aNTROPOLOGIA LIT VIII Funkcja formy poetyckiej

¹

dziewięciu matek albo strażnikiem bogów, albo białym Asą. wrogiem Łokiego, poszukiwaczem naszyjnika Frei“ i jeszcze inaczej.¹

Ścisły związek między kunsztem poetyckim a zagadką ujawnia się nieustannie, pozostawiając liczne ślady. Zbytnia jasność uchodzi wśród skaldów za błąd techniczny. Do dawnych wymogów, przestrzeganych także w pewnym okresie przez Greków, należy ciemność słowa poety. Wśród trubadurów, których kunszt jak żaden inny ujawnia swoją towarzyską funkcję ludyczną, tzw. trobar clus, czyli poezja „z kluczem “, poezp o ukrytym znaczeniu, cieszyła się uznaniem jako szczególny wyczyn.

Kierunki liryki współczesnej, które rozmyślnie nie poruszają się w sferze tego, co ogólnie dostępne, i sens lubią ukrywać w zagadkowym słowie, pozostają więc na wskroś wierne istocie swej sztuki. Wraz z wąskim kręgiem czytelników, pojmujących lub przynajmniej znających tę mowę, tworzą zamkniętą grupę kulturową bardzo dawnego typu. Pytanie tylko, czy otaczająca ową grupę kultura potrafi w dostateczny sposób ocenić i uznać jej sytuację, aby stać się glebą, na której owa sztuka spełniać może witalną swą funkcję, stanowiącą rację jej istnienia.

VIII

(FUNKCJA FORMY POETYCKIEJ Obrazowanie

Z chwilą gdy efekt metafory polega na tym, iż przy opisie pewnego stanu czy wydarzenia posługuje się ona pojęciami zaczerpniętymi z potocznego życia, znajdujemy się już na drodze do personifikacji. Personifikacja tego, co bezcielesne lub pozbawione życia, stanowi istotę wszelkiego formowania mitów i wszelkiej niemal poezji. Ściśle rzecz biorąc, proces kształtowania takiego wyrazu nic przebiega w podanej wyżej kolejności. Nie chodzi o to, iż coś, co wyobrażaliśmy sobie jako bezcielesne, zostaje później wyrażone przez coś, co wyobrażamy sobie jako ożywione. Sprawą pierwotną jest przekształcenie postrzeganego w wyobrażenie czegoś żywego i poruszającego się. Przekształcenie to zachodzi z chwilą, gdy budzi się potrzeba przekazania innym tego, co spostrzegło się samemu. Wyobrażenie rodzi się jako obrazowanie.

Czy marny prawo nazywać grą umysłu tę wrodzoną i absolutnie nieodzowną mu skłonność do tworzenia sobie w myślach świata złożonego z żywych istot?

Do najelementarniejszych personifikacji zaliczyć należy niewątpliwie spekulacje mityczne na temat powstania świata i rzeczy, spekulacje, w' których wydarzenie to zobrazowane zostaje jako zużytkowanie członków kosmicznego olbrzyma przez jakichś demiurgów. Wyobrażenie takie znamy mianowicie z Rigvedy i młodszej Eddy. W obu wypadkach zakładamy, iż zapis owej opowieści powstał we wcześniejszej epoce.

13*

195

1

Teza, iż początków kenningar szukać należy w poetyckości, bynajmniej nie wyklucza ich związków z wyobrażeniami o „tabu“. Por. Alberta A. Portengen: De Oudgermaansche dichtertaal in haar etymologiach verband, Leiden 1915.