0000058

98 Badanie kliniczne w neurologii

pozycja, spoczynek, ćwiczenia, próby dowolnego stłumienia, odwrócenie uwagi, sen. Ruchy mimowolne -— niezależnie od ich przyczyny — prawie zawsze nasilają się przy stressie emocjonalnym, wiele zaś spośród ruchów o podłożu organicznym znika podczas snu. Tak więc spostrzeżenia nad wpływem emocji i snu niewiele pomagają w rozróżnieniu między podłożem organicznym a funkcjonalnym. Upewnienie się co do organicznego charakteru hiperkinez wynika głównie z doświadczenia oraz ze stwierdzania towarzyszących oznak choroby układu nerwowego. Na przykład nowicjusz, nie umiejąc rozpoznać znaczenia pewnych ruchów mimowolnych wykonywanych przez chorego, dochodzi do wniosku, że dane zaburzenie ma podłoże psychonerwicowe, natomiast doświadczony klinicysta stwierdza pląsawiczy charakter ruchów i rozpoznaje, w zależności od przypadku, plą-sawicę Sydenhama lub Huntingtona.

Liczne ważne odmiany ruchów mimowolnych są wynikiem schorzenia zwojów podstawnych i przypisuje się im pochodzenie pozapiramidowe. Jest rzeczą ustaloną, iż drżenie zarówno spoczynkowe, jak czynnościowe, ruchy bicia skrzydłami, pląsawica, atetoza, dystonia i hemibalizm mogą występować na tle uszkodzeń obszaru stosunkowo rozległego, złożonego ze wzgórza, ciała prążkowanego (jądra ogoniaste i soczewkowate oraz leżące między nimi ramię przednie torebki wewnętrznej), istoty szarej i niskowzgórza. Jednakże, z nielicznymi wyjątkami, brak jest danych co do ścisłego umiejscowienia zmian oraz co do mechanizmów neuralnych warunkujących powstawanie rozmaitych hiperkinez, które wywodzą się z choroby zwojów podstawnych.

Drżenie. Drżenie stanowi najpospolitszy ruch mimowolny. Ruchy drżenia mają charakter wahadłowy i są wynikiem serii względnie rytmicznych naprzemiennych skurczów przeciwstawnych grup mięśni.

Spostrzeżenia o istotnym znaczeniu klinicznym w odniesieniu do drżeń można notować w odpowiednim dziale zapisu neurologicznego.

Najpospolitsze siedziby drżeń są wyliczone i otrzymują rubryki dla zanotowania ich obecności oraz stopnia w spoczynku podczas całkowitego rozluźnienia), w pozycji statycznej (np. przy wyciągniętych kończynach górnych oraz wyprostowanych i rozstawionych palcach), podczas ruchu (w próbach nos-pa-Icc-nos i pięta-kolano) oraz przy zakończeniu mchu (gdy palec pacjenta zbliża się do jego nosa lub do palca lekarza). Dalej, można notować amplitudę falistość) i szybkość oscylacji. Oczywiście, w przypadku drżeń dziwacznych lub niezwykłych opis można opracować notując odnośne dane pod „Spostrzeżenia dodatkowe”.

Drżenie fizjologiczne. Niektóre drżenia można uważać za fizjologiczne, gdyż są przejściowe i występują pospolicie u osób zdrowych, na przykład drżenia wywołane krańcowym znużeniem, stressem emocjonalnym, jak strach itp., oraz dreszczami pod wpływem zimna.

Drżenie toksyczne. Określenie „drżenie toksyczne" można odnosić do tych drżeń, które są wynikiem bądź wewnątrzpochodnych stanów toksycznych, np. ty-reotoksykozy i mocznicy, bądź działania toksyn zewnątrzpochodnych, jak alkohol i tytoń.

Drżenie parkinsonowskie. Drżenie parkinsonowskie dotyczy zwykłego typu pigułkowego, jaki obserwujemy w chorobie Parkinsona. Występuje w spoczynku, zwykle słabnie podczas ruchu, a z reguły towarzyszy mu zwiększenie napięcia mięśniowego. Również z reguły zajęcie części odsiebnych kończyn jest większe niż części dosiebnych.

Drżenie starcze. Drżenie starcze występuje u osób w wieku podeszłym i może przypominać drżenie parkinsonowskie pod względem stopnia, amplitudy, częstotliwości i występowania w spoczynku, obejmuje jednakże najczęściej głowę, •szczęki i wargi. Głowa kiwa się ku przodowi i tyłowi lub z boku na bok. Nie. stwierdza się zwiększonego napięcia mięśni ani innych objawów choroby Parkinsona.

Drżenie móżdżkowe. Schorzenia jądra zębatego móżdżku oraz wychodzących zeń dróg wywołują znamienne drżenie podczas ruchu, nasilające się ku jego końcowi. 1 en rodzaj drżenia bywa nazywany często „drżeniem zamiarowym”. Wolimy nie posługiwać się tym terminem, jako dwuznacznym. Inne rodzaje drżenia, np. drżenie statyczne, mogą być wynikiem rozlanej choroby móżdżku.

Drżenie typu bicia skrzydłami w chorobie Wilsona (zwyrodnienie wątrobowo-'SOczewkowe). W chorobie Wilsona może występować drżenie spoczynkowe podobne do parkinsonowskiego. Jest jednak rzeczą znamienną, że w chorobie Wilsona drżenie nasila się znacznie pod wpływem czynności mięśni dla podparcia lub poruszania kończyn. W następstwie tego w kończynach górnych mogą wystąpić gwałtowne ruchy ku górze i ku dołowi, przypominające ptasie bicie skrzydłami.