komwerb006

226 Danuta Kępa-Figuru

w ten sposób konfliktu i - po drugie - zdaniem dziennikarza w sprawach poważnych (Mimo tych animozji obaj zgadzają się co do jednego: podatku liniowego nie należy wprowadzać w przyszłym roku) obaj specjaliści się zgadzają - nadawca presuponuje kompetencje Gomułki i kontynuuje budowę jego autorytetu.

O nieobecności Gomułki w rządzie dziennikarze „Wiadomości" mówią - stracił posadę oraz odszedł z resortu na własne życzenie. Zwrot stracił posadę nie konotuje oceny, nie określa jednoznacznie tego, w jaki sposób doszło do tej utraty i pozwala postawić jedynie takie właśnie pytanie. Odpowiedź sformułowana z wykorzystaniem składni przyczyny - bo podobno zbyt wiele mówił - informuje nic tylko o podawanej przez stronę rządową przyczynie, lecz także przekazuje wątpliwości dziennikarza, dotyczące realności czy prawdziwości tej przyczyny. Modulant epistemiczny podobno jest sygnałem stosunku nadawcy do wypowiadanych treści, oceny ich prawdziwości. Drugi z cytowanych zwrotów - odszedł z resortu na własne życzenie - jest przykładem nicobwarowanej żadnymi dodatkowymi warunkami konstatacji. Pojawienie się tej ascrcji zdecydowanie uściśla kontekst i wprowadza pytania - dlaczego odszedł, dlaczego tego właśnie sobie życzył? Co więcej, obecne w sferze pre-supozycji pragmatycznych założenia intratności posady w ministerstwie oraz informacja o dobrowolności rezygnacji z tych dóbr sugeruje, że konstatacja ta ma ukryty sens ‘jakaś wina leży po drugiej stronie, czyli po stronic rządu’. Obraz rządu budują także zwroty: były różnice zdań, reformy szły zbyt wolno, liczył na większe wsparcie premiera Tuska.

W „Faktach” postać Gomułki naszkicowana została inaczej. Dziennikarz, mówiąc o zmianach w rządzie, wykorzystuje pojęciową metaforę POLITYKA TO SPORI¹. Dziennikarskie pytanie Kto w rządowej drużynie Tuska gra najsłabiej i kto zejdzie z politycznego boiska? jest przy tym (nie tylko stylistyczną) kontynuacją zacytowanej wypowiedzi wicepremiera Schetyny: w czasie meczu wymienia się maksymalnie trzech zawodników. Tym samym na etapie wprowadzenia tematu narzuca odbiorcy określoną perspektywę. Wydarzenia polityczne są traktowane jak widowisko sportowe, które obserwujemy, ale którego nie traktujemy śmiertelnie poważnie. (Perspektywa ta została zresztą narzucona w rozpoczynającej temat frazie Komu dymisja?). Wykorzystanie metafory pozwala także na wprowadzenie oceny opisywanych wydarzeń. Po-nic w aż odejście Gomułki jest odpowiedzią na pytanie o najsłabszego gracza, w sposób pośredni, z wykorzystaniem naszej wiedzy o świecie (sporcie, grach zespołowych), zakładana jest akceptacja dla tego odejścia. Gomułka, identyfikowany nie wprost jako ‘najsłabszy gracz’, zostaje scharakteryzowany jako osoba o wybujałych ambicjach i - co więcej - nicpotrafiąca walczyć o swoje racje. Świadczy o tym choćby dobór cytowanych wypowiedzi - opinia Ewy Kopacz: Jak na mężczyznę to taka slabu postawa. Powinien mocno powalczyć, aby przeforsować swoje racje, oraz Jakuba Lutyki: Jest to funkcja bardziej pomocnicza, doradcza wobec ministra konstytucyjnego i najwyraźniej pan profesor po prostu nie potrafi się w tej roli odnaleźć. Charakterystykę tę wprowadza także językowa gra dziennikarza (AHal w rządzie odpowiadać za reformę finansów, a odpowiada na pytania, dlaczego odszedł z rządu), w przypadku której modyfikacja na poziomic składniowym {odpowiadać za co - odpowiadać na co) ma semantyczne konsekwencje. Gomułka przedstawiony został jako osoba, która traci znaczenie.

Nawet rezygnując z bardziej wnikliwych analiz, stwierdzić można, że przywołane fragmenty programów' (w założeniu uznawanych za programy informacyjne) te same zjawiska i wydarzenia ukazują w inny sposób. „Wiadomości" zaliczają profesora do osób wybitnych, docenianych na święcie, natomiast w „Faktach” jest on identyfikowany jako jeden z (a nawet jeden ze słabszych) ministrów w rządzie. Kategoryzacja ta, mając oczywiste perswazyjne konsekwencje, stawia pod znakiem zapytania informacyjność obu programów. Przyjęcie określonego punktu widzenia w przekazie perswazyjnym jest możliwe właśnie dzięki relatywizmowi języka.

3.2.2. Dobry antysemityzm i zły liberalizm

Innym przykładem są teksty, które powstają jako efekt wyborów interpretacyjnych związanych z wyznawanymi ideologiami. Mają one głębszą podstawę aniżeli sympatie polityczne i związane z nimi doraźne działania perswazyjne.

W SWJP w rozwinięciu hasła ideologia czytamy, że jest to ‘zespół ściśle określonych założeń i poglądów politycznych, etycznych i filozoficznych, często bezdyskusyjnie przyjmowanych i wcielanych w życie przez określoną grupę ludzi’. Przykłady tak rozumianych ideologii (społecznych, politycznych, religijnych) można mnożyć. Każdy czas niesie ze sobą problemy, które różne ideologie każą inaczej interpretować, także (a może przede wszystkim) za pomocą języka. Ideologizacja - którą za tym samym słownikiem definiować można jako ‘czynienie z wybranej ideologii jedynego kryterium oceny i klasyfikowania wszystkich zjawisk; podporządkowywanie czegoś lub kogoś ideologii’ - odbywa się za pośrednictwem języka.

1

Mówienie o polityce w kategoriach sportu (a także widowiska ora/, związku kobiety i mężczyzny) osiągnęło poziom języka publicznego w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Polityka objaśniana dotąd przez pojęcia ‘wojny’, ‘budowli’ i ‘podróży’ zyskała nową charakterystykę. Nadawcy nowych metafor używają pojęcia ‘sport’, aby „odbrązowić" świat polityki, uczynić go bardziej potocznym, wykorzystać powszechne społecznic przekonanie o tym, żc •polityka to gra’ (por. Kępa-Figura, Nowak: 2000).