P1050404

240 Jadwiga Sambor

agens. V — predykat, O — obiekt czynności, / — narzędzie, L — miejsce, przy czym obaj opierają się na opisie ról semantycznych podanym przez Fillmore’a, nie przeprowadzając żadnej jego modyfikacji. Przykładem kompozycji analizowanych przez Motscha i Leesa są niemieckie Bienenhonig, Obstmesser, Brieftrager, Buch-geschąft, angielskie stęamboat, horse doctor, którym przypisuje się następujące struktury predykatowo-argumentowe (elementy w nawiasach oznaczają człony nie występujące na powierzchni w postaci tematów słowotwórczych): Bienenhonig A — (V) — O, Obstmesser (A) — (K) — O — /, Brieftrager {A) — V — O, Buchge-schaft(A) — (V) — O — L, stęamboat O — (V) — /, horse doctor A — (V) — O.

Trzeba podkreślić, że w swej analizie obaj wymienieni autorzy uwzględniają tylko kompozycje zawierające predykaty czasownikowe. Na podstawie materiału przytaczanego przez autorów obu artykułów można sądzić, że niemieckie i angielskie kompozycje rzeczownikowe zawierają w swojej formalnej strukturze przede wszystkim znaczenia argumentów, a daleko rzadziej predykatów (częstszy typ N-\-N, rzadszy N— V). Wydaje się, że w wypadku polskich kompozycji rzeczownikowych problem wygląda inaczej, stąd teza podstawowa artykułu.

W strukturze powierzchniowej polskich kompozycji rzeczownikowych, w przeciwieństwie do kompozycji niemieckich i angielskich, wyrażane są najczęściej argumenty i predykat (typ N+ V), natomiast typ dwunominalny (N+N) nie jest dla języka polskiego charakterystyczny.

Pełne uzasadnienie tej tezy wymagałoby porównania danych dla wszystkich trzech języków. Porównania tego autorka na razie nie przeprowadza, ograniczając się w artykule do analizy polskich kompozycji rzeczownikowych, występujących we współczesnych tekstach. Sądzić należy, iż kompozycje rzeczownikowe nominalne, występujące w tekście i w systemie, mają identyczną budowę formalną: dla sprawdzenia tej hipotezy należałoby może w późniejszym etapie porównać dane z tekstów i ze słownika. W obecnej fazie pracy chcemy po prostu sprawdzić, rozporządzając danymi z tekstów pięciu stylów współczesnej polszczyzny pisanej, czy istotnie polskie kompozycje rzeczownikowe nominalne należą w większości do typu (N+V) oraz jakie rodzaje struktur predykatowo-argumentowych można tym kompozycjom przypisać.

2. DEFINICJA KOMPOZYCJI, CZYLI WYRAZU ZŁOŻONEGO PRZYJĘTE ZAŁOŻENIA

Mimo że opisem kompozycji zajmują się językoznawcy już od czasów Brug-manna¹, definicja wyrazu złożonego nadal nie jest sprawą prostą. Najpełniejszy przegląd różnych sposobów definiowania wyrazu złożonego zawiera praca I. Kle-mensiewicz-Bajerowej²; pracę tę uznać trzeba za najbardziej wyczerpującą w dotychczasowej literaturze polskiej monografię poświęconą polskim kompozycjom. Różnice w definicjach wyrazu złożonego dadzą się sprowadzić do dwu podstawowych

1

K. Brugmann, Ober das Wesen der sogenannten Worlzusammensetzimg. Eine sprachty-pologlsche Siudie, Sachs. Ak. Ber. Phil-hist. Cl (1900) (zapis cyt. za: Motsch. op. eit,).

2

I. Klcir.cnsicwiczówna, Wyrazy złożone nowszej polszczyzny kulturalnej. Próba systematyki, Kraków 1951.