie przypisywane właśnie finansom, co w zasadzie jest błędne, gdyż ich wytłumaczenie odpowiada funkcjom ale tylko finansów publicznych.

Są to:

Funkcja alokacyjna

Funkcja redystrybucyjna

Funkcja stabilizacyjna, niekiedy wskazuje się jeszcze na funkcje informacyjną oraz kontrolną co w odpowiada raczej funkcjom budżetu czy podatków.

FUNNKCJA ALOKACYJNA

Alokacja oznacza rozmieszczenie czynników produkcji w różnych rodzajach działalności. W gospodarce rynkowej proces alokacji odbywa się za pośrednictwem finansów, czyli poprzez gromadzenie i wydatkowanie zasobów pieniężnych. Natomiast alokacja czynników produkcji odbywa się za pomocą mechanizmu rynkowego na zasadzie strumieni ekwiwalentnych. Jednak realizacja zadań społecznych państwa nie zawsze może być realizowana w drodze mechanizmu rynkowego. Wynika to ze specyfiki świadczonych usług (dóbr społecznych, publicznych). Alokacja określonych dóbr i usług realizowana przez państwo jest niezbędna z uwagi na następujące czynniki:

• zróżnicowanie dochodów w społeczeństwie,

• brak atrakcyjności świadczenia danych usług czy potrzeb dla kapitału prywatnego,

• brak jakichkolwiek możliwości urynkowienia z uwagi na dobro ogółu społeczeństwa, jak np. bezpieczeństwo wewnętrzne - policja, służby administracji państwowej, a także z uwagi na fakt, iż urynkowienie pewnych dóbr, czy usług mogłoby spowodować w konsekwencji likwidację pewnych świadczeń, które w ramach procesu alokacji przez państwo są one powszechnie dostępne np. oświetlenie ulic, czy też sprzątanie ulic, (odśnieżanie itp.)

FUNKCJA REDYTRYBUCYJNA

Dla alokacji dóbr publicznych i realizacji potrzeb publicznych państwo potrzebuje określonych środków finansowych. Wytwarzanie i dostarczanie określonych dóbr publicznych i społecznych wymaga w warunkach gospodarki pieniężnej - posiadania dochodów. Przy czym państwo nie wytwarza żadnego dochodu, stąd zmuszone jest sięgać do dochodów innych., wykorzystując atrybut władzy.

Redystrybucja dochodów jest realizowana w formie pieniężnej - przez system transferów dochodów (podatki). Z kolei władze publiczne w sposób bezpośredni, albo pośredni dokonują transferów na rzecz różnych podmiotów, w tym także podatników.

Transfery mogą być związane:

• z kontrświadczeniami, np. praca nauczyciela, lekarza, policjanta,

• mogą one nie być związane z kontrświadczeniem, a więc podatki,, emerytury, renty,

• transfery wewnątrz sektora publicznego, np. transfery z budżetu państwa do publicznych funduszy celowych, budżetów samorządowych itp.

• transfery o charakterze zwrotnym, czyli transfery pieniądza związane z zaciąganiem i spłacaniem przez państwo (samorządy) pożyczek.

Poza tym wyróżniamy jedno z ważniejszych kryteriów ich systematyki, czyli stosunek do wykorzystania PKB (dochodu narodowego), a więc:

1. transfery, których skutkiem są wydatki nabywcze podmiotów, na rzecz których transfery są dokonywane

2. transfery nie mające bezpośredniego związku z wykorzystaniem PKB.

Redystrybucyjna funkcja FP jest przedmiotem wielu kontrowersji, gdyż realizacja narusza interesy ekonomiczne jednych podmiotów, przysparzając korzyści innym. Stąd konieczne jest ustalenie jasnych kryteriów redystrybucji zasobów publicznych.

• Aspekt makroekonomiczny redystrybucji dochodów - dotyczy redystrybucji PKB, ogólnej struktury dochodów i wydatków realizowanych przez władzę publiczną w ramach redystrybucyjnej funkcji finansów publicznych W tym ujęciu redystrybucja przez swoje globalne rozmiary, wywołuje określony (pozytywny czy też negatywny) wpływ na całą gospodarkę, jej poszczególne działy, sektory, gałęzie, branże, regiony (aspekt przestrzenny).

• Społeczny aspekt redystrybucji dochodów - to analizowanie skutków tego rodzaju działalności państwa w odniesieniu do poszczególnych grup społecznych: emerytów, rencistów, pracowników sektora publicznego (tzw. budżetówki), grup zawodowych, sektora prywatnego itp.

W kat. ogólnych można zatem stwierdzić , że podstawowym kryterium redystryb. doch. w aspekcie makroekonomicznym jak i makrospołecznym jest taki zakres i taka jej struktura, które pozwalają w sposób niezakłócony funkcjonować gospodarce, a państwu wypełniać jego funkcje publiczne i społeczne. W rzeczywistości redystrybucja analizowana jest na podstawie szeregu licznych operacji finansowych, co rodzi wiele sprzeczności i konfliktów.

Aby zatem mogła być realizowana funkcja alokacyjna konieczne jest ponoszenie określonych ciężarów (wyrzeczeń) na rzecz ogółu. pojawia się zatem problem natury etycznej, jakie instrumenty zastosować aby nie naruszać w sposób rażący egzystencji i rozwoju poszczególnych jednostek? oraz jakie przyjąć kryterium sprawiedliwego (a tym samym efektywnego) rozłożenia ciężarów finansowania zadań publ. i społ. ?

W teorii ekonomii taką interpretację efektywności sformułował włoski ekonomista i socjolog Vilfredo PARETO. Wg niego efektywność jest osiągana wtedy, gdy sytuacja danej osoby (grupy osób) poprawi się nie powodując pogorszenia sytuacji innych osób. Warunkiem koniecznym realizacji koncepcji jest, aby krańcowa stopa substytucji dwóch towarów nabywanych przez każdą osobę odpowiadała krańcowej stopie transformacji czynników wytwórczych dla dobra A i B. Koncepcja Pareto w pewnych sytuacjach może być skuteczna, a mianowicie gdy przyjmie się, że mierzenie efektywności opiera się na krańcowych kosztach społecznych powstających przy wytwarzaniu każdego dobra. Problem komplikuje się, gdy wyjdziemy poza czysto techniczne ujęcie efektywności Pareto. W rzeczywistości okazuje się, ze społeczeństwo może preferować inną, nieefektywną alokację zasobów, opartą na zasadach równości, czy sprawiedliwości itp. W warunkach mechanizmu rynkowego spełnienie tych innych kryteriów jest nie możliwe , wymaga wówczas interwencji państwa i zastosowania mechanizmu administracyjnego.

Pojawia się również inny problem związany z mierzeniem „korzyści” i „strat”, które powstają w wyniku redystrybucji.

Korzyści obywatela z tytułu wydatku (podatku) poniesionych na rzecz wytworzenia dobra publicznego są trudno mierzalne. Podobnie jest z resztą ze stratami powstałymi w wyniku redystrybucji.

Podstawowy dylemat związany z redystrybucyjną funkcją FP sprowadza się do wyboru: czy w procesie dystrybucji i redystrybucji dochodów nadać priorytet efektywności gospodarowania, czy sprawiedliwości (równości). Pierwsze kryterium sprzyja aktywności gospodarczej, lepszemu wykorzystaniu zasobów, wyzwala motywację do pracy i powiększania dochodów. Działanie takie mogą jednak wywołać nadmierne zróżnicowanie dochodów - jeden z negatywnych aspektów działania mechanizmu rynkowego. nierówności te są zatem podstawą do interwencji - podatkowe -, i chociaż z punktu widzenia równości (sprawiedliwości) mogą być w pełni uzasadnione to pozostają w sprzeczności z efektywnością gospodarowania.

Ta sprzeczność między efektywnością a sprawiedliwością znajduje odzwierciedlenie na ogół w systemach podatkowych w zasadzie zdolności podatkowej. Sprowadza się to do tego, że stopień obciążenia danego podmiotu na rzecz zaspokojenia potrzeb publicznych i społecznych jest uzależniony od tego, jakimi dochodami, majątkiem dysponuje dana jednostka.

REDYSTRYBUCJA BUDŻETOWA

Redystrybucja budżetowa to dokonywanie zmian w strukturze dochodów poszczególnych grup obywateli i firm. Redystrybucja powoduje zazwyczaj zmniejszenie rozpiętości dochodowych w społeczeństwie i gospodarce. Temu celowi służą takie instrumenty finansowe jak:

• aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowprogresywne skale podatkowe, w wyniku czego osoby i firmy z wysokimi dochodami opłacają wyższe podatki,

• ulgi i zwolnienia podatkowe skierowane do uboższych warstw społeczeństwa,

• świadczenia emerytalno-rentowe oraz różnego typu zasiłki z pomocy społecznej,

• zasiłki rodzinne,

• stypendia,

• zasiłki dla bezrobotnych,

• dopłaty do wybranych towarów i usług,

• dotacje budżetowe dla firm znajdujących się w trudniej sytuacji ekonomicznej - np. bezpośrednie wypłaty lub dopłat kredytowych.

Niewidoczne świadczenia jako redystrybucja budżetowa

Większość ww form redystrybucji budżetowych realizowana jest przez dokonywanie wydatków. Wyjątek stanowi redystrybucja przez ulgi, zwolnienia podatkowe i odroczenia podatków. Przy czym są to tzw. niewidoczne formy redystrybucji, gdyż jedyny ich ślad jest w aktach personalnych podatnika - zeznaniach podatkowych osoby, która korzysta z danej preferencji podatkowej. Natomiast inne formy redystrybucji z budżetu są zarejestrowane w sprawozdaniach budżetowych. Stąd rezygnacja z pobrania całości czy też części należnych podatków (stanowiących dochód budżetu państwa) jest argumentem przemawiającym za ograniczeniem preferencji w systemie podatkowym.

Art.22 paragr. 2 Ordynacji podatkowej -organ podatkowy może, na wniosek podatnika, zaniechać w całości lub w części ustalania zobowiązania podatkowego oraz poboru podatku gdy pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji. Takie jednak sformułowanie - dość ogólnikowe -otwiera duże możliwości interpretacyjne dla uznaniowych decyzji.

Ukryta redystrybucja

Jest ona realizowana poprzez dofinansowanie czy wręcz finansowanie ze środków publicznych wybranych usług świadczonych przez jednostki sektora publicznego. Wyjątkowość sprowadza się do tego, że następuje dofinansowanie osób korzystających z pewnych usług przez tych, którzy z tych usług nie korzystają.

Tolerowanie zaległości płatniczych

Jest akceptacja faktu, iż pewne pewni dłużnicy podatkowi , np. kopalnie, czy PKP nie wywiązują się ze swoich zobowiązań podatkowych, co stanowi swego rodzaju dotowanie.

Zagrożenia nadmiernej redystrybucji

Potrzeba realizacji redystrybucji budżetowej jest niekwestionowana: ogranicza ono ubóstwo, wspiera branże, których rozwój jest ważny czy nawet strategicznych dla gospodarki danego kraju, które to firmy (branże nie są w stanie samodzielnie utrzymać się na rynku czy też dostosować do zmieniających wymagań rynku).

Jeżeli jednak redystrybucja jest zbyt duża generuje to niebezpieczeństwa, np.

• aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowutrzymywanie wysokich podatków,

• osłabienie motywacji do poszukiwania pracy i do zwiększenia wydajności pracy

• ograniczenie inwestycji oraz oszczędności.

FUNKCJA STABILIZACYJNA

Polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów polityki finansowej i monetarnej na:

• globalny popyt,

• wzrost gospodarczy,

• obniżanie bezrobocia - kreację nowych miejsc pracy,

• zapewnienie odpowiedniej siły nabywczej pieniądza,

• zachęcanie do oszczędzania, itp.

Natomiast główne instrumenty polityki stabilizacyjne państwa to podatki i wydatki budżetowe.

Przykładowe przepływy środków pieniężnych pomiędzy ogniwami systemu finansowego

2

1 1 2

13 10

14

3

8 9 11 15 5 4

6

7

Opis przepływów.

1. dofinansowanie wypłat emerytur i rent z budżetu państwa.

2. wpłaty do budżetu państwa należnych podatków(np. podatek dochodowy od osób prawnych

3. wpłaty do budżetu państwa należnego podatku od osób fizycznych.

4. prowadzenie przez banki rachunków bankowych,

5. udzielanie przez banki komercyjne podmiotom gospodarczym kredytów bankowych

6. prowadzenie przez banki rachunków ROR, gromadzenie oszczędności i lokat terminowych

7. udzielanie kredytów konsumpcyjnych

8. przyjmowanie składek na ubezpieczenia gospodarcze oraz wypłaty odszkodowań

9. wypłaty środków pieniężnych z tytułu ubezpieczeń społecznych

10. wypłaty wynagrodzeń pracownikom z tytułu świadczenia usług pracy

11. udzielanie przez banki komercyjne kredytów instytucjom ubezpieczeniowym

12. wpłaty składek na ubezpieczenie społeczne i ubezpieczenia gospodarcze

13. wpłaty z zysku NBP

14. udzielanie kredytów budżetowi państwa

15. prowadzenie przez NBP rachunków budżety państwa

ZARZĄDZANIE FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTW

Temat

Finanse przedsiębiorstwa - jako ogniwo system finansowego

Tezy:

1. Przedsiębiorstwo definicja

2. Przedsiębiorstwo i jego otoczenie

- klasyfikacja podmiotowa

- powiązania finansów przedsiębiorstwa z otoczeniem

- wpływ czynników zewnętrznych na przedsiębiorstwo

3. Ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w otoczeniu

4. Przedmiot i cel finansów przedsiębiorstwa

5. Cele finansowe i niefinansowe przedsiębiorstwa

6. Cel i przedmiot zarządzania finansami przedsiębiorstwa

7. Gospodarka finansowa przedsiębiorstwa i jej funkcję

8. Gospodarka rynkowa a przedsiębiorstwo

9. Wartość pieniądza w czasie

Literatura:

[1] Danuta Krzemińska: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, Wydawnictwo Wyższej

Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2000

[3] Lech Szyszko, Jan Szczepański (red.): FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, PWE,

Warszawa 2003

Przedsiębiorstwo i jego otoczenie

Pojęcie przedsiębiorstwa wg kodeksu cywilnego jest zespołem składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych i obejmuje:

• firmę (nazwę),

• znaki towarowe,

• księgi handlowe,

• nieruchomości i ruchomości należące do przedsiębiorstwa, w tym produkty i materiały,

• patenty,

• wzory użytkowe i zdobnicze,

• zobowiązania i obciążenia związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz prawa majątkowe z najmu lokali czy też dzierżawy,

• i inne oznaczenia indywidualizujące przedsiębiorstwo.

Wg Ustawy o działalności gospodarczej, przedsiębiorstwo można określić jako planowo zorganizowaną działalność gospodarczą, której celem jest produkowanie dóbr rzeczowych (usług) albo ich dostarczanie lub sprzedawanie. Działalność taka musi być prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek podmiotu prowadzącego taką działalność.

Przedsiębiorstwo odróżniają od innych organizacji następujące cechy:

• występowanie na rynku w roli sprzedawcy i nabywcy oraz powiązanie z otoczeniem finansowym,

• działanie na własny rachunek i ryzyko,

• ponoszenie finansowej odpowiedzialności za zobowiązania pieniężne.

Z uwagi na powiązania zarówno na rynku towarów i usług, jak i rynku finansowym w działalności przedsiębiorstwa występują trzy typy przepływów pieniężnych:

1. rzeczowo-finansowe,

2. o charakterze „odpłatnym”

3. o charakterze „nieodpłatnym”.

aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowDo przepływów rzeczowo-finansowych należą przepływy rzeczowe, jak np. towarów, co wiąże się z zapłatą za ten towar - przede wszystkim są to przepływy występujące na rynku towarów i usług.

Do przepływów „odpłatnych” zaliczyć należałoby m.in. zaciągnięte kredyty bankowe, co wiąże się z odpowiednią ceną w postaci odsetek; odszkodowania ubezpieczeniowe oraz składki ubezpieczeniowe. Przepływy te występują na rynku finansowym.

Do przepływów „nieodpłatnych” należą przede wszystkim podatki.

Przedmiot i cel finansów przedsiębiorstwa

Przedmiotem finansów przedsiębiorstwa jest pozyskiwanie potrzebnego do funkcjonowania przedsiębiorstwa kapitału oraz jego efektywne lokowanie w majątku.

Ogólnym celem jest osiąganie zamierzeń, czy też zadań stawianych przed przedsiębiorstwem przez jego właścicieli. W sytuacji gdy przyjmujemy, że cechą charakterystyczną przedsiębiorstwa jest jego działalność zarobkowa, to za istotny cel przedsiębiorstwa należy uznać uzyskiwanie przezeń nadwyżki ekonomicznej, jako nadwyżki finansowej w stosunku do wyłożonego kapitału. W głównym stopniu cele przedsiębiorstwa uzależnione są od formy organizacyjno-prawnej, a nawet sposobu zarządzania:

• np. u przedsiębiorstwa jednoosobowego małego celem będzie nadwyżka umożliwiająca pokrycie potrzeb konsumpcyjnych właściciela ewentualnie potrzeby związane z rozwojem firmy;

• u spółki akcyjnej celem będzie uzyskanie satysfakcjonującej nadwyżki gwarantującej wypłatę odpowiedniej dywidendy akcjonariuszom; czy też zysk, jeśli od niego zależą wynagrodzenia menadżerów;

• w skrajnym przypadku celem może być utrzymanie przedsiębiorstwa „przy życiu” aby zachować miejsca pracy.

Cele przedsiębiorstwa mogą mieć charakter specyficzny co wynika z formy własności, np. przedsiębiorstwo spółdzielcze, czy też powołane przez fundacje wówczas cel ich działalności jest podporządkowany zadaniom realizowanym przez te instytucje. Również zakłady pracy chronionej wyróżnia specyficzny cel ich funkcjonowania.

Celem - zatem - finansów przedsiębiorstwa jest trwanie i rozwój oraz zwiększanie wartości przedsiębiorstwa, prowadzące do zwiększania korzyści udziałowców.

Maksymalizowanie zysku następuje przy jednoczesnym zachowaniu płynności finansowej. Utrata płynności finansowej prowadzi do utraty wiarygodności i w konsekwencji do upadłości przedsiębiorstwa.

Generalnie można dokonać podziału celów przedsiębiorstwa na finansowe oraz niefinansowe.

• Właściciele w ramach celów finansowych oczekują dywidendy i podobnych świadczeń oraz zysku kapitałowego w razie, gdyby chcieli się pozbyć swoich udziałów. Zarząd w ramach tych celów oczekuje wysokich wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych, a także ewentualnego udziału w zysku wspólnie z właścicielami. Pracownicy zaś w ramach celów finansowych pragną dużych wynagrodzeń i świadczeń pracowniczych oraz zagwarantowania stałego zatrudnienia.

• W ramach celów niefinansowych dążą oni do urzeczywistnienia swojej wizji przedsiębiorstwa, podniesienia prestiżu związanego z jego marką, osiągnięcia władzy w nim samym, a także w jego otoczeniu. Z kolei zarząd jako cel dąży do urzeczywistnienia swojej wizji przedsiębiorstwa, prestiżu płynącego ze sprawowania władzy oraz możliwości jej rozszerzenia. Natomiast prawnicy jako cel niefinansowych wskazują na prestiż wynikający z zajmowanego stanowiska czy też sam fakt pracy w firmie, przyjazną atmosferę i dobrą relację z innymi pracownikami oraz kadra kierowniczą.

Rozmaite oczekiwania w stosunku do przedsiębiorstwa ma również wiele podmiotów i instytucji w jego otoczeniu:

1. Inni niż właściciele inwestorzy, np. banki, fundusze powiernicze i emerytalne nabywając papiery dłużne emitowane przez przedsiębiorstwo oczekują spłaty kapitału oraz regularnego wynagrodzenia w postaci odsetek za to, że powierzają przedsiębiorstwu swój kapitał i ryzykują jego utratę.

2. Urząd Skarbowy i gmina, od strony fiskalnej, ZUS, władze państwowe i samorządowe nie tylko w zakresie płaconych podatków i opłat, ale także wzrostem poziomu zatrudnienia pracowników, którzy jako wyborcy decydują o tym, kto sprawuje władzę w państwie i w JST.

3. Społeczeństwo jako środowisko, w którym przedsiębiorstwo działa, oczekuje m.in. zapewnienia godziwego bytu rodzinom pracowników, ochrony zdrowia, wspierania oświaty i kultury oraz dbałość o środowisko naturalne.

4. Dostawcy dóbr i usług dla przedsiębiorstwa chcą, by kupowało ono u nich jak najwięcej i jak najdrożej.

5. Odbiorcy dóbr i usług wytwarzanych przez przedsiębiorstwo oczekują stałych dostaw towarów lub świadczenia usług o dobrej jakości i niskiej cenie.

Niestety ww cele mogą stać ze sobą w kolizji, a nawet być ze sobą sprzeczne. Zwykle pojawiają się trzy płaszczyzny konfliktów:

1. między przedsiębiorstwem a otoczeniem

2. między władzami przedsiębiorstwa a pracownikami

3. między zarządem a właścicielami

Aby pogodzić sprzeczne interesy stron, cel zarządzania przedsiębiorstwem należy sformułować nie w postaci związków celów cząstkowych, a więc określonych przez każdą ze stron, ale w formie wspólnego, jednoczącego celu.

Wg H. Kohler'a konieczne jest wyjaśnienie motywów podejmowanych decyzji w przedsiębiorstwie, a cel mu postawiony powinien jednoczyć jak największą liczbę (szczególnie tych powodujących konflikty między właścicielami a zarządem), mając przy tym na względzie zapewnienie firmie nie tylko przetrwania, ale i rozwoju

W literaturze przeważa pogląd, że warunki te spełnia dążenie albo do maksymalizacji zysku przedsiębiorstwa, albo do maksymalizacji zysku netto przypadającego na kapitał własny lub na jedną akcję, albo też do maksymalizacji zysku netto przypadającego na cały majątek przedsiębiorstwa.

Otoczenie przedsiębiorstwa

Współczesne przedsiębiorstwo funkcjonuje w określonym otoczeniu, które z jednej strony stwarza nie tylko możliwości przetrwania, ale także i szanse rozwoju. Stąd można wyróżnić:

• otoczenie globalne (makroekonomiczne)

• otoczenie zadaniowe (mikroekonomiczne)

• zasobów przedsiębiorstwa.

Analiza otoczenia globalnego i otoczenia zadaniowego ma na celu identyfikację i antycypację szans i zagrożeń w kontekście celów realizowanych przez organizację. Z kolei analiza zasobów przedsiębiorstwa ma doprowadzić do określenia teraźniejszych i przyszłych sił oraz słabości firmy.

Otoczenie globalne i jego komponenty

Z jednej strony otoczenie to wywiera silny wpływ na przedsiębiorstwo, z drugiej strony podmiot gospodarczy jakim jest przedsiębiorstwo nie posiada możliwości aktywnego jego kreowania. W związku z tym otoczenie to należy postrzegać jako zmienną niezależną procesu decyzyjnego przedsiębiorstwa. Ogólnie otoczenie globalne można podzielić na następujące segmenty [ Gierszewska G., Romanowaksa M.:Analiza strategiczna przedsiębiorstwa]:

• otoczenie ekonomiczne

• otoczenie technologiczne

• otoczenie społeczne

• otoczenie demograficzne

• otoczenie polityczne i prawne

• otoczenie międzynarodowe.

Otoczenie ekonomiczne - w kontekście kreowania strategii finansowej przedsiębiorstwa jest wyznaczane przez kondycję gospodarki. Kondycję tą można w sposób syntetyczny kwantyfikować za pomocą wzrostu gospodarczego, który definiowany jest jako przyrost realnego produktu narodowego brutto. Wskaźnik ten może odzwierciedlać tendencję wzrostową, spadkową lub stagnację w gospodarce. Wśród pozostałych wyznaczników wymienia się:

• stopę procentową,

• stopę inflacji

• wahania kursów walut

• poziom zadłużenia wewnętrznego i wewnętrznego.

Należy podkreślić, iż podstawowym źródłem informacji na temat pożądanych wartości poszczególnych wyznaczników otoczenia globalnego, jak również prognoz kształtowania się ich wielkości w przyszłość, są przedstawiane założenia polityki pieniężnej i fiskalnej państwa.

Otoczenie technologiczne - z uwagi na trudności z utrzymaniem przewagi konkurencyjnej i konieczności podejmowania szeregu działań zaradczych, źródłem walki konkurencyjnej staję się przewaga technologiczna. Jest to bardzo kosztowne z uwagi na konieczność badań ale i wdrożenie produktów na rynku. Powoduje to wzrost tzw. masy krytycznej, czyli ponoszenia coraz wyższych nakładów zapewniających uzyskanie ciągłości odzyskiwania kosztów. Można wyróżnić dwie składowe masy krytycznej:

• masę początkową-związaną z określeniem minimalnego poziomu nakładów początkowych w urządzenia rozwijające produkt i rynek,

• masę podtrzymującą, która stanowi roczny budżet niezbędny do utrzymania określonego udziału na rynku, której elementami składowymi są;
  - przedsiębiorcza masa krytyczna, będąca minimalnym wydatkiem potrzebnym do utrzymania oferty na nowoczesnym poziomie; jej wielkość jest skorelowana z naciskiem innowacyjnym otoczenia,

- marketingowa masa krytyczna, skorelowana z oporem otoczenia, będąca minimalnym budżetem potrzebnym do zapewnienia sprzedaży wyrobów w wysokości odpowiedniej dla zrównoważenia nakładów z wpływami

- operacyjna masa krytyczna, potrzebna do utrzymania kosztów produkcji na poziomie, aby

wyroby mogły być

sprzedawane przy cenie zapewniającej zrównoważenie nakładów z wpływami.

Otoczenie społeczne i demograficzne - przedsiębiorstwo funkcjonując w danej społeczności musi brać pod uwagę takie elementy je charakteryzujące jak normy postępowania, wzorce kulturowe postawy życiowe. Zmiany w populacji, trendy demograficzne są podstawowym celem badania otoczenia demograficznego. Eksploracja tego otoczenia pozwala na trafną prognozę wielkości popytu w przyszłości

Otoczenie polityczne i prawne - państwo wobec przedsiębiorstwa pełni funkcję: prawodawcy, inwestora, nabywcy dóbr i usług.. Państwo w tym subotoczeniu spełnia funkcję legislacyjne określając zasady opodatkowania, wielkości dotacji i subwencji, wysokość stawek celnych, wysokość płac w sferze budżetowej, rent, emerytur, itp. Natomiast normy prawa cywilnego regulują zasady prowadzenia działalności gospodarczej, nawiązywania rozwiązywania umów, obrotu papierami wartościowymi, rozwiązywania sporów handlowych, warunków reklamacji, rękojmi. Prawo pracy - najogólniej -reguluje stosunki między pracodawcami i pracobiorcami. Itp.

Podczas gdy otoczenie globalne determinuje stan całej gospodarki, to otoczenie zadaniowe określa warunki funkcjonowania i rozwój przedsiębiorstwa na określonym rynku. Otoczenie to należy rozpatrywać przez pryzmat jego struktury przedmiotowej i podmiotowej w aspekcie rynku finansowego i jego komponentów jak: rynek pieniężny, rynek kapitałowy i kontroli ryzyka oraz w aspekcie podmiotowym: remitenci jako pasywni uczestnicy rynku finansowego, inwestorzy jako aktywni uczestnicy rynku finansowego.

Ocena pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa w otoczeniu

Konkurencyjność przedsiębiorstwa zależy od trzech istotnych cech otoczenia sektorowego przedsiębiorstwa , tj.:

• zmienności,

• złożoności,

• dostępności.

Zmienność łączy się ze zmianami dokonującymi się w danym sektorze. Zmiany te mogą mieć charakter ciągły lub skokowy, silny bądź słaby. Podstawowymi czynnikami determinującymi są : technologia, popyt i działania konkurentów.

Złożoność wyznacza jest przez liczbę uczestników i występujące między nimi relacje. Są to dostawcy,, nabywcy, konkurenci oraz produkty substytuty i nowo wchodzące. Im większa jest liczba aktorów i silniejsze relacje między nimi, tym bardziej złożone staje się otoczenie sektorowe przedsiębiorstwa.

Dostępność - należy łączyć zarówno z możliwością wejścia, jak i wyjścia z rynku.

Kluczowym wyznacznikiem badania pozycji konkurencyjności jest sektor, w którym działa podmiot. Do określenia pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa na rynku finansowym można wykorzystać metodę pięciu sił:

• bariery wejścia na rynek,

• groźbę substytucji

• siłę przetargową klientów

• siłę przetargową dostawców

• aktualny stan rywalizacji konkurentów.

Cel i przedmiot zarządzania finansami przedsiębiorstwa

Kiedy w początkach XX w. zarządzanie finansami pojawiło się jako oddzielna dziedzina studiów, nacisk kładziono na prawne aspekty łączenia spółek, tworzenie nowych firm i różne rodzaje papierów wartościowych emitowanych w celu pozyskania kapitałów. W czasach wielkiego kryzysu lat trzydziestych XX w. koncentrowano się, z kolei na zagadnieniach bankructw i regionalizacji firm, płynności przedsiębiorstw i regulacji rynków papierów wartościowych. W latach czterdziestych i na początku lat pięćdziesiątych nauczanie finansów było w dalszym ciągu traktowane jako przedmiot opisowy i instytucjonalny, postrzegany bardziej z punktu widzenia osoby zewnątrz a nie kogoś zaangażowanego bezpośrednio z proces zarządzania firmą. Mimo to pod koniec lat pięćdziesiątych pojawiały się tendencje do prowadzenia analizy teoretycznej, a zarządzanie finansami zaczęło się skupiać na decyzjach menedżerskich mających na celu maksymalizowanie wartości firmy.

Koncentrowanie się na maksymalizacji wartości firmy jest na początku XXI w. wciąż aktualną tendencją. Pojawiły się jednak dwa inne trendy, które stają się coraz istotniejsze:

1. globalizacja biznesu, i

2. coraz większe zastosowanie technik informatycznych.

Obydwa te trendy zapewniają firmom wspaniałe możliwości zwiększenia rentowności i zmniejszenia ryzyka. Tendencje te prowadzą jednak również do wzrostu konkurencji i tworzą nowe rodzaje ryzyka.

Cztery czynniki spowodowały rosnącą globalizację firm:

1. usprawnienia w transporcie i komunikacji zmniejszyły koszty przewozu i sprawiły, że handel międzynarodowy stał się łatwiejszy,

2. wzrastający nacisk klientów, domagających się tanich produktów wysokiej jakości, pomógł obniżyć bariery handlowe chroniące nieefektywnych i obciążonych wysokimi kosztami krajowymi producentów i ich pracowników,

3. wraz z rozwojem techniki wzrosły koszty tworzenia nowych produktów, co doprowadziło do powstawania joint venture takich firm jak Kodak, SANYO oraz do globalizacji działalności wielu firm, które starały się rozszerzyć rynki zbytu i w ten sposób rozłożyć koszty rozwoju produktu na większą liczbę sprzedanych jednostek produktów,

4. w świecie, w którym istnieją wielonarodowe firmy zdolne przenosić produkcję tam, gdzie koszty są mniejsze, firma, której działalność produkcyjna jest ograniczona do jednego kraju, nie może skutecznie konkurować, chyba że koszty w tym właśnie kraju są małe - jest to warunek, którego korporacje m.in. amerykańskie często nie mogą spełnić.

To właśnie technika informatyczna i technika komunikowania się będzie rewolucjonizować sposób podejmowania decyzji finansowych.

Proces zarządzania finansami firmy obejmuje dwie zasadnicze sfery i sprowadza się do konieczności podejmowania dwóch grup decyzji:

• decyzji inwestycyjnych

• decyzji finansowych

Decyzje inwestycyjne to decyzje, w wyniku których kształtowana jest wielkość i struktura rzeczowych aktywów niezbędnych do prowadzenia działalności gospodarczej. Rezultatem tych decyzji są więc tzw. inwestycje rzeczowe, są to także decyzje o wielkości i strukturze aktywów finansowych (tzw. decyzje finansowe). Zarówno jedne jak i drugie inwestycje, jak każde aktywa, wymagają zaangażowania kapitału. Wynika więc z tego, że decyzje inwestycyjne w gruncie rzeczy dotyczą wykorzystania kapitału.

Z kolei decyzje finansowe dotyczą pozyskiwania źródeł sfinansowania tych aktywów, a więc ich rozmiarów, rodzajów i struktury. Są to więc decyzje o pozyskiwaniu kapitału.

Z merytorycznego punktu widzenia proces zarządzania finansami, jako proces decyzyjny, rozpoczyna się od sformułowania potrzeb w zakresie zmian poziomu i struktury aktywów. Proces zarządzania musi także uwzględniać warunki zewnętrzne gospodarowania, w tym także warunki panujące na rynkach finansowych. Ostatnim elementem procesu zarządzania jest poprawność rachunków finansowych.

Formy organizacyjno-prawne przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwo państwowe

Zasady tworzenia przedsiębiorstw państwowych oraz prowadzenie działalności regulują odpowiednie akta normatywne:

• ustawa z 22 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych - Dz. U. nr 18 z 1991, poz. 80

• ustawa z 13 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw - Dz. U. nr 6 z 1992 r. , poz. 27 z późn.zm.

Przedsiębiorstwo państwowe jest przedsiębiorstwem rządzącym się określonymi zasadami:

• zasadą samorządności, czyli, że przy zarządzaniu przedsiębiorstwem udział mają pracownicy poprzez organ samorządowy,

• zasadą samodzielności, czyli, że przedsiębiorstwo państwowe samodzielnie podejmuje decyzje dotyczące działalności oraz samodzielnie organizuje tę działalność,

• zasadą samofinansowania się - czyli że, przychody ze sprzedaży muszą pokryć wszystkie poniesione przez przedsiębiorstwo koszty oraz przynieść zysk.

• posiadają osobowość prawną.

Utworzenie przedsiębiorstwa państwowego opiera się na akcie erekcyjnym określającym:

• nazwę przedsiębiorstwa,

• rodzaj przedsiębiorstwa,

• siedzibę, tzn. miejscowość, w której siedzibę ma jego organ zarządzający - dyrekcję

• przedmiot działalności.

Przedsiębiorstwa działające na zasadach ogólnych wyposaża w środki niezbędne do prowadzenia działalności organ założycielski, czyli początkowy kapitał własny nowo powstającego przedsiębiorstwa państwowego stanowi fundusz założycielski.

W przedsiębiorstwach już funkcjonujących majątek jest finansowany własnymi środkami finansowymi w postaci obligatoryjnych funduszy:

• funduszu założycielskiego,

• funduszu przedsiębiorstwa,

• funduszu z aktualnej wyceny środków trwałych.

Spółdzielnia

• Aktem regulującym zasady funkcjonowania spółdzielni jest Prawo spółdzielcze - ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze - Dz. U. nr 54 z 1995 r., poz. 224 z póź. zm.

Wg prawa (art. 1 Prawa spółdzielczego) spółdzielnia jest dobrowolnym, samorządnym, o nieograniczonej liczbie członków i o zmiennym funduszu udziałowym, zrzeszeniem powołanym do prowadzenia w sposób samodzielny działalności gospodarczej.

Spółdzielnię może założyć 10 osób fizycznych lub 3 osoby prawne.

Członkowie spółdzielni wnoszą wkład pieniężny lub rzeczowy, który stanowi kapitał własny. Ewentualne straty spółdzielni pokrywane są do wysokości wniesionych przez nich wkładów.

Przedsiębiorstwo jednoosobowe

Jest to rodzaj przedsiębiorstwa, które jest własnością jednej osoby. Przedsiębiorstwa jednoosobowe stanowią podstawowe ogniwo sfery realnej w gospodarce rynkowej. Ich udział w ogólnej liczbie przedsiębiorstw w Polsce jest relatywnie. Jest to generalnie bardzo elastyczna forma przedsiębiorstwa potrafiąca bardzo szybko dostosowywać się do zmieniających się warunków rynkowych. Wadą z kolei jest to że, tego typu firmy bardzo często mają trudności w gromadzeniu niezbędnego kapitału. W momencie rozpoczynania działalności kapitał taki pochodzi najczęściej ze środków własnych właściciela i jego rodziny lub z zaciągniętej pożyczki. Przedsiębiorstwo prywatne prowadzone przez osobę fizyczną nie posiada osobowości prawnej.

SPÓŁKI I ICH RODZAJE

Ustawą z dnia 15.09.2000 - Kodeks Spółek Handlowych zmieniono zasady działalności spółek. Nowy Kodeks Spółek Handlowych został oparty na zasadzie wspierania przedsiębiorczości i czerpania słusznych wzorców z różnych rozwiniętych systemów prawnych. Znalazło to odzwierciedlenie w nowych instytucjach i rozwiązaniach prawnych odwołujących się do wzorców prawa niemieckiego, amerykańskiego i francuskiego. Przy czym przepisy zharmonizowano zgodnie z Dyrektywami Unii Europejskiej. które dla strony polskiej wiążące.

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych spółki dzielą się na spółki osobowe i spółki kapitałowe

Podział spółek handlowych

spółki osobowe spółki kapitałowe

• jawna - spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

• partnerska - spółka akcyjna

• komandytowa

• komandytowo-akcyjna

Spółki osobowe charakteryzują się tym, że:

• mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe,

• mogą zaciągać zobowiązania i być pozwane,

• działalność spółek prowadzona jest pod własną firmą,

• zmiana postanowień umowy spółki wymaga zgody wszystkich wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej,

• ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko pod warunkiem uzyskania pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa stanowi inaczej,

• w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej odpowiadają solidarnie, występujący wspólnik oraz wspólnicy przystępujący do spółki.

Spółki osobowe nie posiadają osobowości prawnej i podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

Spółki kapitałowe to spółki posiadające osobowość prawną. Wymagany także jest wpis do Krajowego Rejestru Sądowego. Spółki kapitałowe mogą występować jako Spółki z o.o., spółki z o.o. w organizacji, spółki S.A., spółki S.A. w organizacji. Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy bądź usług.

SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być zawiązana wyłącznie przez inną

jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Wspólnicy są zobowiązani jedynie do świadczeń określonych w umowie spółki.
Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

Kapitał zakładowy spółki dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości nominalnej.

Umowa spółki stanowi, czy wspólnik może mieć tylko jeden, czy więcej udziałów. Jeżeli wspólnik może mieć więcej niż jeden udział, wówczas wszystkie udziały w kapitale zakładowym powinny być równe i są niepodzielne.

Kapitał zakładowy spółki powinien wynosić co najmniej 50 000 złotych. Wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 złotych. Udziały nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej. Jeżeli udział jest obejmowany po cenie wyższej od wartości nominalnej, nadwyżkę przelewa się do kapitału zapasowego.

Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, mające siedzibę za granicą, mogą tworzyć oddziały lub przedstawicielstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Warunki tworzenia takich oddziałów lub przedstawicielstw określa odrębna ustawa.

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna określać:

firmę i siedzibę spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) wysokość kapitału zakładowego,
4) czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,
5) liczbę i wartość nominalną udziałów objętych przez poszczególnych wspólników,
6) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Jeżeli wkładem do spółki w celu pokrycia udziału ma być w całości albo w części wkład niepieniężny (aport), umowa spółki powinna szczegółowo określać przedmiot tego wkładu oraz osobę wspólnika wnoszącego aport, jak również liczbę i wartość nominalną objętych w zamian udziałów.
Wynagrodzenia za usługi świadczone przy powstaniu spółki nie można wypłacać ze środków wpłaconych na pokrycie kapitału zakładowego, jak również zaliczać na poczet wkładu wspólnika.
Przedmiot wkładu pozostaje do wyłącznej dyspozycji zarządu spółki.

Z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Spółka w organizacji jest reprezentowana przez zarząd albo pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników.

Do powstania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga się:

• zawarcia umowy spółki,
  wniesienia przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego, a w razie objęcia udziału za cenę wyższą od wartości nominalnej, także wniesienia nadwyżki,

• powołania zarządu,ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub umowa spółki,

• wpisu do rejestru.

Zarząd zgłasza zawiązanie spółki do sądu rejestrowego właściwego ze względu na siedzibę spółki w celu wpisania spółki do rejestru. Wniosek o wpis spółki do rejestru podpisują wszyscy członkowie zarządu.

Zgłoszenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę i adres spółki

• przedmiot działalności spółki,

• wysokość kapitału zakładowego,

• określenie, czy wspólnik może mieć więcej niż jeden udział,

• nazwiska, imiona i adresy członków zarządu oraz sposób reprezentowania spółki,

• nazwiska i imiona członków rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, jeżeli ustawa lub umowa spółki wymaga ustanowienia rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej,

• jeżeli wspólnicy wnoszą do spółki wkłady niepieniężne, zaznaczenie tej okoliczności,

• czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,

• jeżeli umowa wskazuje pismo przeznaczone do ogłoszeń spółki, oznaczenie tego pisma.

Jeżeli ustawa lub umowa spółki nie stanowi inaczej, wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce.

Wspólnikowi nie wolno pobierać odsetek od wniesionych wkładów, jak również od przysługujących mu udziałów.

Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników.

Kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę.

Zarząd składa się z jednego albo większej liczby członków. Do zarządu mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. Członek zarządu jest powoływany i odwoływany uchwałą wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.

Spółka akcyjna.

S.A. może zawiązywać jedna lub więcej osób, nie może jej zawiązać wyłącznie jednoosobowa spółka z o.o. Sp. S.A. posiada osobowość prawną. Założycielami spółki są osoby podpisujące statut. Statut spółki powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego. Przed wpisem do KRS spółka jest S.A. w organizacji po wpisie staje się pełnoprawną S.A. Minimalna wysokość kapitału zakładowego to obecnie 50 0000 zł natomiast nominalna wartość jednej akcji nie może być niższa niż 1 zł. Kapitał spółki dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Akcjonariusze mają prawo do udziału w zyskach spółki. Zysk rozdzielany jest w stosunku do liczby posiadanych akcji. Akcjonariusze nie odpowiadają za zobowiązania spółki.

RODZAJE SPÓŁEK OSOBOWYCH

Spółka jawna

SJ jest spółka osobową, która prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą a nie jest inną spółką handlową - skrót sp.j. Majątkiem spółki jest wniesiony do niej wkład wspólników oraz mienie nabyte przez spółkę. Kodeks nie stanowi o wysokości kapitału oraz o wysokości udziałów wspólników sprawy te reguluje umowa spółki. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami. Każdy ze wspólników ma prawo do udziału w zyskach. i uczestniczy w stratach w tym samym stosunku bez względu na rodzaj i wysokość wkładu.

Umowa spółki powinna być zawarta na piśmie pod rygorem nieważności. Firma spółki jawnej powinna zawierać nazwiska lub firmy (nazwy) wszystkich wspólników albo nazwisko albo firmę (nazwę) jednego albo kilku wspólników oraz dodatkowe oznaczenie spółka jawna.
Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu sp. j.

Umowa spółki jawnej powinna zawierać:

1) firmę i siedzibę spółki,
2) określenie wkładów wnoszonych przez każdego wspólnika i ich wartość,
3) przedmiot działalności spółki,
4) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Spółka jawna powstaje z chwilą wpisu do rejestru. Wszelkie zmiany danych wymienionych powyżej powinny zostać zgłoszone sądowi rejestrowemu. Osoby, które działały w imieniu spółki po jej zawiązaniu, a przed jej wpisaniem do rejestru, za zobowiązania wynikające z tego działania odpowiadają solidarnie

Zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

1) firmę, siedzibę i adres spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) wspólników oraz adresy wspólników albo ich adresy do doręczeń,
4) nazwiska i imiona osób, które są uprawnione do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji.

Współmałżonek wspólnika może żądać wpisania do rejestru wzmianki o umowie, dotyczącej stosunków majątkowych między małżonkami.

Majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę.
Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.

Umowa spółki może przewidywać, że wspólnik jest pozbawiony prawa reprezentowania spółki albo że jest uprawniony do jej reprezentowania tylko łącznie z innym wspólnikiem lub prokurentem. Pozbawienie wspólnika prawa reprezentowania spółki może nastąpić wyłącznie z ważnych powodów na mocy prawomocnego orzeczenia sądu.

Osoba przystępująca do spółki odpowiada za zobowiązania spółki powstałe przed dniem jej przystąpienia.

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w umowie spółki,
2) jednomyślna uchwała wszystkich wspólników,
3) ogłoszenie upadłości spółki,
4) śmierć wspólnika lub ogłoszenie jego upadłości,
5) wypowiedzenie umowy spółki przez wspólnika lub wierzyciela wspólnika,
6) prawomocne orzeczenie sądu.

SPÓŁKA KOMANDYTOWA

Jest spółką osobową mającą na celu prowadzenie działalności pod własną firmą. W spółce tej występują dwie kategorie wspólników: komplementariusz i komandytariusz.

Komplementariusz za zobowiązania spółki odpowiada bez ograniczeń całym swoim majątkiem również osobistym zaś komandytariusz odpowiada wobec wierzycieli tylko do wysokości kwoty oznaczonej w umowie spółki tzw. suma komandytowa.

Spółka może zawiązać się jeżeli co najmniej jeden ze wspólników jest komplementariuszem i co najmniej jeden komandytariuszem. Wysokość wniesionego wkładu nie jest regulowana KSH Spółka powstaje z chwilą wpisania do KRS. Spółka komandytowa nie posiada osobowości prawnej. Spółkę reprezentują komplementariusze lub po uzyskaniu pełnomocnictw komandytariusze.

SPÓŁKA KOMANDYTOWO-AKCYJNA

Spółkę tę powołano z myślą o przedsiębiorstwach rodzinnych, których właściciele chcą pozyskać kapitał poprzez emisję akcji zachowanie zarządu i kontroli nad spółką. Za zobowiązania spółki nie odpowiadają akcjonariusze natomiast komplementariusze odpowiadają bez ograniczeń . Spółką komandytowo-akcyjną jest spółka osobowa mająca na celu prowadzenie przedsiębiorstwa pod własną firmą, w której wobec wierzycieli za zobowiązania spółki co najmniej jeden wspólnik odpowiada bez ograniczenia (komplementariusz), a co najmniej jeden wspólnik jest akcjonariuszem.

Kapitał zakładowy spółki komandytowo-akcyjnej powinien wynosić o najmniej

50 000 złotych.

Firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać nazwiska jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie "spółka komandytowo-akcyjna".
Dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu S.K.A..
Jeżeli komplementariuszem jest osoba prawna, firma spółki komandytowo-akcyjnej powinna zawierać pełne brzmienie firmy (nazwy) tej osoby prawnej z dodatkowym oznaczeniem "spółka komandytowo-akcyjna". Przy czym nie wyklucza to zamieszczenia nazwiska komplementariusza, który jest osobą fizyczną.

Nazwisko albo firma (nazwa) akcjonariusza nie może być zamieszczane w firmie spółki. W przypadku zamieszczenia nazwiska albo firmy (nazwy) akcjonariusza w firmie spółki akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich tak jak komplementariusz.

Akcjonariusz jest obowiązany jedynie do świadczeń określonych w statucie.

Osoby podpisujące statut są założycielami spółki. Statut powinni podpisać co najmniej wszyscy komplementariusze.

Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien zawierać:

1) firmę i siedzibę spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony,
4) oznaczenie wkładów wnoszonych przez każdego komplementariusza oraz ich wartość,
5) wysokość kapitału zakładowego, sposób jego zebrania, wartość nominalną akcji i ich liczbę ze wskazaniem, czy akcje są imienne, czy na okaziciela,
6) liczbę akcji poszczególnych rodzajów i związane z nimi uprawnienia, jeżeli mają być wprowadzone akcje różnych rodzajów,
7) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz ich siedziby, adresy albo adresy do doręczeń,
8) organizację walnego zgromadzenia i rady nadzorczej, jeżeli ustawa lub statut przewiduje ustanowienie rady nadzorczej.

Statut spółki komandytowo-akcyjnej powinien być sporządzony w formie aktu notarialnego.

Komplementariusz może wnieść wkład do spółki komandytowo-akcyjnej na kapitał zakładowy lub na inne fundusze.Wniesienie przez komplementariusza wkładu na kapitał zakładowy nie wyłącza jego nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki.

Zgłoszenie spółki komandytowo-akcyjnej do sądu rejestrowego powinno zawierać:

1) firmę, siedzibę i adres spółki,
2) przedmiot działalności spółki,
3) wysokość kapitału zakładowego, liczbę i wartość nominalną akcji,
4) liczbę akcji uprzywilejowanych i rodzaj uprzywilejowania, jeżeli statut je przewiduje,
5) wzmiankę, jaka część kapitału zakładowego została wpłacona przed zarejestrowaniem,
6) nazwiska i imiona albo firmy (nazwy) komplementariuszy oraz okoliczności dotyczące ograniczenia ich zdolności do czynności prawnych, jeżeli takie istnieją,
7) nazwiska i imiona osób uprawnionych do reprezentowania spółki i sposób reprezentacji; w przypadku, gdy komplementariusze powierzyli tylko niektórym spośród siebie prowadzenie spraw spółki, zaznaczenie tej okoliczności,
8) jeżeli przy zawiązaniu spółki akcjonariusze wnoszą wkłady niepieniężne zaznaczenie tej okoliczności,
9) czas trwania spółki, jeżeli jest oznaczony.

Wszelkie zmiany danych wymienionych powyżej powinny zostać zgłoszone sądowi rejestrowemu

Rozwiązanie spółki powodują:

1) przyczyny przewidziane w statucie,
2) uchwała walnego zgromadzenia o rozwiązaniu spółki,
3) ogłoszenie upadłości spółki,
4) śmierć, ogłoszenie upadłości lub wystąpienie jedynego komplementariusza, chyba że statut stanowi inaczej,
5) inne przyczyny przewidziane prawem.

Ogłoszenie upadłości akcjonariusza nie stanowi przyczyny rozwiązania spółki.

SPÓŁKA PARTNERSKA.

Spółka partnerska wzorowana jest na formie powszechnej w USA limited liability partnership. Jest to spółka osobowa utworzona przez wspólników (partnerów) w celu wykonywania wolnego zawodu pod własną firmą. Partnerami mogą być tylko osoby fizyczne posiadające uprawnienia do wykonywania wolnego zawodu.

Pod pojęciem wolnego zawodu należy rozumieć zawody:

adwokata, aptekarza, architekta, księgowego, lekarza, lekarza stomatologa, brokera ubezpieczeniowego, doradcy podatkowego, lekarza weterynarza, notariusza, położnej, radcy prawnego, rzecznika patentowego, rzeczoznawcy majątkowego i tłumacza przysięgłego.

Firma tej spółki powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie, że chodzi o spółkę partnerską - "i partner";" i partnerzy"; "spółka partnerska" - oraz określenie wolnego zawodu (bądź zawodów) wykonywanego w spółce.

Umowa spółki wymaga formy aktu notarialnego. Charakterystyczne dla umowy tej spółki jest to, że musi ona zawierać wskazanie partnerów, którzy godzą się odpowiadać nieograniczenie za zobowiązania spółki, jeśli takowi będą, a także wskazać na tych partnerów, którzy reprezentują spółkę, jeśli czynią to tylko niektórzy. Wspólnik lub wspólnicy spółki partnerskiej mogą przyjąć w umowie nieograniczoną odpowiedzialność. Jednak ze względu na obciążenie zbyt dużym ryzykiem nieograniczonej odpowiedzialności solidarnej za błąd w sztuce każdego spośród partnerów  oraz osób zatrudnionych, a podległych kierownictwu współpartnerów, przyjęte zostało w K S H  wyłączenie odpowiedzialności partnera ( wspólnika ) w odniesieniu do zobowiązań spółki powstałych w związku z wykonywaniem wolnego zawodu przez pozostałych partnerów (art. 95 § 1 ).Pozwala to elastycznie kształtować stosunki umowne między Partnerami o różnym potencjale (zawodowym i materialnym).
Partnerami w spółce mogą być osoby wykonujące następujące wolne zawody: adwokat, aptekarz, architekt, biegły rewident, broker ubezpieczeniowy, doradca podatkowy, księgowy, lekarz, lekarz stomatolog, lekarz weterynarii, notariusz, pielęgniarka, położna, radca prawny, rzecznik patentowy, rzeczoznawca majątkowy oraz tłumacz przysięgły. Jednak katalog ten nie ma charakteru bezwzględnie zamkniętego. Ustawodawca przewiduje bowiem możliwość organizowania się w spółkach partnerskich przedstawicieli innych wolnych profesji, jeśli zezwalają na to przepisy odrębnych ustaw.

Przed zgłoszeniem spółki do właściwego rejestru należy zawrzeć umowę spisaną w formie aktu notarialnego. Zgłoszenie  spółki do sądu rejestrowego powinno zawierać:

• firmę, siedzibę, adres spółki, nazwiska i imiona partnerów oraz ich adresy albo adresy do doręczeń,
  określenie wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów w ramach spółki,
  przedmiot działalności spółki,

• nazwiska i imiona partnerów, którzy są uprawnieni do reprezentowania spółki; nie dotyczy to przypadku, gdy umowa spółki nie przewiduje ograniczeń prawa reprezentacji przez partnerów, nazwiska i imiona prokurentów lub osób powołanych w skład zarządu,
  nazwiska i imiona partnerów, którzy ponoszą nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki, w przypadku, kiedy jeden albo większa liczba partnerów godzą się na ponoszenie odpowiedzialności tak jak wspólnik spółki jawnej.
  

Do zgłoszenia spółki partnerskiej do sądu rejestrowego należy dołączyć dokumenty potwierdzające uprawnienia każdego partnera do wykonywania wolnego zawodu.

Formy opodatkowania

• zasady ogólne,

• księgowość pełna - zgodnie z ustawą o rachunkowości.

SPÓŁKA CYWILNA

Jest to forma prowadzenia działalności gospodarczej, która umożliwia prowadzenie działalności nie przekraczającej większego rozmiaru czyli jej przychód roczny nie może przekroczyć 400 000 euro. Jeśli tak się stanie, spółka cywilna musi przekształcić się w jedną ze spółek kodeksu spółek handlowych (KSH).

Z dniem 1 stycznia 2001 roku spółki cywilne straciły podmiotowość prawną. Nie posiadają więc własnego majątku - wkłady wniesione przez wspólników, własność nieruchomości i innych praw majątkowych nabywanych przez wspólników stanowią majątek wspólny wspólników. Spółka cywilna nie jest zatem przedsiębiorstwem. Przedsiębiorcami są natomiast jej poszczególni wspólnicy.

We wniosku zgłoszeniowym wspólnicy, deklarują zamiar prowadzenia wspólnej działalności. Prowadzić ją będą jednak pod imieniem każdego ze wspólników. Obecnie spółki cywilne nie mają prawa posiadania firmy. Zamiast tego wspólnicy muszą ujawniać swoje nazwiska i imiona w ramach działalności w spółce. Aby wspólnicy mogli występować pod wspólną nazwą, każdy musi podać ją w swoim zgłoszeniu jako własną.

Spółka cywilna nie ma oczywiście osobowości prawnej, a więc nie ma organów, ani zdolności do dokonywania czynności prawnych. Posiada jednak własny NIP i REGON. Może być podatnikiem podatku VAT. Jednak podatnikami podatku dochodowego w spółce są poszczególni wspólnicy. Mają oni prawo do korzystania ze zryczałtowanych form podatku dochodowego od osób fizycznych. Spółka cywilna może mieć też status pracodawcy, ale płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne może być spółka lub każdy ze wspólników z osobna.

Umowę spółki cywilnej zawierają wspólnicy (przynajmniej dwóch). Mogą to być osoby fizyczne albo osoby prawne. Wspólnikiem nie może być jednak inna spółka cywilna. W umowie spółki cywilnej wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego poprzez działanie w oznaczony sposób. Działanie takie to w szczególności wnoszenie wkładów. Wkładem może być wniesienie do spółki własności, innych praw albo świadczeniem usług. Własność to nie tylko nieruchomości, czy rzeczy ruchome ale i wierzytelności, oraz niematerialne prawa majątkowe, np. prawa autorskie. Aby założyć spółkę cywilną należy zawrzeć umowę spółki. Najlepiej w formie pisemnej, chociaż jest ona zastrzeżona jedynie dla celów dowodowych, nie jest więc konieczna. Nie trudno sobie jednak wyobrazić kłopoty z udowodnieniem przed sądem postanowień umowy w przypadku sporu ze wspólnikiem. Umowę można oczywiście spisać przed notariuszem, i wtedy można być spokojni, że nie ma w niej wad prawnych.

W umowie spółki cywilnej należy określić strony umowy, czyli wskazać kto ją zawiera. Warto również zapisać, kto będzie spółkę reprezentował wobec osób trzecich. Może to robić jeden lub kilku wspólników albo nawet osoba trzecia. Bez tego postanowienia każdy ze wspólników będzie upoważniony do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest umocowany do prowadzenia jej spraw.

Kodeks cywilny stanowi, że każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki, ale w umowie spółki wspólnicy mogą postanowić, że sprawy te będzie prowadził jeden lub kilku z nich, bądź też osoba trzecia. Warto w niej wskazać czym będą zajmować się poszczególni wspólnicy. Umowa powinna wskazywać przedmiot działalności spółki, oraz miejsce czy obszar prowadzenia działalność. W umowie należy także określić wkłady wnoszone przez wspólników, czyli kto je wnosi, w jakiej wysokości; czy są to wkłady niepieniężne (aporty). Określenie udziału wspólników w zyskach i stratach nie jest konieczne, jednak jeśli w umowie nie zostaną zapisane szczegółowe postanowienia w tej sprawie, wspólnicy będą mieli równy udział zarówno w zyskach jak i stratach, bez względu na rodzaj i wartość wniesionego wkładu. Spółka może być zawiązana na czas oznaczony lub bezterminowo. W umowie można podać termin jej rozwiązania, albo określić że działa ona np. do momentu osiągnięcia celu. Warto też określić sposób rozwiązania umowy, czyli wskazać w jaki sposób wspólnicy zakończą swoje wspólne interesy.

Wspólnicy nowo zawiązanej spółki cywilnej muszą dokonać jej zgłoszenia w urzędzie gminy, gdzie dokonane zostaną wpisy poszczególnych wspólników do ewidencji działalności gospodarczej.

Wspólnicy powinni złożyć wniosek o wpis do Krajowego Rejestru Urzędowego Podmiotów Gospodarki Narodowej. Pozwoli im to uzyskać numeru identyfikacyjny REGON. W czasie istnienia spółki numer ten nie będzie zmieniony. REGON nadaje Urząd Statystyczny, właściwy dla siedziby spółki. Do wniosku należy dołączyć wypis z rejestracji. Wniosek o nadanie numeru REGON składa się w ciągu 14 dni od otrzymania wypisu. Umowę spółki rejestruje się też w urzędzie skarbowym, w miejscu zamieszkania głównego wspólnika. Rejestracja obłożona jest podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jego wartość stanowi 1% wartości wkładów do 20 000 zł. Przy wartości wkładów od 20 000 zł do 30 000 zł. wysokość podatku wynosi 200 zł plus 0,5% od nadwyżki płaconej od kwoty przekraczającej 20 000 zł. Wkłady powyżej 30 000 zł opodatkowane są kwotą 250 zł plus 0,1% od nadwyżki powyżej 30 000 zł.

W urzędzie skarbowym spółka otrzyma numer identyfikacji podatkowej tj. NIP. NIP trzeba podawać na wszystkich dokumentach trafiających do fiskusa. Mimo, że spółka cywilna nie jest podmiotem prawa, jest podatnikiem. Tak więc to ona, a nie jej wspólnicy, otrzyma NIP. To spółka cywilna, a nie jej wspólnicy będzie podatnikiem VAT.

Spółki zaczynające działalność, powinny dokonywać zgłoszenia identyfikacyjnego na formularzu NIP-2. Do formularza dołącza się odpis umowy spółki i wyciągi z ewidencji potwierdzające zarejestrowanie każdego wspólnika jako przedsiębiorcy. Każdy wspólnik wypełnia zatem i składa załącznik NIP-D, zawierający informacje o nim. Do dokumentów należy załączyć podstawę prawną dysponowania lokalem, w którym spółka ma siedzibę. Przedsiębiorcy działający w spółce cywilnej, którzy zatrudniają pracowników muszą zawiadomić na piśmie inspektora pracy oraz inspektora sanitarnego o tym gdzie, w jakim zakresie i jaką działalność prowadzą. Informują także o przewidywanej liczbie pracowników. Spadają na nich również obowiązki związane z bezpieczeństwem i higieną pracy - muszą złożyć pisemną informację o przyjętych środkach bhp - w terminie 14 dni od rozpoczęcia działalności. Jeśli są dla swoich pracowników płatnikami składek na ubezpieczenie społeczne, muszą złożyć w ZUS zgłoszenie płatnika składek w ciągu 7 dni od zatrudnienia pierwszego pracownika. Należy pamiętać, że od dnia 1 stycznia 2001 r. w związku z wejściem w życie Prawa działalności gospodarczej przedsiębiorcą jest nie spółka cywilna, a wspólnik spółki cywilnej.

Obowiązek indywidualnego zarejestrowania się w gminie obejmuje wszystkich wspólników spółek cywilnych. Pamiętać przy tym należy, że wpisy w ewidencji jednostek, które 1 stycznia 2001 r. według nowych przepisów nie są przedsiębiorcami, a więc spółek cywilnych, zostaną wykreślone z urzędu. Oznacza to, że wpisy dotyczące wspólników spółek cywilnych i one same jako przedsiębiorcy przestaną istnieć. Wykreślenie musi nastąpić w drodze decyzji administracyjnej. Wspólnicy otrzymają więc to z gminy na piśmie. Zarejestrowanie się przez wspólników indywidualnie w ewidencji działalności gospodarczej w gminie nie oznacza, że spółka cywilna przestanie istnieć lub że każdy ze wspólników będzie od rejestracji prowadził działalność gospodarczą samodzielnie, z oddzielną książką przychodów i rozchodów, ewidencją środków trwałych, ewidencją VAT itp. Przepisy podatkowe pozostały bez zmian. Wspólnicy nadal mogą prowadzić jedną księgę przychodów i rozchodów, jeśli są opodatkowani na zasadach ogólnych lub jedną ewidencję przychodów, jeśli są opodatkowani w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych. Gdy zaś chodzi o VAT, to nadal podatnikiem jest spółka, a nie każdy z jej wspólników z osobna. I spółka, i wspólnicy zachowują ten sam NIP. Nie zmienił się też sposób rozliczania z fiskusem z dochodów uzyskanych w wyniku udziału w spółce cywilnej. Zasady zawarte w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych są takie same, choć od 1 stycznia 2001 r. zapisano je bardziej precyzyjnie. Tak więc przychody z udziału w spółce nie będącej osobą prawną (m.in. cywilnej, jawnej) ze wspólnego posiadania lub wspólnego użytkowania rzeczy lub praw majątkowych u każdego wspólnika określa się proporcjonalnie do udziału w zysku oraz łączy z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej (na zasadach ogólnych). Jeśli nie ma przeciwnego dowodu, przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe. Te zasady stosuje się odpowiednio do: rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat, a także ulg podatkowych związanych z prowadzoną działalnością w formie spółki nie będącej osobą prawną. Spółka cywilna, a nie poszczególni jej wspólnicy, jest w dalszym ciągu pracodawcą dla osób zatrudnionych we wspólnie prowadzonym przedsiębiorstwie.

Zalety:

Proste procedury prowadzenia Prostotę złączenia zasobów kilku osób i ich pomysłów
W przypadku interesu rodzinnego taki rodzaj działalności gospodarczej jest idealny, gdyż poszczególni członkowie mają do siebie zaufanie i wnoszą coś, czego nie posiadają inne jednostki w rodzinie np. majątek czy umiejętności

Zaangażowanie wszystkich wspólników.

Możliwość z korzystania z prostych zryczałtowanych podatków.

Podatek od czynności cywilno-prawnych, który z tytułu umowy spółki wynosi 1% od wartości wkładu.

Niedrogie koszta wpisu do ewidencji.

Będąc wspólnikiem spółki można prowadzić książkę przychodów i rozchodów.

Duża swoboda kształtowania postanowień umowy spółki.

Możliwe wszystkie formy opodatkowania w zależności od działalności.

Dobra forma dla działalności małych rozmiarów – np. w przypadku, gdy dla wszystkich wspólników jest to działalność dodatkowa.

Nieskomplikowany sposób likwidacji.

Wady:
Odpowiedzialność całym majątkiem osobistym za zobowiązania firmy
Zaangażowanie wszystkich wspólników w sprawy spółki, choć niektórzy sprawdzają się jedynie jako bierni dostarczyciele gotówki.

Niemożliwość działania na większą skalę, czasami niekorzystne opodatkowanie od osób fizycznych.
Konieczność rejestrowania się każdego wspólnika osobno i ujawniania w nazwie firmy nazwisk wszystkich wspólników.

Ponieważ forma spółki cywilnej nie jest stosowana w państwach Unii Europejskiej, prędzej czy później zastąpi konieczność przekształcenia działalności na inną formę.

Formy opodatkowania:
karta podatkowa, ryczałt ewidencjonowany, zasady ogólne - podatkowa księga przychodów i rozchodów, zasady ogólne - księgowość pełna

ZARZĄDZANIE FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTW

Temat

Zasilanie finansowe przedsiębiorstwa

Tezy:

1. Pojęcie i struktura kapitału przedsiębiorstwa, cechy charakterystyczne kapitału własnego i obcego, funkcje kapitału własnego

2. Rodzaje kapitałów własnych w jednostkach o różnych formach organizacyjno - prawnych

3. Podstawy podwyższania kapitału własnego

4. Kapitały obce, struktura, konsekwencje dla przedsiębiorstwa

5. Kapitał obrotowy przedsiębiorstwa, pojęcie, źródła finansowania

Literatura:

[1] Danuta Krzemińska: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, Wydawnictwo Wyższej

Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2000

[2] Lech Szyszko, Jan Szczepański (red.): FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, PWE,

Warszawa 2003

[3]Jan Czekaj, Zbigniew Dresler: ZARZĄDZANIE FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTW. PWN, Warszawa 2001

Pojęcie i struktura kapitału przedsiębiorstwa, cechy charakterystyczne kapitału własnego i obcego, funkcje kapitału własnego

KSZTAŁTOWANIE STRUKTURY KAPITAŁOWEJ PRZEDSIĘBIORSTWA

ELEMENTY SKŁADOWE KAPITAŁÓW PRZEDSIĘBIORSTWA

Struktura kapitałowa przedsiębiorstwa

Kapitał przedsiębiorstwa

własny obcy

statutowy rezerwowy długoterminowy krótkoterminowy

kapitał stały

STRUKTRA i CECHY KAPITAŁU WŁASNEGO I OBCEGO.

Struktura kapitału uzależniona jest od wielu czynników. Najważniejsze z nich to forma organizacyjno - prawna przedsiębiorstwa, stan gospodarki, sytuacja finansowa przedsiębiorstwa, stan rynku finansowego i jego segmentów.

Forma organizacyjno prawna określa możliwości pozyskania kapitału pierwotnego np. w postaci kapitału zakładowego, akcyjnego, funduszu założycielskiego, czy udziałowego. Wpływa to również na możliwości zwiększenia tych kapitałów.

Sytuacja finansowa- jeżeli przedsiębiorstwo osiąga wysoką efektywność to nie ma trudności z podniesieniem kapitału akcyjnego w przypadku S.A. lub pozyskanie obcego kapitału w różnej formie.

Stan gospodarki - w ustabilizowanej i rozwijającej się gospodarce łatwiej uzyskać niezbędny kapitał.

Formy i możliwości pozyskiwania kapitału zależą również od sprawnie działającego rynku finansowego i jego segmentów (np. polityka sytemu bankowego).

Struktura kapitałowa powinna więc być optymalizowana z uwzględnienie powyższych czynników a także z punktu maksymalizacji założonego celu.

Zarówno kapitał własny jak i obcy mają swe pozytywne i negatywne cechy.

Podstawowe zalety kapitału własnego polegają na tym że:

• jest on stabilnym źródłem finansowania działalności przedsiębiorstwa,

• wpływa na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa ,

• stanowi bazę gwarancyjną dla wierzycieli,

• angażowany jest na czas nie określony i stanowi podstawą stosunków własnościowych.

Wady

• narażany jest na uszczuplenie w przypadku wystąpienia strat,

• koszt wykorzystania tego kapitału (tzw. koszt alternatywny) nie może zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodu, a co za tym idzie nie pomniejsza należnego podatku dochodowego,

• aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowjest mało elastyczny.

Kapitał obcy zalety;

• stanowi on elastyczne źródło finansowania,

• umożliwia podjęcie i realizację przedsięwzięć przekraczających możliwości finansowe przedsiębiorstwa,

• jego wykorzystanie może wpływać na obniżenie obciążeń podatkowych oraz wzrost rentowności kapitału własnego,

• wierzyciel z reguły niema prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwie,

• umożliwia kształtowanie optymalnej struktury kapitału.

Wady kapitału obcego;

• jest on oddawany do dyspozycji przedsiębiorstwa na określony czas po którym ulega zwrotowi,

• wierzyciele mają prawo do odsetek,

• uzyskanie kapitału obcego często wymaga zabezpieczeń lub gwarancji,

• wraz ze wzrostem zadłużenia rośnie ryzyko i koszt kapitału obcego,

• w przypadku likwidacji wierzyciele kontraktowi są zaspokajani po uregulowaniu zobowiązań względem państwa, ZUS, banku.

Można zatem wskazać, iż kapitały angażowane w przedsiębiorstwa pełnią wiele funkcji. Kapitałowi własnemu przypisuje się pełnienie funkcji gwarancyjnej i roboczej, a kapitałowi obcemu tylko funkcję roboczą. Należy jednak zaznaczyć, że różna jest odpowiedzialność poszczególnych form prawnych przedsiębiorstw wobec wierzycieli. Stąd funkcję gwarancyjną kapitału należałoby rozważyć w stosunku do przedsiębiorstw, które mają odrębną od współwłaścicieli osobowość prawną. Taka odrębność cechuje spółki kapitałowe, w których funkcję gwarancyjną powinien spełniać kapitał zakładowy. Z reguły kapitał ten, poza szczególnymi przypadkami, tj. gdy następuje jego obniżenie i umorzenie akcji lub udziałów, nie może ulegać zmniejszeniu. Oznacza to, że - abstrahując od tych dwóch przypadków - wypłaty na rzecz akcjonariuszy lub wspólników mogą wystąpić jedynie z tytułu wypłaty dywidendy. Istnieje jednak niebezpieczeństwo, że kapitał zakładowy zostanie obniżony z innych powodów niż wypłaty na rzecz akcjonariuszy. Kodeks spółek handlowych w Polsce zawiera więc zapisy chroniące kapitał zakładowy, a w konsekwencji wierzycieli.

Funkcję roboczą pełni zarówno kapitał własny, jak i obcy. Polega ona na tym, że kapitał stanowi źródło finansowania podejmowanych przez przedsiębiorstwo zadań, których rezultatem powinna być nadwyżka przychodów nad kosztami.

Zaangażowany kapitał „pracuje”, przynosząc korzyści zarówno przedsiębiorstwu, jak i wierzycielom. Ponieważ kapitał obcy jest odstępowany za konkretnych warunkach (dotyczy to głównie stopy procentowej uwzględniającej ryzyko i okresy angażowania kapitału oraz formy zabezpieczenia) i w konkretnym celu, to dłużnicy posługują się powierzonym kapitałem, jak własnym. W związku z tym pełni on funkcję roboczą, podobnie jak kapitał własny.

Rodzaje kapitałów własnych w jednostkach o różnych formach organizacyjno - prawnych

Tabela. Rodzaje kapitałów własnych w jednostkach o różnych formach organizacyjno - prawnych

FORMA ORGANIZACYJNO- PRAWNA	KAPITAŁY (FUNDUSZE) PODSTAWOWE	POZOSTAŁE KAPITAŁY (FUNDUSZE)
Spółka akcyjna	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe
Spółka jawna	Kapitał wspólników	Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe
Spółka partnerska	Kapitał wspólników	Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe
Spółka cywilna	Kapitał właścicieli
Spółka komandytowa	Kapitał właścicieli	Kapitał zapasowy Kapitał rezerwowy
Spółka komandytowo -akcyjna	Kapitał zakładowy	Kapitał zapasowy Kapitał z aktualizacji wyceny Pozostałe kapitały rezerwowe
Przedsiębiorstwo państwowe	Fundusz założycielski	Fundusz przedsiębiorstwa Fundusz z aktualizacji wyceny
Spółdzielnie	Fundusz udziałowy	Fundusz zasobowy Fundusz z aktualizacji wyceny

Źródło: opracowanie własne

Kapitały własne spółek handlowych obejmują:

• kapitał podstawowy, unormowany przepisami kodeksu spółek handlowych
  w odniesieniu do poszczególnych rodzajów spółek kapitałowych (S.A., Sp. z o.o.) oraz spółek osobowych (jawna partnerska, komandytowa, komandytowo- akcyjna),

• kapitał zapasowy tworzony głownie na pokrycie strat

• kapitał rezerwowy, tworzony zgodnie ze statutem lub umową spółki, albo na podstawie przepisów ustawy o rachunkowości,

• kapitał z aktualizacji wyceny, tworzony i wykorzystywany zgodnie z przepisami ustawy,

• nie podzielony zysk (nie pokryta strata) roku obrotowego i lat ubiegłych.

Kapitał te zmniejszają jako wartości ujemne:

• należne wpłaty na kapitał podstawowy,

• udziały (akcje) własne,

• ewentualne odpisy zysku neto, dokonywane zaliczkowo w ciągu roku obrotowego.

Metody zwiększenia kapitału własnego

Jednym z podstawowych źródeł podwyższenia kapitału własnego jest uzyskiwana w toku działalności nadwyżka salda strumieni wpływających i wypływających z przedsiębiorstwa. \W związku z tym konieczne jest dokonanie poprawnej identyfikacji nie tylko źródeł tych strumieni, ale również ich charakteru.

aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowPrzyjmując jako kryterium podziału działalności prowadzonej przez podmiot, można wskazać trzy podstawowe źródła strumieni pieniężnych:

1. z działalności operacyjnej,

2. z działalności inwestycyjnej

3. z działalności finansowej.

Przepływy z działalności operacyjnej pozwalają na określenie wydatków i wpływów środków związanych z prowadzeniem podstawowej działalności statutowej. Do podstawowych strumieni z tego obszaru działalności przedsiębiorstwa można zaliczyć:

• aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erowwpływy ze sprzedaży wyrobów, towarów i materiałów oraz świadczonych usług,

• wydatki z tytułu zobowiązań wobec sektora publiczno-prawnego 9podatki, opłaty z tytułu wykonywanych czynności urzędów administracji państwowej, ubezpieczeń społecznych i majątkowych

• wydatki tytułu zobowiązań wobec pracowników (głównie w postaci wynagrodzenia i innych świadczeń na rzecz pracownika),

• wydatki wobec dostawców z tytułu nabytych materiałów, towarów i usług.

Przepływy z działalności inwestycyjnej umożliwiają identyfikowanie nakładów ponoszonych przez jednostkę w celu powiększenia zasobów pozwalających w przyszłości na generowanie wyższych wpływów z działalności operacyjnej. Do podstawowych nośników strumieni pieniężnych z tego obszaru można zaliczyć wpływy z następujących tytułów:

• ze sprzedaży zbędnych rzeczowych składników majątku trwałego, wartości niematerialnych i prawnych oraz innych aktywów długoterminowych,

• wpływy związane z zawarciem kontraktów terminowych, traktowanych jako wpływy z działalności inwestycyjnej.

Do podstawowych wydatków można zaliczyć:

• wydatki związane z nabyciem środków trwałych i innych długoterminowych składników majątkowych

• wydatki związane z inwestycjami na rynku finansowym, a dotyczące głównie transakcji terminowych

Wyodrębnienie przepływów pieniężnych związanych z prowadzeniem przez przedsiębiorstwo działalności finansowej ma na celu określić strumienie będące konsekwencją relacji inwestor-podmiot gospodarczy.

Do głównych źródeł przychodów można zaliczyć: wpływy związane z emisją akcji i udziałów, czyli papierów wartościowych o charakterze własnościowym, jak również papierów wierzycielskich.

Natomiast do podstawowych wydatków można zaliczyć wykup własnych papierów wierzycielskich.

ŹRÓDŁA FINANSOWANIA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

FINANSOWANIE WEWNĘTRZNE

Finansowanie wewnętrzne polega na uzyskiwaniu środków finansowych przez przekształcenia majątkowe i przez gromadzenie kapitału. Zasilanie wewnętrzne następuję głównie w wyniku realizacji przychodów ze sprzedaży produktów i usług bowiem za ich pośrednictwem dochodzi w przedsiębiorstwie do powstawania zysku. Część zysku, która pozostaję pozostawiona do dyspozycji przedsiębiorstwa jest pierwszym elementem zasilania wewnętrznego. Kolejnym źródłem finansowania wewnętrznego jest fundusz amortyzacji.

Przedsiębiorstwo może także uzyskać środki pieniężne sprzedając składniki majątku, które nie mają wpływu na jego zdolności produkcyjne. Takim źródłem finansowania mogą być także tworzone w przedsiębiorstwie rezerwy długookresowe np. na fundusz emerytalny.

aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erow

Zysk otrzymany w przedsiębiorstwie

Wewnętrznym własnym źródłem pochodzenia kapitału przeznaczonego na cele inwestycyjne jest zysk przedsiębiorstwa. stanowi on nadwyżkę sumy przychodów ze sprzedaży nad wydatkami poniesionymi dla osiągnięcia tych przychodów. Przychody ze sprzedaży pochodzą przede wszystkim od nabywców towarów i usług. Wydatki poniesione dla uzyskania przychodów składają się z kosztu własnego oraz innych wydatków, do których poniesienia przedsiębiorstwo jest zobowiązane (np. podatek od nieruchomości, cło).

amortyzacja - jest to pieniężnie wyrażone zmniejszenie się wartości majątku trwałego. Roczna kwota amortyzacji oznacza roczny ubytek majątku trwałego wskutek technicznego zużycia się (fizyczne niszczenie) i zużycia się ekonomicznego (przestarzałość techniczna). Koszt amortyzacji zwraca się w przychodach ze sprzedaży i nie stanowi wydatku pieniężnego.

Rozmiary tego źródła kapitału zależą przede wszystkim od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa oraz od metod amortyzacji. Polityka amortyzacyjna polega na rozłożenie kosztów zużycia środków trwałych na produkty i jednocześnie gromadzenie dzięki amortyzacji środków pieniężnych odpowiednio do potrzeb zakupu środków trwałych. Polega ona na wyborze metod amortyzacji oraz ustaleniu wysokości stawek. amortyzacyjnych zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Metoda amortyzacji

Wyróżnia się amortyzację: liniową i przyspieszoną

Fizyczne zużywanie się majątku jest równomiernie rozkładane w czasie i jest brane pod uwagę w a. liniowej. Jednym ze sposobów przyspieszenia a. jest stosowanie a. degresywnej.

W metodach degresywnych roczna kwota amortyzacji w pierwszym roku eksploatacji obiektu jest wysoka, a w następnych w kolejnych latach stopniowo maleje tak, aby łączna suma rocznych kwot a. obiektu przez cały z góry przewidziany okres jego eksploatacji dorównała jego wartości początkowej. Uzyskiwanie ze sprzedaży produktów pieniędzy, przynoszących zwrot poniesionych na nie kosztów własnych, włącznie z wliczoną w koszty amortyzacją, jest upłynnieniem majątku przedsiębiorstwa. W kwocie tego upłynnienia mieści się też upłynnienie tej części majątku trwałego, której odpowiednikiem jest amortyzacja.

W Polsce amortyzowany jest majątek trwały rzeczowy oraz wartości niematerialne i prawne.

Podstawę dokonywania planowych odpisów amortyzacyjnych środków trwałych stanowi aktualny plan amortyzacji określający stawki i kwoty rocznych odpisów poszczególnych środków trwałych. Stosując metodę a. przyspieszonej przedsiębiorstwo gromadzi fundusz amortyzacyjny wcześniej niż przy stosowaniu a. równomiernej. Wysokie koszty amortyzacyjne pociągają za sobą obniżenie zysku w początkowym okresie amortyzowania obiektu, a niskie koszty w późniejszym okresie podwyższają go. Wiąże się to z obniżeniem, a potem podwyższeniem obciążającego przedsiębiorstwo podatku dochodowego. W skutek a. przyspieszonej następuje odroczenie podatku dochodowego. Zjawisko to jest nazywane osłoną podatkową lub tarczą podatkową.

Źródła kapitału własnego pochodzenia zewnętrznego

KAPITAŁ UDZIAŁOWY

Jest to kapitał wprowadzany do przedsiębiorstwa przez jego udziałowców. W zależności od formy organizacyjno prawnej może to być: kapitał udziałowy (spółdzielnia), akcyjny (S.A.), zakładowy (z o.o.), fundusz założycielski (przedsiębiorstwo państwowe) itd. Co istotne ten rodzaj kapitału pozostaję w przedsiębiorstwie przeważnie na czas nieokreślony, a poza tym tego rodzaju kapitał stanowi bazę gwarancyjną dla wierzycieli.

Istotnym własnym zewnętrznym źródłem kapitału przedsiębiorstw są dochody z emisji i sprzedaży papierów wartościowych. Spośród wielu rodzajów papierów wartościowych, istotne znaczenie mają dochody z emisji i sprzedaży akcji. Akcje należą do podstawowych papierów wartościowych emitowanych przez przedsiębiorstwa.

Akcja - jest papierem wartościowym reprezentującym część kapitału akcyjnego (zakładowego) przedsiębiorstwa, emitowanym przez emitenta, zamierzającego pozyskać środki na rozwój. Akcja stanowi tytuł własności i jest częścią kapitału własnościowego.

W wyniku sprzedaży akcji przedsiębiorstwo nabywa środki niezbędne do finansowania jego inwestycji.

Akcjonariusz czyli właściciel akcji nabywa uprawnienia do otrzymania dywidendy uzależnionej od zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie. Akcje są zatem dla sprzedającego - metodą na finansowanie inwestycji, a dla kupującego formą lokaty kapitału.DŁUGOTERMINOWEGO

Długoterminowe kapitały obce uzyskiwane są z dwóch zasadniczych źródeł tj. emisji obligacji na rynku papierów wartościowych oraz kredytów bankowych i innych pożyczek głównie o inwestycyjnym charakterze.

ich kursu (ceny) rynku papierów wartościowych, który zależy przede wszystkim od kondycji finansowej przedsiębiorstwa .

ZEWNĘTRZNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA

Finansowanie zewnętrzne obejmuje kapitał jaki dopływa do przedsiębiorstwa od podmiotów w zróżnicowanej formie z wyłączeniem strumienia środków pieniężnych z tytułu sprzedaży wyrobów, towarów lub świadczenia usług. Finansowanie zewnętrzne obejmuje wiele form zasilania przedsiębiorstwa w kapitał .

Finansowanie zewnętrzne dzielimy na długoterminowego (okres pozostawania w przedsiębiorstwie powyżej 1 roku) oraz finansowanie krótkookresowe (okres pozostawania w przedsiębiorstwie poniżej 1 roku).

aapoitał ć pasywa,.biorstwa samolikwidacji.owaniazególnych zbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedazy.sibiorstwa,erow

KAPITAŁ OBROTOWY JAKO PODSTAWOWE ŹRÓDŁO UTRZYMANIA PŁYNNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

Zarządzanie kapitałem obrotowym należy do codziennych problemów każdego przedsiębiorstwa. W bieżącej działalności każde przedsiębiorstwo, mniej lub bardziej świadomie gospodaruje kapitałem obrotowym. W polskiej literaturze używa się pojęcia kapitał obrotowy (jako odpowiednika ang. working capital ) dla określenia środków obrotowych firmy (aktywów bieżących) oraz źródeł ich finansowania. Jednak przy bliższym definiowaniu pojawiają się określenia niezgodne z naturalnym rozumieniem pojęcia kapitał. Używa się często terminu kapitał obrotowy brutto dla określenia krótkoterminowych (bieżących) aktywów (środków obrotowych) zaangażowanych w bieżącej działalności produkcyjnej i handlowej przedsiębiorstwa. Równie często można spotkać się z terminem kapitał obrotowy netto, definiowany jako wartość bieżących aktywów a więc kapitału obrotowego brutto pomniejszoną o krótkoterminowe zobowiązania.

Z określeń tych wynika, że wbrew potocznemu w polskim języku rozumieniu słowa kapitał, które utożsamia się z funduszami, w powyższych definicjach kapitał obrotowy wyraża stronę aktywów bilansu, a dokładniej aktywa bieżące. Konkretyzując zagadnienie można wskazać, iż:

Kapitał obrotowy brutto to ogół źródeł finansowania majątku obrotowego. Jeśli natomiast ze źródeł finansowania majątku obrotowego wydzieli się zobowiązania bieżące, to pozostały kapitał można nazwać kapitałem obrotowym netto.

Inaczej kapitał obrotowy netto to część kapitału własnego firmy zaangażowana w finansowanie majątku obrotowego. Wartość kapitału octowego netto można oszacować, stosując dwa podejścia:

• majątkowe

• kapitałowe

Przy podejściu majątkowym, kapitał obrotowy to różnica między aktywami bieżącymi (majątkiem obrotowym) i pasywami bieżącymi.

Kapitał obrotowy netto = aktywa bieżące - zobowiązania bieżące.

Relacja ta pozwala określić stopień pokrycia zobowiązań bieżących majątkiem obrotowy.

Przy podejściu majątkowym, kapitał obrotowy to różnica między kapitałem stałym (tj. własnym i długoterminowym obcym) i majatkiem trwałym posiadanym przez przedsiębiorstwo.

Kapitał obrotowy netto = kapitał stały - majątek trwały

Formuła ta określa poziom finansowania majatku obrotowego kapitałem stałym.

Dokonując analizy powyższych formuł, można stwierdzić, iż rachunek kapitału obrotowego wymaga nie tylko rozpoznania struktury i wielkości majatku i kapitału w przedsiębiorstwie, ale również uwzględnienia związków zachodzących pomiędzy poszczególnymi składnikami majątku a źródłami ich finansowania jak również reguł finansowania przedsiębiorstwa.

Dokonując analizy struktury wewnętrznej majątku obrotowego w ciągu roku obrachunkowego, można wyróżnić część względnie stałą i zmienną. Powyższy podział umotywowany jest zmiennością tych elementów w czasie. Zmienność ta wynika z takich cech, jak krótkookresowe zmiany koniunktury, sezonowe wahania produkcji lub popytu, specyfiki branży i wielkości przedsiębiorstwa, jego wyposażenia, sposobu zarządzania majątkiem oraz intensywności jego wykorzystania. Konsekwencją zmiany tych czynników jest nierównomierność przebiegu procesów gospodarczych, która przejawia się w braku synchronizacji strumieni wpływających i wypływających z przedsiębiorstwa. W związku z tym konieczne dla zapewnienia ciągłości procesu gospodarowania w przedsiębiorstwie staje się utrzymanie pewnej stałej wartości poszczególnych składników majątku obrotowego. Stąd też niezbędne jest utrzymanie minimalnych stanów takich składników majatku obrotowego, jak:

• pewna ustalona wielkość środków w kasie tzw. pogotowie kasowe,

• pewna wielkość należności, które są konsekwencją wymogu prowadzenia między podmiotami gospodarczymi obrotu bezgotówkowego i polityki kredytowej przedsiębiorstwa,

• określona wielkość (poziom minimalny) zapasów, które sa niezbędne do utrzymania ciągłości produkcji i sprzedaży.

Cechą charakterystyczną ustalonych wartości poszczególnych elementów majatku obrotowego jest to, iż zakłada się stały poziom tych składników w całym procesie gospodarowania. Konsekwencją przyjęcia takiego założenia jest to, iż elementy te nie ulegają samolikwidacji.

W podobny sposób można podzielić pasywa. Kapitał angażowany do finansowania majątku obrotowego może występować - najogólniej - w czterech formach, jako:

• kapitał własny,

• kapitał obcy długoterminowy (np. kredyt długoterminowy, kapitał pochodzący z emisji obligacji),

• krótkoterminowy kredyt bankowy,

• zobowiązania bieżące (pozabankowe).

Jako narzędzie optymalnego kształtowania struktury i wielkości kapitału octowego netto w przedsiębiorstwie można wykorzystać metodę znaną jako zasada autolikwidacji długu. Oparta jest ona na kształtowaniu relacji pomiędzy aktywami stałymi i okresowymi a pasywami stałymi i okresowymi. Jako podstawowe kryterium optymalizacji w tej metodzie przyjmuje się, iż kapitał nie może być związany ze składnikiem majątku, który finansuje, dłużej niż wynosi okres jego pozostawania w przedsiębiorstwie.

Przestrzeganie tej zasady ma na celu nie tylko zapewnienie warunków utrzymania płynności finansowej przedsiębiorstwa, ale również niedopuszczenie do nieuzasadnionej nadwyżki lub niedoboru kapitału. Należy podkreślić, iż dysponowanie przez przedsiębiorstwo zbyt wysokim kapitałem wiąże się ze spadkiem zysku możliwego do uzyskania przez przedsiębiorstwo. Natomiast zbyt niski poziom również wpływa na obniżenie zysku przez nieterminowe realizowanie zobowiązań, a co z tym związane zwiększeniem kosztu obsługi zobowiązań kosztem wysokości zysku.

Na podstawie powyższej formuły można wskazać trzy podstawowe wartości kapitału obrotowego:

• wartość dodatnia - w praktyce konsekwencją przestrzegania złotej zasady finansowej i bilansowej w zarządzaniu kapitałem obrotowym jest utrzymywanie dodatniego poziomu kapitału obrotowego; sytuacja taka świadczy o ty, że przedsiębiorstwo posiada przesłanki długookresowego finansowania;

• ujemna wartość - konsekwencją sa trudności w utrzymaniu płynności finansowej podmiotu

• wartość zero - raczej sytuacja praktyczna, czyli wzorzec do którego należy dążyć.

ZARZĄDZANIE FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTW

Temat

ŹRÓDŁA KAPITAŁU OBCEGO

Tezy:

1. Emisja obligacji

2. Kredyt - istota, rodzaje

3. Emisja krótkoterminowych papierów wartościowych

4. Alternatywne formy finansowania przedsiębiorstw.

• leasing

• factoring

• franchising

• venture capitai

• forfaiting

5. Wpływ struktury kapitału na zyskowność

Literatura:

[1] Danuta Krzemińska: FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, Wydawnictwo Wyższej

Szkoły Bankowej w Poznaniu, Poznań 2000

[2] Lech Szyszko, Jan Szczepański (red.): FINANSE PRZEDSIĘBIORSTWA, PWE,

Warszawa 2003

[3] Jan Czekaj, Zbigniew Dresler: ZARZĄDZANIE FINANSAMI PRZEDSIĘBIORSTW. PWN,

Warszawa 2001

ŹRÓDŁA KAPITAŁU OBCEGO DŁUGOTERMINOWEGO

Długoterminowe kapitały obce uzyskiwane są z dwóch zasadniczych źródeł tj. emisji obligacji na rynku papierów wartościowych oraz kredytów bankowych i innych pożyczek głównie o inwestycyjnym charakterze.

Emisja obligacji

Obligacja jest dokumentem, w którym emitent potwierdza zaciągniecie pożyczki w określonej wysokości i zobowiązuje się do jej zwrotu w określonym terminie wraz z odsetkami. Pożyczki zaciągane w formie obligacji mogą być w praktyce dostępne przede wszystkim dla firm cieszących się odpowiednią renomą i solidnością płatniczą. Takie pozyskiwanie kapitału posiada wiele zalet zwłaszcza gdy jest to publiczna emisja. Dzięki obligacjom możliwe jest pozyskiwanie znacznie większych kapitałów i na dłuższe okresy sięgające nawet 20 - 30 lat aniżeli są w stanie oferować banki. Również i koszt pozyskiwania kapitału w ten sposób może być tańszy dla przedsiębiorcy dzięki uniknięciu wysokiej nierzadko marży bankowej (przy kredytach). Pożyczki zaciągane przy pomocy emisji obligacji stanowią najbardziej stabilne źródło pozyskiwania obcych kapitałów. Ponadto jeżeli przedsiębiorstwo wywiązuje się ze spłaty odsetek i kapitału to może samodzielnie dysponować pożyczką zgodnie z przeznaczeniem określonym w prospekcie emisyjnym. Jednocześnie koszty oprocentowania mogą być bardziej stabilne niż jest to przy innych formach pożyczek.

Jest również jedna wada tej formy pozyskiwania kapitału a mianowicie wypłata odsetek może być dla emitenta uciążliwa w razie okresowego spadku rentowności zważywszy, że trzeba je ponosić także w przypadku strat bez możliwości renegocjacji. Istnieją różne rodzaje obligacji

Szczególnie korzystną i tanią formą pozyskiwania kapitału są obligacje zamienne upoważniające posiadacza do zmiany na akcje po z góry określonej cenie lub obligacji dających pierwszeństwo nabycia określonej ilości akcji z nowej emisji. Dzięki tym przywilejom nabywcy akcji godzą się często na niższe odsetki od przysługujących przy zwykłych obligacjach.

Obligacje można podzielić w następujący sposób:

OBLIGACJE ZAMIENNE

z warrantami zerokuponowe zamienne mandatowe

tradycyjne

opcja call opcja put

OBLIGACJE z WARRRANTAMI składają się z typowej obligacji będącej w obrocie przez cały okres jej ważności i wykupywanej w okresie jej zapadalności oraz z dodatkowego warrantu. Warrant to papier wartościowy zawierający dla jego posiadacza prawo do zakupu akcji przedsiębiorstwa w określonym czasie i po ustalonej cenie.

Pod pojęciem warrantu należy rozumieć uprawnienia posiadacza obligacji, umożliwiające dokonanie przez niego zakupu nowej emisji akcji po cenie ulgowej. Ze względu na warrant odsetki płacone od obligacji są niższe od obligacji zwykłej.

OBLIGACJE ZAMIENNE ZEROKUPOWANE nie posiadają kuponów obligacyjnych (odsetkowych) i sprzedawane są z dużym dyskontem w stosunku do ceny wykupu.

Elementami zamienny i są:

• odsetki płacone w dacie zapadalności,

• premia konwersyjna, która wzrasta wraz z wartością rynkową obligacji w stosunku do wartości nominalnej.

OBLIGACJE ZAMIENNE TRADYCYJNE emitowane e cenie nominalnej i posiadają kupony o niższej wartości niż obligacje zwykłe. Różnica wartości kuponów między obligacją zwykłą i zamienną rekompensowana jest dodatkową opcją kupna akcji emitenta, która stanowi dodatkową wartość.

OBLIGACJE zamienne mogą zawierać dwie opcje:

• opcja call - polega na tym, że po upływie określonego czasu od daty emisji np. po roku (np. przy obligacjach trzyletnich), emitent ma prawo wezwać obligatariusza do zamiany obligacji na akcje, wyznaczając mu odpowiedni termin, pod warunkiem, ze cena akcji osiągnęła przewidziany wcześniej poziom, zapewniający obligatariuszowi zysk w stosunku do zamiany np. 15%. Jeżeli w wyznaczonym terminie obligatariusz nie dokona zamiany obligacji, to na żądanie emitenta zobowiązany jest przedstawić posiadane obligacje do wykupu emitentowi po cenie równiej wartości nominalnej obligacji.

• opcja put - polega na tym, że obligatariusz ma prawo wezwania emitenta do wcześniejszego wykupu obligacji po upływie pewnego czasu i po określonej cenie niższej od ceny emisyjnej akcji ale ustalonej w ten sposób, że jest większa od ceny wykupu, ponieważ zawiera premię dla obligatariusza. Opcja ta jest korzystna dla obligatariusza wówczas, gdy cena rynkowa jest niższa od ceny emisyjnej.

OBLIGACJE ZAMIENNE MANDATOWE -są struktura podobne do obligacji tradycyjnych, z tym że w okresie zapadalności obligatariusze nie mają możliwości wyboru między wykupem obligacji a ich konwersją na akcje emitenta. Muszą dokonać konwersji obligacji, a emitent ma pewność, że po okresie zapadalności środki pozyskane z emisji mandatowych obligacji zamiennych będzie mógł w bilansie traktować jako kapitał.

KREDYTY BANKOWE DŁUGOTERMINOWE (INWESTYCYJNE)

Zaciągane są w bankach kredyty długoterminowe dotyczą z reguły zamierzeń inwestycyjnych związanych z powiększaniem lub modernizacją majątku trwałego. Uzyskanie tych kredytów łączy się z uprzednio dokonaną przez bank staranną analizą zdolności przedsiębiorstwa do obsługi zadłużenia w przyszłości (perspektywiczna) zdolność kredytowa ) , uwarunkowane jest to również często odpowiednim udziałem kapitałów własnych w realizacji danego przedsięwzięcia przez kredytobiorcę. Przedsiębiorstwo zobowiązuje się do dostarczania szczegółowych informacji na temat sytuacji majątkowej i finansowej w zakresie przewidzianym umową. Kredytodawca z kolei może zastrzec sobie prawo do wypowiedzenia umowy (lub podniesienia oprocentowania) jeżeli pogorszenie płynności finansowej firmy wskazywałoby na możliwość jej upadłości .Kredyty bankowe zazwyczaj udzielane są na krótsza okresy czasu, są droższe i mniej stabilne od pożyczek obligacyjnych. Zaletą ich jednak jest możliwość renegocjacji terminu ich spłaty

ŹRÓDŁA OBCYCH KAPITAŁÓW KRÓTKOTERMINOWYCH.

Krótkoterminowe kapitały określane również jako zobowiązania bieżące można podzielić na następujące grupy:

• zobowiązania wynikające z normalnego cyklu rozliczeń - nie związane z żadnym kosztem

• zobowiązania stanowiące kredyt handlowy

• bankowe kredyty obrotowe

• emisja krótkoterminowych papierów wartościowych

Zobowiązanie nie związane z kosztem

Do tej grupy możemy zaliczyć tzw. kredyt manipulacyjny udzielany na okres kilku ,kilkunastu dni po to aby nabywca mógł zrealizować najczęściej za pośrednictwem banku zapłatę za towar. Kredyt ten nie wiąże się z żadnym kosztem .(np. na fakturze wpisuje się; termin płatności 14 dni)

Inny przykładem mogą być pewne stale występujące w przedsiębiorstwie zobowiązania płacone z pewnym opóźnieniem np. pod VAT - 25 dzień nast. , miesiąca ZUS 15 dzień nast. mieś (jeżeli pracodawca zatrudnia pracowników),pod dochodowy, 20 dzień, podatek od nieruchomości itd. Oprócz tego niektóre przedsiębiorstwa płacą zobowiązania za zakupione towary lub usługi z dużym opóźnieniem wykorzystując swoją pozycję konkurencyjną na rynku(problem hipermarketów)

Kredyt handlowy

Kredyt handlowy to odroczenie przez kontrahenta należnej mu płatności, co łączy się z dodatkowym kosztem, wyodrębnianym w formie tzw. skonta uzyskiwanego w razie bieżącej płatności., do kalkulacji tego kosztu wykorzystujemy wzór;

s x 100 T

d = 100 - s X t

gdzie;

d stopa odsetek w skali rocznej

s - stopa skonta ,

T - liczba dni w roku

t - liczba dni stanowiąca różnicę pomiędzy terminem płatności

gotówkowej i kredytowej

Zadanie.

Firma może uzyskać krótkoterminowy kredyt. bankowy z oprocentowaniem 20%. Dostawca nadesłał fakturę z prośbą o uregulowanie płatności w ciągu 45 dni oferując 2,5% skonta jeżeli zostanie ona zapłacona w ciągu 5 dni . Która forma zapłaty będzie korzystniejsza dla firmy

2,3 x 100 x 360

d = 100 - 2,3 45 - 5

wynik s= 23,4% Odp. Dla przedsiębiorstwa bardziej korzystna będzie zapłata faktury gotówką uzyskaną dzięki wykorzystaniu tańszego kredytu bankowego.

Obrotowe kredyty bankowe

a) kredyt w rachunku bieżącym- Może być uzyskany w banku w którym firma posiada swoje konto. Na mocy umowy bank wyraża zgodę na wykonywanie decyzji płatniczych np. realizacja czeków . przelewów itd. do ustalonej sumy nawet w przypadku braku środków na rachunku. Kredyt spłacany jest automatycznie wraz ze wpływem środków na konto firmy. Jest to dogodna forma finansowania krótkookresowych niedoborów własnych środków pieniężnych zamiast utrzymywania na ten cel specjalnych rezerw. Czasami bank może ograniczyć korzystanie z tego kredytu np. tylko na pokrywanie wynagrodzeń pracownikom.

2. Kredyt w rachunku odrębnym - polega na tym że ewidencja jego wykorzystania oprocentowania i spłat prowadzona jest na oddzielnym rachunku bankowym. Wówczas przedsiębiorstwo dysponuje samodzielnie rachunkiem bieżącym i z tego dopiero rachunku reguluje przeważnie spłaty kredytu w terminach ustalonych w umowie , a nie następuje to automatycznie.

3. Linia kredytowa - jest rodzajem umowy przy której ustala się jedynie górny pułap wykorzystania kredytu i czas na jaki linia będzie otwarta.

Przedsiębiorca po jej otwarciu może z niej korzystać w takim stopniu w jakim jest to konieczne i w terminach które mu odpowiadają. Terminy spłaty kredyt i wartości rat również nie są ustalone z góry bowiem wszystko pozostawia się do dyspozycji przedsiębiorcy .Zazwyczaj banki wymagają aby jedynie były spłacane odsetki na bieżąco i aby wraz zamknięciem linii został spłacony zaległy kredyt Jest to rodzaj kredytu odnawialnego (rewolwingowego). Odnawialny ponieważ całkowita spłata kredyty nie powoduje wygaśnięcia umowy jak przy zwykłym kredycie.

d) kredyt wekslowy- polega na przyjęciu przez bank , w zamian za przekazaną do dyspozycji gotówkę weksla własnego firmy lub obcego z indosem przedsiębiorstwa, bank przekazuje wówczas na konto firmy równowartość sumy wekslowej pomniejszonej o dyskonto i ewentualną prowizję a weksel stanowi zabezpieczenie spłaty kredytu.

e) Kredyt akceptacyjny - polega na tym że bank nie udziela kredytu bezpośrednio a jedynie akceptuje weksle trasowane wystawiane przez przedsiębiorstwo ciągnione na bank przy założeniu że remitentem jest wystawca. Przedsiębiorca może takim wekslem uregulować zobowiązania wobec kontrahentów w lub zdyskontować go w innym banku . W dniu wykupu bank wykupuje weksel jednocześnie obciążając rachunek klienta,

6. Kredyt preferencyjny - charakteryzuje się niższą stopą procentową od normalnie pobieranej przez banki, lub bardziej dogodnymi warunkami spłaty. Są one narzędziem interwencjonizmu państwowego w pośredniej formie gdyż ich uzyskanie zależy od spełnienia pewnych warunków, wynikających z ustalonych przez rząd założeń polityki gospodarczej (np. wspomaganie inwestycji umożliwiających stworzenie nowych miejsc pracy dla bezrobotnych). Różnice wynikające z niższych w stosunku do normalnie pobieranych odsetek pokrywa przeważnie budżet państwa, przekazując odpowiednie środki bankowi.

Emisja krótkoterminowych papierów wartościowych.

Większe firmy cieszące się odpowiednią popularnością i solidnością płatniczą (np. spółki giełdowe) mogą zaciągać krótkoterminowe pożyczki bezpośrednio na rynku pieniężnym, dzięki emisji bonów pieniężnych lub komercyjnych weksli inwestycyjno - terminowych (KWIT) .

Bony oferowane są przez emitenta na rynku pieniężnym według cen nominalnych pomniejszonych o z góry określone dyskonto. Jednocześnie emitent zobowiązuje się di wykupu tych bonów po pełnej cenie nominalnej i po upływie określonego czasu np.

1 lub 3 miesiące ( nie więcej niż 1 rok.

Takie pozyskiwanie kapitału ma wiele zalet; pozwala zaciągać pożyczki na większą skalę (niż przy kredytach) gdyż nabywcami bonów może być wiele banków i innych inwestorów Również i koszt tak pozyskanego kredytu jest niższy od kredytu bankowego.

ALTERNATYWNE FORMY FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW.

Oprócz klasycznych form finansowania przedsiębiorstw coraz istotniejszą rolę zaczynają odgrywać w polskich warunkach alternatywne formy finansowania do których możemy zaliczyć.

• leasing

• factoring

• franchising

• venture capitai

• forfaiting

Leasing

Leasing polega na przekazaniu przez leasingodawcę (udostępniającego) leasingobiorcy (korzystającemu) do odpłatnego korzystania na określony czas określonych dóbr . Leasingogobiorca najpierw uzyskuje określony przedmiot i następnie eksploatując go odtwarza środki na spłatę zobowiązania.

W praktyce gospodarczej wykształciło się wiele rodzajów leasingu . Podstawowymi są;

-leasing bezpośredni i pośredni

-leasing finansowy i operacyjny

Leasing pośredni polega na tym że między producentem określonych dóbr a ich użytkownikiem (leasingobiorcą ) występuje wyspecjalizowane przedsiębiorstwo leasingowe (leasingodawca) które nabywa od producenta na swój rachunek przedmiot leasingu i wynajmuje go użytkownikowi

Z kolej przy leasingu bezpośrednim występują tylko dwie strony;

• producent dobra (leasingodawca)

• - użytkownik (leasingobiorca)

Leasing finansowy - polega na tym że leasingobiorca korzysta z oddanego mu w leasing przedmiotu przez okres zbliżony do okresu jego gospodarczej używalności.(3-10 lat i dłużej)

Umowa tego typu zawierać może opcję zakupu co oznacza zobowiązanie leasingodawcy do sprzedaży przedmiotu leasingu leasingobiorcy po okresie umowy; wszelkie koszty utrzymania , ubezpieczeń sprzęty w czasie trwania umowy ponosi leasingobiorca i nie są one wliczane do opłat leasingowych.

Leasing usługowy operacyjny - zakłada że przedmiot leasingu może być używany przez wielu kolejnych leasingobiorców. Są to umowy krótkie (z reguły do 3 lat i zawsze krótsze niż okres ekonomicznego zużycia przedmiotu leasingu) Leasingodawca ponosi koszty utrzymania napraw i ubezpieczenia przedmiotu.

Zalety leasingu

• leasing umożliwia sfinansowanie inwestycji ze środków obcych nie powodując wzrostu czynnika zadłużenia

• leasing zabezpiecza przed skutkami inflacji gdyż koszty leasingobiorcy są finansowane z bieżących przychodów

• Suma opłat uiszczonych w wyniku transakcji leasingu może być mniejsza niż koszty zakupu tego dobra

• pozwala uniknąć tzw. kosztów przestoju

• pozwala uniknąć kosztów modernizacji

VENTURE CAPITAL

Venture capital to kapitały wysokiego ryzyka. Inwestycje firm venture capital definiuje się jako finansowanie nowych przedsięwzięć (np. spółek nie notowanych na giełdzie) lub zapewnienie środków finansowych dla przedsięwzięć gospodarczych o znacznym potencjalnie wzroście i jednocześnie niskim poziomie dojrzałości ekonomicznej. Firmy venture capital nie tylko zapewniają środki pieniężne lecz prowadzą również niezbędne przedsiębiorstwom doradztwo w zarządzaniu i prowadzeniu księgowości.

Towarzystwa venture capital finansują np. wybrane nowe przedsięwzięcia gospodarcze, jak również zasilają już istniejące firmy poprzez finansowanie operacji:

• management buy-out, tzn. wykup przedsiębiorstwa przez jego kadrę zarządzającą,

• management buy-in, tzn. wykup udziałów danej firmy przez zarząd innej w celu przejęcia zarządu nad nią,

• leveraged buy-out, tzn. wykup wszystkich udziałów firmy za kredyt zabezpieczony tymi udziałami.

Przedsięwzięcia venrure capital wymagają tzw. „gorącego kapitału”, który przyczyni się do:

• wspomagania i sanacji przedsiębiorstw nierentownych, zainwestowany kapitał ma spowodować, że firma stanie się w stosunkowo krótkim czasie zyskowna,

• wspomaganie firm będących w początkowej fazie rozwoju,

• zasilanie kapitałem przedsiębiorstw ekspansywnych tzn. takich, które ciągle wzmacniają swoją pozycję na rynku,

• zasilanie kapitałem projektu wykupu przedsiębiorstwa przez jego zarząd lub partnera zewnętrznego.

Podstawową zasada venture capital jest to, że są to inwestycje o bardzo dużym ryzyku a więc właściwie pozbawione możliwości wspomagania przez banki.

FRANCHISING

Wg definicji Europejskiego Stowarzyszenia Franchisingowego jest to system zbytu umożliwiający dystrybucję towarów, usług i technologii polegający na ścisłej współpracy dwóch niezależnych pod względem prawnym i finansowym przedsiębiorstw: franchisingodawcy i franchisingobiorcy. Ten pierwszy udziela drugiemu prawa do korzystania ze swojego znaku i sposobu prowadzenia interesu. Umowa podobna jest do umowy licencyjnej. Franchising działający w Polsce to : Coca Cola, Burder King's, McDonald's.

Zalety:

• stworzenie przedsiębiorstwa wymaga zaangażowania mniejszych środków finansowych niż podjęcie działalności,

• renoma firmy eliminuje ryzyko nowo powstałym firmom

• uniknięcie kosztów związanych z promocją i reklamą.

Wady:

• ograniczenie prawa własności,

opłaty franchisingowe: opłata wstępna, opłaty okresowe, udział w finansowaniu reklamy

FAKTORING

Jest to forma finansowania kontraktów krótkoterminowych polegająca na nabywaniu wierzytelności handlowych przez wyspecjalizowane instytucje faktoringowe (faktorów).

Uczestnikami faktoringu są:

• faktorant - przedsiębiorstwo uprawnione do otrzymania środków pieniężnych z tytułu świadczonych dostaw towarów i usług od odbiorcy,

• dłużnik - odbiorca towarów lub usług mających zobowiązanie pieniężne wobec ich dostawcy (faktoranta),

• faktor - wyspecjalizowana instytucja finansowa przejmująca wierzytelności przysługujące faktorantowi i świadcząca na jego rzecz dodatkowe usługi związane z obsługą wierzytelności.

Z prawnego punktu widzenia faktoring zbudowany jest na bazie cesji wierzytelności. W Polsce stanowi umowę nienazwaną, z tego tez względu do umowy tej mają zastosowanie przepisy kodeksu cywilnego. Tradycyjna forma faktoringu ma na celu zabezpieczenie przedsiębiorstwa przed utratą wierzytelności. Faktoring nie jest kredytem, nie powoduje powstania zadłużenia, stwarza możliwość wyeliminowania „złych długów” tym samym wpływając na kształt rachunku wyników.

Zaletą faktoringu jest to, że faktorant (sprzedający wierzytelność) w sposób stosunkowo łatwy i szybki ma dostęp do środków pieniężnych za dostarczone przez niego odbiorcom np. towary.

Przedsiębiorstwa korzystające z usług faktoringowych osiągają płynność finansową, ponieważ ich faktury natychmiast zamieniane są na gotówkę a skrócony cykl oczekiwania na należności powoduje oszczędności odsetkowe.

Za swoje usługi faktor pobiera następujące opłaty:

• odsetki w wysokości wynikającej z aktualnej sytuacji na rynku finansowym

• prowizje za obsługę wierzytelności pobierane z kwoty zaliczki w wysokości obliczonej procentowo od wartości faktury brutto,

• opłaty za usługi dodatkowe.

Z punktu widzenia wypłacalności dłużnika wyróżnia się trzy rodzaje faktoringu:

• faktoring pełny -- (właściwy) polega na przeniesieniu przez faktoranta wierzytelności i ryzyka wypłacalności dłużnika na faktor

• faktoring niepełny --(niewłaściwy) polega na przejęciu przez faktora wierzytelności bez ryzyka wypłacalności dłużnika.

faktoring mieszany -- polega na przejęciu przez faktora ryzyka wypłacalności dłużnika do określonej wartości

Forfaiting

Forfaiting może występować jako źródło finansowania przy eksporcie. Polega on na zakupie krótko i średnioterminowych wierzytelności z tytułu eksportu przez nabywcę z wyłączeniem prawa regresu ( z wyłączeniem prawa dochodzenia sum zapłaconych przez inną osobę) w stosunku do odstępującego wierzytelności , który zwykle jest eksporterem .

Usługi forfaitingu świadczą banki i powołane do świadczenia tych usług wyspecjalizowane instytucje.

Operacje forfaitingowe w szczególności koncentrują się na wierzytelnościach pocchodzących z dóbr i usług inwestycyjnych, dlatego też wierzytelności te mają okres ważności od 3-5 lat. Zakup wierzytelności następuje podobnie jak w faktoringu (natychmiast z potrąceniem odsetek za okres ważności wierzytelności)

WPŁYW STRUKTURY KAPITAŁÓW NA ZYSKOWNOŚĆ FIRMY

Kapitały własne - to podstawa stabilności finansowej każdego przedsiębiorstwa. - stanowią

o stopniu utrzymywania płynności i o standingu finansowym, są w ciągłej

dyspozycji firmy

Kapitały obce - wymagają spłat w określonych terminach wraz z odsetkami

Ponieważ kapitały mogą być pozyskiwane z różnych źródeł powstaje problem ich optymalnego wyboru., Stworzenia najkorzystniejszej kompozycji (struktury tych kapitałów.) odpowiedzi na pytanie ile powinno być w przedsiębiorstwie kapitału własnego a ile obcego.

Podejmując decyzje dotyczące struktury kapitałowej przedsiębiorstwa menedżer finansowy powinien mieć na uwadze następujące przesłanki

• maksymalizacja korzyści udziałowców firmy wyrażająca się m.in. zyskownością kapitałów własnych

• zapewnienie właściwego stopnia bieżącej i perspektywicznej płynności płatniczej tj. ograniczenie ryzyka jej utraty do granic uznanych za rozsądne.

Największą pewność utrzymania płynności na odpowiednim poziomie - w razie występowania napięć płatniczych występuje gdy przedsiębiorstwo opiera swą działalność wyłączni na kapitale własnym ponieważ nie jest obciążone dodatkowo odsetkami. W takiej sytuacji do dyspozycji udziałowców pozostaje cały zysk osiągnięty dzięki eksploatacji majątku . w takim wypadku stopa zyskowności majątku = stopie zyskowności kapitałów własnych

Zadanie.

Wartość majątku przedsiębiorstwa wynosiła 80000.Jest on w całości sfinansowany własnym kapitałem. Zysk brutto wynosi 34000, a stopa podatku dochodowego 30% Oblicz zyskowność majątku oraz zyskowność kapitałów własnych

Zysk brutto 34000

- 30% pod. doch 10200

zysk netto 23800

zyskowność. majątku (return on assets) zysk netto/majątek

23800

ROA = 80000 = 0,2975 czyli 29,7 %

zyskowność kapitałów własnych (return on equity) zysk netto/kapitał własny.

23800

ROE = 80000 = o,2975 czyli 29,7%

Jednak zaangażowanie obcych kapitałów daje szansę poprawienia wyników ekonomicznych.

Jeżeli stopa odsetek za pożyczone kapitały jest niższa od stopy zyskowności majątku to w rezultacie zwiększa się odpowiednio zyskowność kapitałów własnych.

Istotny jest tu wpływ niższego podatku dochodowego w sytuacji gdy wykorzystujemy obce kapitały.

Odpowiednio ukształtowana kompozycja kapitałów własnych i obcych przy efektywnym ich wykorzystaniu może dodatnio wpływać na korzyści dla udziałowców

(wzrost zyskowności kapitałów własnych) zjawisko to określamy jako - dźwignia finansowa.

Zadanie

Założenia jak powyżej z tą różnicą że kapitał własny = 50 000, a obce 30000, oprocentowanie płacone za pożyczony kap. = 20% :

zysk operacyjny EBIT (przed obciążeniem odsetkami i podatkiem) = 340000

odsetki 20% * 30000 = - 6000

zysk brutto 28000

pod doch 30% * 28000 - 8400

zysk netto 19600

zyskow. M ROA = 19600

80000 = 0,2450 % czyli 24,5%

zyskow. kap. wł ROE = 19600

50000 = 0,3920 % czyli 39,2% nastąpił wzrost

zyskowność kapitałów własnych rośnie wraz z udziałem kap. obcych jeżeli stopa odsetek płaconych przez przedsiębiorstwo jest niższa od zyskowności majątku osiąganej przez przedsiębiorstwo. (ROA > % kredytu). Efektywny koszt kap. obcego jest niższy niż wartość płaconych odsetek gdyż ich suma pomniejsza wartość podstawy opodatkowania. Taka kalkulacja powinna być dokonywana jeszcze przed pozyskaniem źródła finansowania.

Gdy zyskowność majątku kształtuje się na poziomie niższym niż stopa odsetek występuje zjawisko maczugi finansowej czyli obce kapitały niekorzystnie wpływają na efektywność przedsiębiorstwa.

Strategie finansowania majątku.

Dla utrzymania równowagi finansowej kluczowe znaczenie ma relacja zachodząca między majątkiem trwałym i obrotowym, i miedzy kapitałami stałymi i obrotowymi

Majątek trwały obejmuje dobra przedsiębiorstwa które posiadają zazwyczaj znaczącą wartość i co istotne wiążą kapitał na długie okresy. Dlatego dla utrzymania równowagi finansowej potrzebne jest pełne pokrycie majątku trwałego stabilnymi źródłami finansowania nie wymagającymi szybkiego zwrotu czyli kapitałem własnym lub kapitałem stałym( kapitał własny + kapitały obce długoterminowe.

Z kolei majątek obrotowy uczestniczy w operacjach cyklicznie powtarzających się w krótkich okresach czasu, dlatego może on być finansowany również krótkoterminowymi kapitałami obcymi przy czym wyróżniamy tu różne kombinacje (strategie) finansowania majątku obrotowego; strategia zachowawcza, umiarkowana, dynamiczna

Strategia zachowawcza

Majątek obrotowy przedsiębiorstwa ulega ciągłym zmianom pod względem wielkości jak i struktury. Jednak pewna wielkość środków obrotowych utrzymuje się na jednakowym minimalnym poziomie. Można więc rozróżnić majątek obrotowy stały i zmienny

Majątek obrotowy stały - nie ulega zmianom nawet w przypadku określonych wachań sprzedaży

Majątek obrotowy zmienny- tj. zwiększany w razie okresowego wzrostu sprzedaży powyżej jej minimalnego poziomu (np. w okresach wzmożonego sezonu) ,a następnie zmniejszany w powiązaniu z obniżaniem sprzedaży.

Strategia zachowawcza zakłada że majątek obrotowy (zarówno część stała jak i zmienna) powinien być w całości pokryty kapitałem stałym dzięki czemu ryzyko finansowe sprowadza się niemal do zera. Jednakże wysokie zaangażowanie kapitałów stałych wpływa obniżająco na stopę zyskowności kapitałów własnych. ( nie wykorzystany jest efekt dźwigni finansowej )

Strategia umiarkowana

Strategia zakłada że stała część majątku obrotowego powinna być finansowana kapitałem stałym, a część zmienna kapitałem obcym krótkoterminowym. Ta strategia jest bardziej ryzykowna z punktu widzenia utrzymywania płynności finansowej jednakże lepiej wykorzystuje ona efekt dźwigni finansowej.

Strategia dynamiczna

To najbardziej ryzykowna ze strategii gdyż zakłada ona że cały majątek obrotowy jest finansowany kapitałem obcym krótkoterminowym. Jest ona niebezpieczna z punptu utrzymywania płynności finansowej ponieważ w przypadku nawet nawet niedużego zmniejszenia się wpływów ze sprzedaży ,generujących gotówkę , albo w skutek okresowego jedynie zmniejszenia podaży kredytów krótkookresowych lub przejściowego wzrostu ich kosztów przedsiębiorstwo może utracić zdolność do terminowego regulowania zobowiązań ze wszystkimi płynącymi stąd ujemnymi skutkami.

Struktura kapitałowa przedsiębiorstwa -źródła kapitału przedsiębiorstwa.

Kapitał przedsiębiorstwa

własny obcy

statutowy rezerwowy długoterminowy krótkoterminowy

k. stały

Kapitał własny

1. Zysk otrzymany w przedsiębiorstwie

Wewnętrznym własnym źródłem pochodzenia kapitału przeznaczonego na cele inwestycyjne jest zysk przedsiębiorstwa. stanowi on nadwyżkę sumy przychodów ze sprzedaży nad wydatkami poniesionymi dla osiągnięcia tych przychodów. Przychody ze sprzedaży pochodzą przede wszystkim od nabywców towarów i usług. Wydatki poniesione dla uzyskania przychodów składają się z kosztu własnego oraz innych wydatków , do których poniesienia przedsiębiorstwo jest zobowiązane( np. podatek od nieruchomości, cło)

2. Amortyzacja (A)

Amortyzacja - jest to pieniężnie wyrażone zmniejszenie się wartości majątku trwałego . Roczna kwota amortyzacji oznacza roczny ubytek majątku trwałego wskutek technicznego zużycia się (fizyczne niszczenie) i zużycia się ekonomicznego (przestarzałość techniczna) . Koszt amortyzacji zwraca się w przychodach ze sprzedaży i nie stanowi wydatku pieniężnego.

.Rozmiary tego źródła kapitału zależą przede wszystkim od wielkości majątku trwałego przedsiębiorstwa oraz od metod amortyzacji. Polityka amortyzacyjna polega na rozłożenie kosztów zużycia środków trwałych na produkty i jednocześnie gromadzenie dzięki amortyzacji środków pieniężnych odpowiednio do potrzeb zakupu środków trwałych. Polega ona na wyborze metod amortyzacji oraz ustaleniu wysokości stawek. amortyzacyjnych zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Metoda amortyzacji - to sposób przenoszenia wartości amortyzowanych środków trwałych do kosztów produkcji nowo wytworzonych produktów , czyli przenoszenia tej wartości na produkty.

Wyróżnia się A. liniową i przyspieszoną

Fizyczne zużywanie się majątku jest równomiernie rozkładane w czasie i jest brane pod uwagę w A

liniowej . Jednym ze sposobów przyspieszenia A jest stosowanie A degresywnej.

W metodach degresywnych roczna kwota amortyzacji w pierwszym roku eksploatacji obiektu jest wysoka , a w następnych latach stopniowo maleje tak , aby łączna suma rocznych kwot A obiektu przez cały z góry przewidziany okres jego eksploatacji dorównała jego wartości początkowej. Uzyskiwanie ze sprzedaży produktów pieniędzy , przynoszących zwrot poniesionych na nie kosztów własnych, włącznie z wliczoną w koszty amortyzacją , jest upłynnieniem majątku przedsiębiorstwa. W kwocie tego upłynnienia mieści się też upłynnienie tej części majątku trwałego , której odpowiednikiem jest amortyzacja.

W Polsce amortyzowany jest majątek trwały rzeczowy oraz wartości niematerialne i prawne.

Podstawę dokonywania planowych odpisów amortyzacyjnych środków trwałych stanowi aktualny plan amortyzacji określający stawki i kwoty rocznych odpisów poszczególnych środków trwałych Stosując metodę A przyspieszonej przedsiębiorstwo gromadzi fundusz amortyzacyjny wcześniej niż przy stosowaniu A równomiernej . wysokie koszty amortyzacyjne pociągają za sobą obniżenie zysku w początkowym okresie amortyzowania obiektu , a niskie koszty w późniejszym okresie podwyższają go .Wiąże się to z obniżeniem , a potem podwyższeniem obciążającego przedsiębiorstwo podatku dochodowego . w skutek A przyspieszonej następuje odroczenie podatku dochodowego . Zjawisko to jest nazywane osłoną podatkową lub tarczą podatkową.

1.3 Kapitał udziałowy

Jest to kapitał wprowadzany do przedsiębiorstwa przez jego udziałowców. Wzależności od formy organizacyjno prawnej może być to ; kapitał udziałowy , akcyjny , zakładowy, fundusz założycielski itd..

Emisja akcji

Istotnym źródłem kapitału przedsiębiorstw na cele inwestycyjne są dochody z emisji i sprzedaży papierów wartościowych. Spośród wielu rodzajów papierów wartościowych , istotne znaczenie mają dochody z emisji i sprzedaży akcji. Akcje należą do podstawowych papierów wartościowych emitowanych przez przedsiębiorstwa.

Akcja - jest papierem wartościowym reprezentującym część kapitału akcyjnego (zakładowego) przedsiębiorstwa , emitowanym przez emitenta, zamierzającego pozyskać środki na rozwój. Akcja stanowi tytuł własności i jest częścią kapitału własnościowego.

W wyniku sprzedaży akcji przedsiębiorstwo nabywa środki niezbędne do finansowania jego inwestycji.

Akcjonariusz czyli właściciel akcji nabywa uprawnienia do otrzymania dywidendy uzależnionej od zysku zatrzymanego w przedsiębiorstwie. Akcje są zatem dla sprzedającego - metodą na finansowanie inwestycji , a dla kupującego formą lokaty kapitału. Posiadacz akcji na bywa prawo głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy w sprawach dotyczących działalności przedsiębiorstwa. Akcje są papierami wartościowymi obciążonymi ryzykiem , gdyż sprzedaż akcji uzależniona jest od ich kursu (ceny) rynku papierów wartościowych, który zależy przede wszystkim od kondycji finansowej przedsiębiorstwa .

KAPITAŁ OBCY

Kapitał własny oraz zysk niepodzielony mają ograniczone rozmiary w stosunku do zapotrzebowania przedsiębiorstwa na środki pieniężne niezbędne do prowadzenia działalności. Dlatego przedsiębiorstwo poszukuje dodatkowych źródeł finansowania w formie środków obcych.

Pozyskiwanie kapitałów z zewnątrz ma swoje zalety i wady.

Zaletami zasilania zewnętrznego są:

• w miarę nieograniczna swoboda dysponowania kapitałem, gdyż pożyczkodawcy nie nabywają praw do przedsiębiorstwa,

• odsetki od kapitału obcego zmniejszają podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym - tarcza podatkowa,

• zaangażowanie kapitału obcego przynosi zysk, jeżeli koszty jego wykorzystania są niższe od dochodu uzyskiwanego z jego zaangazowania.

Wady zasilania zewnętrznego to:

• konieczność terminowej spłaty przypadających na dany okres rat wraz z należnymi odsetkami niezależnie od tego czy przedsiębiorstwo przynosi zysk czy ponosi straty,

• gwarancje i zabezpieczenia wierzycieli związane z finansowaniem obcym,

• możliwość postawienia przedsiębiorstwa w stan upadłości.

Finansowanie obce może przyjąć różne formy w zależności od tego na co będą wykorzystane środki, czy na działalność bieżącą czy też na działalność inwestycyjną.

ŹRÓDŁA KAPITAŁU OBCEGO DŁUGOTERMINOWEGO

1. KREDYT INWESTYCYJNY ( długoterminowy)

Działalność inwestycyjna polega na tworzeniu nowych mocy produkcyjnych i usługowych lub powiększeniu już istniejących. Kredyty finansujące działalność inwestycyjną mogą być kredytami średnio - i długoterminowymi. Z kredytów tych finansuje się takie inwestycje jak budowa, rozbudowa nowych obiektów, zakup aktywów trwałych, a także finansowanie aktywów niematerialnych np. zakup patentów, prowadzenie badań naukowych itp. Środki pochodzące z kredytów inwestycyjnych mogą być przeznaczone również na zakup akcji i udziałów oraz innych papierów wartościowych długoterminowych

2. OBLIGACJE

Emisja obligacji jest regulowana ustawą o obligacjach z 29 czerwca 1995 r. (Dz. U. Nr 83, poz. 420)

OBLIGACJA jest pap. wartościowym o charakterze wierzycielskim (pożyczkowym), w którym emitent zobowiązuje się w określonym czasie i na określonych warunkach do spełnienia określonego świadczenia (wykupu obligacji)

Ustawa o obligacjach określa podmioty, które mogą być emitentami obligacji. Należą do nich:

• podmioty posiadające osobowość prawną i prowadzące działalność gospodarczą

• gminy, związki gminne oraz miasto stołeczne Warszawy

• banki

• inne podmioty posiadające osobowość prawną, upoważnione do emisji obligacji na podstawie innych ustaw

Emisja obligacji może nastąpić przez publiczną subskrypcję lub propozycję nabycia, skierowaną do indywidualnego adresata w liczbie co najmniej 300 osób. Za zobowiązani wynikające z obligacji emitent odpowiada całym swoim majątkiem.

Obligacje dzieli się na pieniężne i niepieniężne.

Do obligacji pieniężnych należą obligacje o stałej stopie procentowej, zmiennej i z tzw. kuponem zerowym.

Obligacje o stałej stopie procentowej przez cały okres ich posiadania dają stały dochód , niezależnie od wahań na rynku kapitałowym i sytuacji finansowej emitenta.

Obligacje o zmiennej stopie procentowej charakteryzują się tym, że wysokość wypłacanych odsetek zależy od kształtowania się stóp procentowych na rynku kapitałowym.

Obligacje z tzw. kuponem zerowym dają nabywcom stały dochód z tym ,że sprzedawane są z dyskontem i do momentu wykupu nie uprawniają do pobierania należności ubocznych np. odsetek. Nabywcę obligacji (obligatariusza) interesuje stopa dyskontowa obligacji, ponieważ to ona decyduje o opłacalności inwestycji w ten papier wartościowy.

Obligacje niepieniężne związane są ze świadczeniami niepieniężnymi przyznanymi przez emitenta posiadaczowi obligacji, do których należą:

• udziały w przyszłych zyskach emitenta,

• zamiana obligacji na akcje spółki będącej emitentem,; występuje tu z jednej strony prawo posiadacza obligacji do wartości nominalnej obligacji i określonych odsetek, z drugiej - do zaliczenia wartości nominalnej obligacji na poczet ceny określonej liczby akcji emitenta obligacji,

• pierwszeństwo do objęcia emitowanych w przyszłości akcji spółki emitenta; jest to typowe świadczenie niepieniężne.

Inną formą obligacji są obligacje zamienne na akcje.

OBLIGACJA ZAMIENNA - jest papierem wartościowym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji oraz zobowiązuje się na jego żądanie, zgłoszone w określonym terminie, do spełnienia na jego rzecz świadczenia niepieniężnego polegającego na zamianie obligacji na akcje lub w razie nieskorzystania przez właściciela obligacji z prawa zamiany - do spełnienia świadczenia pieniężnego.

Emitentami obligacji zamiennych mogą być tylko spółki akcyjne. Decyzję o emisji tego rodzaju obligacji podejmuje walne zgromadzenie akcjonariuszy. Podjęcie uchwały o emisji obligacji zamiennych powinno powodować równocześnie podjęcie uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego.

W obrocie rynkowym występują 4 podstawowe rodzaje obligacji zamiennych.

OBLIGACJE z WARRRANTAMI składają się z typowej obligacji będącej w obrocie przez cały okres jej ważności i wykupywanej w okresie jej zapadalności oraz z dodatkowego warrantu. Warrant to papier wartościowy zawierający dla jego posiadacza prawo do zakupu akcji przedsiębiorstwa w określonym czasie i po ustalonej cenie.

Pod pojęciem warrantu należy rozumieć uprawnienia posiadacza obligacji, umożliwiające dokonanie przez niego zakupu nowej emisji akcji po cenie ulgowej. Ze względu na warrant odsetki płacone od obligacji są niższe od obligacji zwykłej.

OBLIGACJE ZAMINNE ZEROKUPOWANE nie posiadają kuponów obligacyjnych (odsetkowych) i sprzedawane są z dużym dyskontem w stosunku do ceny wykupu.

Elementami zamienny i są:

• odsetki płacone w dacie zapadalności,

• premia konwersyjna, która wzrasta wraz z wartością rynkową obligacji w stosunku do wartości nominalnej.

OBLIGACJE ZAMINNE TRADYCYJNE emitowane e cenie nominalnej i posiadają kupony o niższej wartości niż obligacje zwykłe. Różnica wartości kuponów między obligacją zwykłą i zamienną rekompensowana jest dodatkową opcją kupna akcji emitenta, która stanowi dodatkową wartość.

OBLIGACJE zamienne mogą zawierać dwie opcje:

• opcja call - polega na tym, że po upływie określonego czasu od daty emisji np. po roku (np. przy obligacjach trzyletnich), emitent ma prawo wezwać obligatariusza do zamiany obligacji na akcje, wyznaczając mu odpowiedni termin, pod warunkiem, ze cena akcji osiągnęła przewidziany wcześniej poziom, zapewniający obligatariuszowi zysk w stosunku do zamiany np. 15%. Jeżeli w wyznaczonym terminie obligatariusz nie dokona zamiany obligacji, to na żądanie emitenta zobowiązany jest przedstawić posiadane obligacje do wykupu emitentowi po cenie równiej wartości nominalnej obligacji.

• opcja put - polega na tym, że obligatariusz ma prawo wezwania emitenta do wcześniejszego wykupu obligacji po upływie pewnego czasu i po określonej cenie niższej od ceny emisyjnej akcji ale ustalonej w ten sposób, że jest większa od ceny wykupu, ponieważ zawiera premię dla obligatariusza. Opcja ta jest korzystna dla obligatariusza wówczas, gdy cena rynkowa jest niższa od ceny emisyjnej.

OBLIGACJE ZAMIENNE MANDATOWE -są struktura podobne do obligacji tradycyjnych, z tym że w okresie zapadalności obligatariusze nie mają możliwości wyboru między wykupem obligacji a ich konwersją na akcje emitenta. Muszą dokonać konwersji obligacji, a emitent ma pewność, że po okresie zapadalności środki pozyskane z emisji mandatowych obligacji zamiennych będzie mógł w bilansie traktować jako kapitał.

ALTERNATYWNE FORMY DŁUGOTERMINOWEGO FINANSOWANIA

3. LEASING

Na mocy ustawy z dnia 26 lipca 2000 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny Dz. U. Nr 74, poz. 857 - od 9 grudnia 2000 r. obowiązują precyzyjne przepisy dotyczące umowy leasingu. Przez włączenie do kodeksu cywilnego przepisów dotyczących leasingu, umowy tego rodzaju są umowami nazwanymi. Definicja leasingu odpowiada definicji zawartej w Konwencji UNIDORIT o międzynarodowym leasingu finansowym sporządzonej w Ottawie w 1988r.

Przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się nabyć rzecz na warunkach określonych w tej umowie i oddać ją korzystającemu do używania albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony. Na podstawie tej samej umowy korzystający zobowiązany jest do zapłaty finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenia pieniężnego, równego co najmniej cenie nabycia rzeczy.

Leasing może przyjąć dwie formy:

• finansowy - traktowany jest jako leasing długo terminowy, finansujący jest instytucją finansującą rzecz będącą przedmiotem leasingu. Korzystający wybiera lub dokładnie określa rodzaj np. urządzenia a finansujący za nie płaci. Korzystający po upływie określonego czasu gwarantuje sobie przeniesienie prawa własności na siebie,

• operacyjny - traktowany jest jako wykorzystanie rzeczy będącej przedmiotem leasingu na okres krótki. W czasie przydatności technicznej rzeczy, może ona mieć wielu korzystających.

4. FORFAITING

Może on występować jako instrument finansowania przy eksporcie. Polega on na zakupie krótko - średnioterminowych wierzytelności z tytułu eksportu przez nabywcę wierzytelności z wyłączeniem prawa regresu ( z wyłączeniem prawa dochodzenia sum zapłaconych przez inna osobę) w stosunku do odstępującego wierzytelności, który zwykle jest eksporterem.

Tego typu usługi świadczą banki i powołane do świadczenia tych usług wyspecjalizowane instytucje. Operacje forfaitingowe w szczególności koncentrują się na wierzytelnościach pochodzących z dóbr i usług inwestycyjnych, dlatego też wierzytelności te mają okres ważności od 3-5 lat. Zakup wierzytelności następuje podobnie jak w faktoringu (natychmiast z potrąceniem odsetek za okres ważności wierzytelności i opłat).

5. FRANCHISING

Wg definicji Europejskiego Stowarzyszenia Franchisingowe jest to system zbytu umożliwiający dystrybucję towarów, usług i technologii polegający na ścisłej współpracy dwóch niezależnych pod względem prawnym i finansowym przedsiębiorstw: franchisingodawcy i franchisingobiorcy. Ten pierwszy udziela drugiemu prawa do korzystania ze swojego znaku i sposobu prowadzenia interesu. Umowa podobna jest do umowy licencyjnej. Franchising działający w Polsce to : Coca Cola, Burder King's, McDonald's.

Zalety:

• stworzenie przedsiębiorstwa wymaga zaangażowania mniejszych środków finansowych niż podjęcie działalności,

• renoma firmy eliminuje ryzyko nowo powstałym firmom

• uniknięcie kosztów związanych z promocją i reklamą.

Wady:

• ograniczenie prawa własności,

• opłaty franchisingowe: opłata wstępna, opłaty okresowe, udział w finansowaniu reklamy.

6. VENTURE CAPITAL

Venture capital to kapitały wysokiego ryzyka. Inwestycje firm venture capital definiuje się jako finansowanie nowych przedsięwzięć (np. spółek nie notowanych na giełdzie) lub zapewnienie środków finansowych dla przedsięwzięć gospodarczych o znacznym potencjalnie wzroście i jednocześnie niskim poziomie dojrzałości ekonomicznej. Firmy venture capital nie tylko zapewniają środki pieniężne lecz prowadzą również niezbędne przedsiębiorstwom doradztwo w zarządzaniu i prowadzeniu księgowości.

Towarzystwa venture capital finansują np. wybrane nowe przedsięwzięcia gospodarcze, jak również zasilają już istniejące firmy poprzez finansowanie operacji:

• management buy-out, tzn. wykup przedsiębiorstwa przez jego kadrę zarządzającą,

• management buy-in, tzn. wykupo udziałów danej firmy przez zarząd innej w celu przejęcia zarządu nad nią,

• leveraged buy-out, tzn. wykup wszystkich udziałów firmy za kredyt zabezpieczony tymi udziałami.

Przedsięwzięcia venrure capital wymagają tzw. „gorącego kapitału”, który przyczyni się do:

• wspomagania i sanacji przedsiębiorstw nierentownych, zainwestowany kapitał ma spowodować, że firma stanie się w stosunkowo krótkim czasie zyskowna,

• wspomaganie firm będących w początkowej fazie rozwoju,

• zasilanie kapitałem przedsiębiorstw ekspansywnych tzn. takich, które ciągle wzmacniają swoją pozycję na rynku,

• zasilanie kapitałem projektu wykupu przedsiebiorstwa przez jego zarząd lub partnera zewnętrznego.

Podstawową zasada venture capital jest to, że są to inwestycje o bardzo dużym ryzyku a więc właściwie pozbawione możliwości wspomagania przez banki.

ZRÓDŁA KAPITAŁU OBCEGO KRÓTKOTERMINOWEGO

Krótkoterminowe kapitały określane również jako zobowiązania bieżące można podzielić na następujące grupy;

• zobowiązania wynikające z normalnego cyklu rozliczeń - nie związane z żadnym kosztem

• zobowiązania stanowiące kredyt handlowy

• bankowe kredyty obrotowe

• emisja krótkoterminowych pap. wart.

Ad1 Kredyt manipulacyjny -udzielany zwykle na krótkie okresy zazwyczaj do 14 dni. Udzielany po to aby odbiorca towaru mógł złożyć dyspozycję przelewy w banku , aten z kolei aby zdążył tę dyspozycję wykonać ,Kredyt ten jest nie związany z żadnym kosztem, traktowany jest na równi z zapłatą gotówkową. Oprócz tego różnego rodzaju zobowiązania jak; pod. pośrednie, dochodowe, składki ZUS, płace, - które płacone są zwykle z pewnym opuźnieniem.

Ad 2. Kredyt handlowy.

Kredyt handlowy to odroczenie przez kontrahenta należnej mu płatności , co łączy się z dodatkowym kosztem , wyodrębnianym w formie tzw. skonta uzyskiwanego w razie bieżącej płatności., do kalkulacji tego kosztu wykorzystujemy wzór;

s x 100 T

d= *

100 - s t

d - koszt kredytu handlowego w ujęciu rocznym

s - stopa skonta

T - liczba dni w roku

t - okres pomiędzy terminem płatności kredytowej i gotówkowej (w dniach)

Zad. Firma może uzyskać krótkoterminowy kr. bankowy. z oprocentowaniem 20% . Dostawca nadesłał fakturę z prośbą o uregulowanie płatności w ciągu 45 dni oferując 2,5% skonta jeżeli zostanie ona zapłacona w ciągu 5 dni . Która forma zapłaty będzie korzystniejsza dla firmy

2,5 *100 * 360

d = 100 - 2,5 45 - 5

wynik s= 23,4% - należy skorzystać z kredytu bankowego i zapłacić odrazu

AD3. Kredyty obrotowe

Kredyt w rachunku bieżącym- dla przejściowych niedoborów gotówki w przedsiębiorstwie.

Powiązany jest z kontem firmowym otwartym w banku .Spłacany automatycznie w momencie wpływu środków na konto z rachunku .

kredyt w rachunku kredytowym (odrębnym) - ewidencja wykorzystania kredytu , oprocentowanie i spłata kredytu prowadzona jest na odrębnym rachunku spłata nie następuje automatycznie decyduje o niej przedsiębiorstwo w ramach zawartej umowy. Przelewając środki z rachunku bieżącego na odrębny ..

linia kredytowa- rodzaj kredytu odnawialnego,(rewolwingowego). ustala się górny pułap wykorzystania, czas trwania umowy, Przedsiębiorstwo dokonuje operacji pobierania kapitału lub jego spłaty w dowolnych nie określonych terminach. Jest to rodzaj kredytu odnawialnego ponieważ nawet całkowita spłata kredytu w czasie trwania umowy nie powoduje wygaśnięcia umowy kredytowej jak jest to w przypadku klasycznego kredytu

kredyt lombardowy

Kredyty te różnią się w zasadniczy sposób od pozostałych kredytów formami zabezpieczenia. Ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów wprowadziła bardzo szeroki zakres przedmiotowy zastawu rejestrowego, np.:

• rzeczy oznaczone co do tożsamości,

• rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej podana zostanie ich ilość oraz sposób wyodrębniania od innych rzeczy tego samego gatunku, zbiór rzeczy ruchomych lub praw stanowiących całość gospodarczą,

• wierzytelności,

• prawa na dobrach niematerialnych,

• prawa z papierów wartościowych.

Kredyt hipoteczny- Zabezpieczenia hipoteką stosowane są przy kredytach średnio- i długoterminowych. Podstawę prawną do stosowania tego typu kredytów na szersza skalą jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

HIPOTEKA to prawna forma zabezpieczenia spłat kredytów bankowych, realizowana jest poprzez dokonanie wpisu hipotecznego w księdze wieczystej na nieruchomości na rzecz banku, który udziela kredytu, a która to nieruchomość stanowi własność kredytobiorcy lub osoby trzeciej.

kredyt wekslowy- za przekazaną gotówkę bank przyjmuje weksel własny przedsiębiorstwa , lub obcy z indosem przedsiębiorstwa wartość kredytu = suma wekslowa - dyskonto - prowizja. Kredyt w którym bank pobiera odsetki z góry , a nie z dołu jak to występuje przy klasycznym kredycie. chyba że suma wekslowa uwzględnia odsetki.

kredyt akceptacyjny- bank nie udziela kredytu bezpośrednio ale akceptuje wystawiane przez przedsiębiorstwo traty ciągnione na bank przy założeniu że remitentem jest wystawca . Taki weksel z akceptem banku może służyć jako środek płatniczy lub można go zdyskontować w innym banku. Udzielany zazwyczaj na zakup określonych towarów lub materiałów do wyrobu produktów po sprzedaży których kredyt jest spłacany. W dniu wykupu weksla bank wykupuje weksel obciążając tą operacją konto firmy

kredyt preferencyjny - kredyt o niższej stopie procentowej lub lepszych warunkach spłaty , jest narzędziem iterwencjonizmu państwowego. Państwo chcąc pobudzić określony sektor może skierować do niego taki kredyt.

Różnicę pomiedzy rynkową stopą kredytu , a stopą preferencyjną pokrywa skarb państwa.

Ad 4 Zaciąganie pożyczek na rynku pieniężnym

emisja bonów pieniężnych , komercyjnych weksli inwestycyjno - terminowych (KWIT)

oferowane po cenach niższych od nominalnej (dyskonto), umożliwiają zaciąganie pożyczki na większą skalę , niski koszt, kolejne nakładające się emisje pozwalają zamienić taką pożyczkę w kredytowanie długookresowe,

60

System

przedsiębiorstw

System

budżetowy

System

Ubezpieczeń

System

bankowy

System

gospodarstw

konsumenckich

---