CCF20110103021

Badanie narządu ruchu

Zniekształcenia kończyn w mózgowym porażeniu dziecięcym mogą mieć charakter dynamiczny lub statyczny (utrwalony).

Nauczenie się precyzyjnego testowania bez praktyki jest bardzo trudne. Podstawą opanowania techniki testowania jest dobra znajomość anatomii opisowej i funkcjonalnej. Ćwiczący dobrze zrobi, jeśli stale będzie studiował atlas anatomiczny.

Zasadnicze znaczenie ma wybór pozycji, jaką nadać trzeba badanemu, aby uzyskać warunki zbliżone do izolowanej pracy mięśnia. Badający musi zrozumieć dobrze sens i celowość danej pozycji. Musi on umieć dobrać w atypowych przypadkach (gdy np. istnieją przykurczenia itd.) właściwą pozycję. Musi stale się orientować, w jakim stopniu uzyskuje izolację mięśnia, bądź współdziałania jakich mięśni nie da się włączyć podczas badania. Będzie to trudne, jeśli przy osłabieniu mięśnia głównego jego działanie przejmą mm. synergistyczne (substytucja). W razie porażenia mm. stabilizujących daną część kośćca badający musi sam rękami zabezpieczyć stabilizację, np. łopatki, miednicy, nadgarstka, palca itd.

Szczególnie trudne jest badanie małych dzieci, u których ruch trzeba prowokować przy zastosowaniu podrażnień. Lepiej użyć w tym celu szczoteczki do zębów niż kłuć igłą, która przeraża dzieci.

We wszystkich przypadkach badający musi zdobyć się na ogromną cierpliwość i wytrwałość podczas badania. Bez zdobycia zaufania chorego i uzyskania jego współudziału badanie nie da wyniku. Pośpiech, jak również nieliczenie się z uczuciem znużenia badanego, prowadzi do niepowodzenia. Powtarzanie badania i porównywanie każdorazowo uzyskanych wyników uchronią przed przygodnymi uchybieniami w ocenie.

Pozycje wyjściowe w niezmienionych anatomicznie ustawieniach stawów (bez przykurczeń), w których można testować poszczególne mięśnie, opisane są w podręczniku K. Milanowskiej „Kinezyterapia”, wydanie V, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, s. 64-139. Są to tylko przykłady. Znając anatomię i kinetykę, badający może z powodzeniem posługiwać się innymi pozycjami. Inna jest pozycja, gdy mięsień ma siłę 3, 4 łub 5, a inna, gdy wartość siły wynosi 2 lub 1. Niekiedy trzeba badać mięsień w kilku różnych pozycjach, aby wykryć ślad jego skurczu. Czasem ślad jest uchwytny dla oka w miejscu, gdzie ścięgno leży tuż pod skórą, a czasem jest on jedynie wyczuwalny delikatną palpacją.

Wyniki badania wartości funkcjonalnej każdego z mięśni dają nam pojęcie o bilansie mięśniowym badanego.

Dla uzyskania poglądu na całość tego bilansu, a przede wszystkim na rozmiary jego deficytu, notuje się wyniki badania na specjalnym formularzu. We wzorze tym znajduje się rubryka przynależności każdego mięśnia do segmentu unerwienia rdzeniowego.

Bilans deficytu mięśniowego jest potrzebny także do ustalenia planu leczenia bezoperacyjnego lub chirurgicznego. Pozwala prześledzić przebieg regeneracji mięśni porażonych oraz umożliwia kontrolę skuteczności leczenia usprawniającego i chirurgicznego.

6.7.2

Badanie czynności kończyn u dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym (mpd)

U dziecka z postacią spastyczną mpd wzajemna pozycja i funkcja stawów kończyn zależna jest od stanu równowagi mięśniowej. Zaburzenia tej równowagi najczęściej wynikają ze spastyczności, obejmującej silniejszą grupę mięśni. Prowadzą one do wadliwej pozycji poszczególnych stawów oraz całej kończyny i powstania zniekształceń rozwojowych. Pierwszym stadium rozwoju zniekształceń jest wadliwa pozycja stawów podczas ich czynności, w tym również podczas chodu, przy równoczesnym zachowaniu pełnego zakresu ruchów biernych podczas badania w pozycji swobodnej. Stan ten określamy mianem zniekształcenia o charakterze dynamicznym. Wynika ono ze spastyczności i/lub osłabienia wzajemnie antagonistycznych grup mięśniowych. Prowadzi to do skrócenia silniejszej grupy mięśniowej i w konsekwencji do pojawienia się utrwalonych przykurczy oraz ograniczeń zakresu ruchów w stawach stwierdzonych w badaniu klinicznym. Jest to stadium zniekształceń statycznych (Re-imers, Sharrard).

Podstawową cechą napięcia spastycznego mięśni jest zwiększona ich pobudliwość odruchowa na bodźce, zwiększająca stopień ich oporu na rozciąganie. Cecha ta powoduje, że u dzieci z mpd i niedowładem spastycznym zakres badanego ruchu w stawie zależy od techniki badania, a w szczególności od szybkości wykonywania ruchu biernego.

W badaniu dziecka z postacią spastyczną mózgowego porażenia dziecięcego elementem badania ortopedycznego jest dynamiczna ocena zakresu ruchów stawów kończyn (Reimers, Jóźwiak). Jej podstawowe założenie to badanie danego ruchu w obrębie stawu w dwóch fazach. Faza pierwsza polega na wykonywaniu biernego ruchu w sposób jednostajny z małą szybkością (ruch powolny), faza druga wykonywana jest ruchem przyśpieszonym (szybkim).

Pierwsza faza badania określa anatomiczne możliwości ruchowe badanego stawu. Wynikają one