0000052

86 Badanie kliniczne w neurologii

wstający oczopląs może przybierać każdy nieomal kierunek. Obecność jego wskazuje jedynie na uszkodzenie w obrębie tylnej jamy czaszkowej.

Oczopląs nieumiejscowiony. Działanie toksyczne niektórych środków, jak kodeina, barbiturany, dilantina, bromki i alkohol, wywołuje odmianę oczopląsu podobną do tej, którą powszechnie uważa się za uwarunkowaną schorzeniem móżdżku. Gaiki oczne pozostają w równowadze przy patrzeniu ku przodowi, natomiast przy patrzeniu w bok występuje oczopląs, przy czym kierunek fazy szybkiej jest zgodny z kierunkiem spojrzenia. Na razie nie wiemy, gdzie znajduje się punkt uchwytu dla działania tych środków.

Oczopląs dziedziczny ujawnia się w ciągu paru tygodni po urodzeniu i trwa przez całe życie. Ruch gałek ocznych jest wahadłowy przy spoglądaniu w przód, zaś przy patrzeniu w bok staje się bardziej grubofalisty oraz szybszy. Częstość jego wynosi około 120 uderzeń na minutę. W zakresie wyglądu przypomina on oczopląs w upośledzeniu wzroku. Jednakże obniżona ostrość wzroku nie zdaje się być jego przyczyną, gdyż w niektóry ch przypadkach ostrość jest prawidłowa; w innych ostrość wzroku zdaje się obniżać na skutek stałego ruchu gałek ocznych, a wysiłek zmierzający do wyraźniejszego widzenia zwiększa tylko oczopląs i jeszcze bardziej pogarsza widzenie. Co więcej, oczopląs pojawia się zwykle podczas pierwszych paru tygodni po urodzeniu, a więc na długo, zanim usiłowanie fiksacji plamkowej stanie się widoczne. Dlatego słaby wzrok nie jest tu chyba przyczyną pierwotną. W niektórych przypadkach oczopląsowi temu towarzyszy potrząsanie głową, jak przy przeczeniu, co nasila się przy usiłowaniu wyTaźnego widzenia oraz pod wpływem podniecenia. Nie stanowi ono zjawiska wyrównawczego względem ruchu gałek ocznych, albowiem częstotliwość obu ruchów nie jest synchroniczna. Siedziba uszkodzenia lub upośledzenia warunkującego oczopląs dziedziczny nie jest znana. W większości rodzin przenosi się on jako cecha sprzężona z płcią. Tak zwany „oczopląs utajony”, który nie ujawnia się, póki nie zasłoni się jednego oka, stanowi zapewne odmianę oczopląsu dziedzicznego. Zasłonięcie jednego oka może wywołać znaczne zmniejszenie ostrości wzroku.

Nieliczne osoby okazują oczopląs dowolny. Wskutek nagłego skurczu mięśni w obrębie i wokół oczodołów, gaiki oczne wykonują szybkie ruchy wahadłowe w sposób kloniczny, co opisano jako „dreszcze”. Częstotliwość wynosi kilkaset na minutę, amplituda jest niewielka, kierunek obrotowy, poziomy lub mieszany. Faz szybkiej i wolnej nie ma.

Rozpoznanie różnicowe oczopląsu. Oczopląs oczny typu kolejowego występuje wyłącznie przy śledzeniu biegnącego pociągu lub przy obserwowaniu w ogóle przedmiotów poruszających się; nie wymaga on uwzględniania w praktyce klinicznej.

Oczopląs wahadłowy, w którym nie ma faz szybkiej i wolnej, jest albo pochodzenia ocznego i zależy od słabego wzroku, albo pochodzenia dziedzicznego, przy dobrym wzroku. Badanie ostrości wzroku ustali rozróżnienie obu odmian.

Oczopląs przedsionkowy przebiega zawsze wespół z zawrotem głowy. Gdv chory nie doznaje zawrotu, jego oczopląs nie jest pochodzenia przedsionkowego. Nie zmienia on kierunku przy innym kierunku spojrzenia.

Oczopląs powstający jedynie przy krańcowym spojrzeniu w bok mieści się w granicach fizjologicznych i nie ma znaczenia. Oczopląs, wy woływany w strefie działania porażonego mięśnia ocznego, opisać można jako niedowładny.

Wszystkie inne odmiany oczopląsu są wynikiem zaburzeń w obrębie ośrodkowego układu nerwowego, mianowicie w okolicy komory czwartej. Ruchy są rytmiczne, składają się z faz szybkiej i wolnej. Kierunek faz zależy od kierunku patrzenia.

W sprawach móżdżkowych zdaje się odgrywać rolę brak wpływu ustalającego; gdy gałki oczne skręcają się w bok, występują szybkie rytmiczne szarpnięcia w kierunku patrzenia. Podobnie działają środki

trzeniu w jedną stronę niż w drugą zależy zwy-	t	*
kle od zaburzenia w obrębie dróg przedsion-kowo-móżdżkowych. Oczopląs pionowy wywo-		r>
dzi się, być może, z uszkodzeń robaka móżdżku lub górnej części jąder przedsionkowych. Jest	-	-

uspokajające. Oczopląs znaczniejszy przy pa- p    l p    l

on patologiczny i stanowi wyraz zaburzenia ^Rv^c- ^l4- Karta dla notowania » j,    11 j •    oczopląsu

w ośrodkowym układzie nerwowym.

Oczopląs rozkojarzony, w którym ruchy jednego oka różnią się od ruchów drugiego, zdaje się być wynikiem uszkodzeń obejmujących pęczek podłużny przyśrodkowy lub sąsiadujący twór siatkowaty.

Notowanie oczopląsu. Karta (ryc. 14) umożliwia rejestrowanie pospolicie obserwowanych postaci oczopląsu spotykanego w badaniu chorych neurologicznych; tylko niekiedy wyłania się konieczność uzupełnienia karty pisemnym opi-środkowy łub sąsiadujący twór siatkowaty.