CCF20100206085

4. Tkanki zwierzęce

l<;<tro

meihncj bufU

tcc/^o^drL o-

<jpx> i cC^y

£<9}ti- 'i€i/>cr farę Cu bra. t c&ctrcoC'

t M

Ryc. 49. Komórki gleju. ^b~ ’^{1 2 3}'

Budowa przeciętnego neuronu świadcz)' o znakomitym przystosowaniu do pełnionej funkcji. Można go podzielić na trzy zasadnicze części:

1. Perykarion (ciało komórki nerwowej) mieszczący kuliste, pojedyncze jądro komórkowe (por. Ryc. 50). W cytoplazmie pod mikroskopem elektronowym widoczne są charakterystyczne mi-krotubule białkowe, tzw. neurofibryle^ którym kiedyś przypisywano podstawową rolę w przewodzeniu, obecnie zaś wiadomo, że spełniają rolę podporową (por. ROZDZ: 2.3). Liczne mi-tochondria zapewniają dostateczną^iłość energii użytecznej biologicznie, bowiem poziom me-tabolizmu w komórce nerwowej jest wysoki. O aktywności neuronów świadczy także obecność tzw. tigroidów (ciałek Nissla) nadających komórce „tygrysie cętki”. W istocie są to gęste skupienia RNA i rybosomow, co oznacza intensywną syntezę białek. W „przepracowanych” neuronach liczba ciałek Nissla wyraźnie maleje. Z kolei w komórkach neurosekrecyjnych (komórkach nerwowych zdolnych do wydzielania neurohormonów) dobrze rozbudowane są aparaty Golgiego. Specjalizacja ma także swoje ujemne strony. W komórkach nerwowych wyższych kręgowców brak jest centrioli, co ogranicza zdolności regeneracyjne ich tkanki nerwowej nie-

. mai do „zera” (por. niżej). Ma to jednak swój sens biologiczny — załóżmy teoretycznie, że tkanka nerwowa pewnego zwierzęcia z powodzeniem regeneruje się. W skutek nieszczęśliwego wypadku istota ta utraciła znaczną część mózgu, między innymi komórki, w których „przechowywana” jest informacja o przeszłości. W tej sytuacji mielibyśmy do czynienia z dorosłym organizmem, ale bez pamięci. Zanim odtworzone zostałyby komórki nerwowe najprawdopodobniej umarłby z głodu lub został zjedzony (świadomie pominięto problem stopniowego nabywania doświadczeń i kłopotów z tym związanych). Wielkość perykarionów waha się u ssaków w granicach 5—150 pm, u bezkręgowców są prawie zawsze większe. Powinieneś jednak pamiętać o pewnej regule — otóż, w miarę w^;zrostu poziomu organizacji ciała zwierzęcia i ¹ komplikacji jego zachowań specjalizacja neuronów' doprowadza do ich miniaturyzacji (daje to możliwość „upchnięcia” większej liczby elementów nerwowych w tej samej jednostce objętości). Skupienia ciał neuronów tworzą zwoje nerwowe lub, w obrębie ośrodkowego układu nerwowego kręgowców, korę mózgową albo jądra nerwowe (por. CZĘŚĆ: ANATOMIA I...);

2. Dendryt —jest to prawdę zawsze krótka i rozgałęziona wypustka protoplazmatyczna, tzw. drzew'-ko dendrytyczne, która w warunkach fizjologicznych przewodzi impuls)' w stronę perykarionu, czyli dośrodkowo (centrypetalnie);

,89

Neuryt —jest to prawie zawsze długa i nierozgałęziona wypustka protoplazmatyczna, która

przewodzi impulsy od perykarionu, czyli odśrodkowo (centryfugalnieĘ Leżące daleko od perykarionu zakończenie neurytu może tworzyć tzw. drzew ko końcowe neurytu (por. niżej). Obecność takiej długiej wypustki umożliwia praktycznie bezzakłóceniowe i szybkie przewodzenie impulsów na duże odległości, co jak zapewne pamiętasz, jest konieczne. Długość niektórych

neurytów przekracza lm!