0000056

94 Badanie kliniczne w neurologii

towarzyszącym ruchom dowolnym. Informację dotyczącą ułożenia kończyny oraz stopnia skurczu mięśni otrzymuje móżdżek z zakończeń proprioceptywnyrh w mięśniach, stawach i ścięgnach za pośrednictwem szlaków rdzeniowo-móżdżko-wych, które biegną w dolnych odnogach móżdżku. Za pośrednictwem ramion mostu móżdżek otrzymuje podniety z kory mózgowej, związane z ruchem dowolnym i umożliwiające koordynowanie tej czynności przy pomocy informacji otrzymywanej równocześnie przez móżdżek ze źródeł obwodowych. Ponadto zaburzenia ruchu naśladujące bezład móżdżkowy mogą być wynikiem uszkodzenia mięśni, nerwów obwodowych, slupów tylnych oraz czołowej i pozaśrodkowej kory^r mózgowej. Porażenie kończyny nic pozwala na przeprowadzanie z nią prób koordynacyjnych. Podstawowa część móżdżku związana jest z utrzymywaniem równowagi, część przednia - z koordynowaniem czynności postawnych oraz chodu, części zaś boczne z koordynowaniem równoimiennych złożonych ruchów dowolnych.

Badanie i notowanie zborności. Jeszcze przed właściwym badaniem szybkości i sprawności ruchu należy uważnie obserwować naturalne zachowanie się pacjenta podczas zbierania wywiadów, a także jego sposób rozbierania się, chwytania przedmiotów, zapinania odzieży itp. Bezład polega na błędach w zakresie szybkości, zasięgu, kierunku i siły. Ruch może rozpoczynać się powoli; zasięg ruchu i użyta siła mogą być nadmierne. Rozmaite składowe ruchu mobilizowane bywają w niewłaściwym czasie. Próby wyrównania polegają na skurczach poprawczych, z czego powstaje nieregularny, urywany wzorzec, często przekraczający cel.

ZBORNOŚĆ (oczy otwarte)

. Nos-palec-nos

........................ Klepanie kolan (nawr.-odwr.)......................

...............................—.............. Paluch-palec__________________—............

(oczy zamknięte)

..... Palec-nos .......................................

Pięta-kolano

Posługiwanie się kartą dla notowania zborności pozwala nam wyrazić względne stopnie bezładu oraz warunki, w jakich się go stwierdza.

Próba nos-palec-nos. Lekarz wyjaśnia próbę przez odpowiednie pouczenie pacjenta. Ten umieszcza koniuszek wskaziciela na swym nosie, po czym usiłuje dotknąć tymże palcem koniuszka palca lekarza i ponownie dotyka czubka swego nosa. Podczas próby lekarz ustawicznie porusza palcem; trzeba choremu polecać, aby zmienia! szybkość ruchu, wykonując próbę szybciej lub wolniej — zależnie od potrzeby. Badanie wykonuje się najpierw dla jednej strony, potem dla drugiej. Ważne jest wymagać od chorego, aby w tej próbie prostował kończynę gór-

ną w pełnym zakresie, gdyż drżenie końcowe występuje niekiedy wyłącznie przy prostowaniu maksymalnym.

Próba z klepaniem kolan (nawracante-odwracanie). Choremu poleca się klepać w pozycji siedzącej kolano na przemian dłoniową i grzbietową powierzchnią ręki, najpierw jednej, potem drugiej. Często potrzebne jest obserwowanie próby wykonywanej równocześnie obydwiema rękami. Kończyna górna powinna być rozluźniona, a próba rozpoczynana powoli, ze stopniowym zwiększaniem aż do maksimum szybkości klepania ręką, na przemian nawracaną i odwracaną. W stanie prawidłowym próba wykonywana jest szybko, rytm jest regularny, badany uderza stale w to samo miejsce. W bezładzie występuje powolność i nieregular-ność rytmu, przy czym ręka nie uderza wciąż w to samo miejsce. Brak zborności lub jej stan prawidłowy notuje się w rubryce przeznaczonej dla próby, spostrzeżenia zaś dotyczące szybkości ruchu notuje się w karcie pod „Ruchy naprzemienne”.

Próby powyższej nie można wykonywać łatwo w pozycji chorego leżącego na wznak. Jednakże tę samą informację otrzymujemy polecając mu, aby przy swobodnym wyciągnięciu kończyn górnych przed siebie (łokcie nie mają się opierać na łóżku) poklepywał dłoniową powierzchnię jednej ręki na przemian dłonią i grzbietem ręki drugiej.

Próba paluch-palec. Badany leżąc na wznak dotyka palca lekarza własnym paluchem i utrzymuje go tam, póki lekarz nie przesunie szybko swego palca do nowej pozycji. Otóż po wykonaniu tej próby, lekarz przesuwa znowu szybko palec w inną pozycję, 15 do 45 cm w bok, badany zaś przesuwa paluch w ślad za palcem lekarza. Próba rozpoczyna się zazwyczaj od umieszczenia przez badającego swego palca około 60 cm powyżej stawu biodrowego badanej osoby. Celowe bywa pouczenie, że przy wykonywaniu próby należy mieć zgięte kolano.

Próba palec-nos. Próbę tę wykonujemy zazwyczaj tuż przed próbą nos-palec-nos, tuż po niej albo zamiast niej. Polecamy pacjentowi dotykać z różną szybkością swego nosa wskazicielem, przy oczach zamkniętych. Próbę należy rozpoczynać z pozycji pełnego wyprostowania i odwiedzenia kończyny górnej do linii poziomej lub nieco powyżej niej. Badający może przerwać próbę w dowolnym momencie, przesunąć wyprostowaną kończynę górną w inny kąt odwiedzenia i obserwować próbę podjętą z odmiennej pozycji wyjściowej.

Próbę wykonuje się łatwo u badanego leżącego na wznak, ważne jest jednak nie pozwalać choremu na opieranie się łokciem na łóżku.

Próba pięta-kolano. Próbę tę wykonuje się najlepiej u chorego w pozycji leżącej na wznak. Chory unosi badaną kończynę dolną i ustawia piętę na kolanie kończyny drugiej; po dotknięciu kolana posuwa piętą ku dołowi wzdłuż goleni w kierunku ku paluchowi. Należy zachęcać go, aby czynił to jednym gładkim , ruchem i nie nazbyt powoli. Niektórzy lekarze polecają wracać piętą wzdłuż

goleni ku górze, co umożliwia dłuższe obserwowanie próbv.