0302

313

12.2. Unia Europejska jako system instytucjonalny - proces decyzyjny

Po szóste, Unia Europejska jest określana mianem „państwa regulacyjnego”, a kategoria ta wymaga wyjaśnienia skoro ten rodzaj działalności w dużym stopniu decyduje o charakterze polityki wspólnotowej. Polityka regulacyjna to proces tworzenia zasad pozwalających na sterowanie produkcją, dystrybucją oraz wymianą dóbr, usług i kapitału w ramach rynku europejskiego. Jej efektem stało się stworzenie jednego, wspólnego rynku, opartego na procesie harmonizacji narodowych standardów w tym zakresie. Można, więc zaryzykować tezę, iż tworzenie regulacyjnych agencji (taką jest właśnie Komisja) stało się wyrazem odchodzenia od modelu „państwa pozytywnego", opartego na zasadzie redystrybucji i czuwającego nad makroekonomiczną stabilizacją, na rzecz państwa (systemu) regulacyjnego, którego zadaniem staje się korygowanie funkcjonowania rynku (usuwanie niedo-magań) poprzez tworzenie zasad¹. W przypadku procesu kształtowania funkcji regulacyjnych (zarówno w odniesieniu do państwa, jak i UE) następuje przesunięcie zasadniczej płaszczyzny konfliktu ze sfery budżetowej alokacji zasobów do sfery kontrolowania procedur tworzenia zasad, regulujących zachowania podmiotów na rynku.

W przypadku UE proces kształtowania regulacyjnych kompetencji (delegowanych przez państwa członkowskie na rzecz Komisji) przebiegał w dwóch etapach. Pierwszy, tzw. integracja negatywna (działania deregulacyjne), oznaczał likwidację barier w ramach tworzonego wspólnego rynku (np. technicznych czy fiskalnych), które hamowałyby proces swobodnej cyrkulacji dóbr, usług, kapitału czy pracy. W momencie osiągnięcia tego celu, pojawia się konieczność podjęcia działań typu regulacyjnego sensu stricte, czyli zjawisko „re-regulacji”, a więc integracja pozytywna. Jak sugerują S. Hix i K. Goetz, podstawowym instrumentem w tym zakresie staje się harmonizacja istniejących standardów narodowych². Znaczenie polityki regulacyjnej w UE wynika więc z faktu, iż w procesie integracji dominował model „integracji rynkowej”, którego zasadniczym celem stało się stworzenie zintegrowanej przestrzeni ekonomicznej³. Natomiast polityki redystrybucyjne w UE stosowane są w bardzo ograniczonym zakresie, co wynika m. in. z małego relatywnie wspólnotowego budżetu. W kilku zintegrowanych sektorach mamy jednak do czynienia z bezpośrednim transferem zasobów (poprzez budżet), np. w polityce regionalnej czy Wspólnej Polityce Rolnej. W przypadku polityki redystrybucyjnej (podobnie jak w polityce regulacyjnej) obowiązują - jak sugeruje S. Hix - strategie transnarodowe⁴. Oznacza to, iż monopol w zakresie inicjowania projektów znajduje się w rękach Komisji, zaś ostateczne decyzje legislacyjne przybierają kształt będący efektem kooperacji między Radą i Parlamentem. W ten sposób stworzone prawo ma bezpośrednią moc obowiązywania, (jeżeli chodzi o państwa członkowskie) i wyższość nad prawem wewnętrznym.

1

   Zob. np. G. Majone, The Rise oj the Regulatory State in Europę, „West European Politics” 1994, t. 17, nr 3, s. 82 oraz M. Thatcher, Analyzing Regulatory Reform in Europę, „Journal of European Public Policy" 2002, t. 9, nr 6, s. 860.

2

   S. Hix, K. Goetz, Introduction: European Integration and National Political Systems, „West European Politics” 2000, t. 23, nr 4, s. 4.

3

   B. Laffan, The European Union Policy: A Union oj Regulatiue. Normatiue and Cognltiue Pll-lars, „Journal of European Public Policy" 2001, t. 8, nr 5, s. 721, 722.

4

   S. Hix, The Political System oj the European Union. MacMillan Press, London 1999, s. 8.