DSCN1896

129

oraz obszar z wymową „ubezdźwięczniającą” na północnym wschodzie (Pomorze, Mazowsze, tzw. teren^ wschodnie). Zróżnicowanie to zachodzi — jak wiadomo — jedynie wówczas, gdy przy połączeniu dwóch wyrazów w całość wymawianiową w nagłosie wyrazu następnego mamy głoskę otwartą lub półotwartą. Wygłos wyrazu poprzedniego brzmi wówczas dźwięcznie w wymowie wielkopolsko -małopolsko-śląskiej (np.: płodnooy, imzada/ma itp.), natomiast bezdźwięcznie w wymowie mazowieoko-pomorskiej i wschodniej (np.: phtnony, mtsadama itp.). Pozostałością dawnego stanu, gdy obecne końcówki -em, -eś-, eśmy itp. były wyrazami samodzielnymi, są formy: tagem, jezdeśmy itp. obok: takem, jesteśmy itp.

Przyjmuje się, że dzisiejsze stosunki w zakresie fonetyki międzywyrazowej nie uległy zmianie od czasów staropolskich, lub — ostrożniej — od XVI w. Pewne przesunięcia dokonały się tylko w zasięgach geograficznych obu typów (na korzyść wymowy nie udźwięczniającej). Najstarsze przykłady na udźwięcz-nienie międzywyrazowe mamy w zapiskach poznańskich z końca XIV w. (1391—93): scod odbyacz, winouoad niemu, Wlodag ne ranił, Wlodag ne pobrał, rog na pano^w. Spora ich ilość zdaje się świadczyć o tym, że proces udźwięcz-nienia międzywyrazowego był już dość zaawansowany. W zabytkach z XV i XVI w. spotykamy dalsze przykłady zróżnicowania fonetyki międzywyrazowej. Nigdy jednak nie są one zbyt liczne. Pisarze na ogół starają się przestrzegać pisowni etymologicznej. Zaś w wypadku chwiejności pisowni — gdy w zabytku miesza się spółgłoski dźwięczne i bezdźwięczne bez fonetycznego uzasadnienia — przykłady fonetyki międzywyrazowej trudno uznać za pewne-Mimo tych zastrzeżeń odnajdujemy w badanych przez nas zabytkach z pierw, szej połowy XVI w. zapisy potwierdzające wymowę typu udźwięczniającego i ubezdźwięczniającego.

MAŁOPOLSKA

Przykłady wymowy udźwięczniającej występują w następujących zabytkach: Księgi krakowskie: ydz (=*ć) myało TC 29/605; Rozmyślanie przemyskie: ydz (=ió) myła 147/8; yeneszźmy dał 576/10, przetozmy 694/25; Kodeks dzikowski: ma ydz [=ić) na komorą 305; cozezmy 70; Kodeks Stradomskiego: nygd o przerzeczonych 422/59, ydz (=ić) albo 452/26; Modlitewnik Konstancji: wszed na ratusz 38, bog (=bok) yego 45v, gydz {—ió) y do 61v (w zabytku tym pisarz miesza głoski dźwięczne i bezdźwięczne).

WIELKOPOLSKA

Przykłady wymowy udźwięczniającej znajdujemy w następujących zabytkach:

¹⁷ Zob. Z. Stieber, Rozwój fonologiezny..., s. 73.

9 U. Bargiel, Cechy dialektyczne...