dydaktyka wyklad 3
4

■ - Ukryty program w edukacji. Między niewiedzą a manipulacją

Astronom może ci o pojmowaniu Wszechświata opowiadać, lecz własnego rozumienia dać ci nie potrafi.

Muzyk śpiewać ci może w rytmie, co w kosmosie dźwięczy, iecz uszu, które rytm ujarzmią, ci nie użyczy, ani nie ofiaiuje ci głosu, który zanucić go potrą Ił.

A ten, kto w nauce o liczbacli jest wprawny, o królestwie wag i miar opowiedzieć ci może, lecz wprowadzić cię tam nie zdoła.

Jako że wzrok jednego człowieka drugiemu swych skrzydeł nie użyczy.

I podobnie jak każdy z was samotnie przed obliczem Boga staie, tak również samotnic z poznaniem Boga i ziemi zrozumieniem się zmaga.

(K. Gibran, 1991)

Kolejnej inspiracji do rozważań o poziomie świadomości uczniów i nauczycieli na temat istnienia ukrytego programu można się doszukać w Bajce duńskiej dla nauczycieli. Rozpowszechniono ją w środowisku pedagogów jako swoiste przesłanie przemian edukacyjnych w Polsce po roku 1989. Lektura tej opowieści może być podstawą rozumiejącego wglądu w problem ukrytego programu.

Bajka duńska dla nauczycieli¹’

Kiedyś, dawno temu, zwierzęta postanowiły, że muszą uczynić coś niezwykłego, by rozwiązać problem współczesnego świata. Podjęły pilną decyzję o założeniu szkoły. Powołano komitet szkolny złożony z. niedźwiedzia, samy i bobra. Dyrektorem mianowano jeża. Przyjęto program zajęć obejmujących bieganie, wspinanie się, pływanie i latanie. W celu lepszej organizacji nauczania postanowiono, że wszystkie zwierzęta będą liczyły się wszyst-Idijj pi/eilmiolów w Inki ijiiiii sposób.

Kaczka byki doskonała w pływaniu; rzekłszy prawdę była leptiżii otl swojego nauczyciela, Z latania jednak otrzymywała stopnie ledwie dostateczne, a z bieganiem zupełnie nie dawała sobie rady. Z tego powodu została skierowana na dodatkowe zajęcia wyrównawcze. Musiała zostawać w szkole po lekcjach i rezygnować z pływania tylko po to, by trenować bieganie. Po pewnym czasie jej powykrzywiane łapki były tak zmęczone, że osiągała przeciętne wyniki nawet w pływaniu. Ale jako „przeciętna” była w szkole jakoś tolerowana i nikt się tym nie martwił prócz niej samej.

¹⁷ Bajkę duńską opublikowano w „Biuletynie Informacyjnym Polskiego Towarzystwa Dysleksji" 1996, nr 6.    i

A.

Rozdział V. W przedpokoju do świata dorosłych — nauczyciele i uczniowie ..

Wiewiórka otrzymywała szóstki ze wspinania sit;, ale frustrowały ją lekcje latania, ponieważ nauczyciel wymagał startu z czubka drzewa. Porobiły się jej z przemęczenia odciski i dostała trójkę ze wspinania się oraz dwójkę z biegania.

Orzeł sprawiał problemy wychowawcze i byl wiecznie nieposłuszny. Na lekcjach wspinania się wygrywa! ze wszystkimi w wyścigach na wierzchołek drzewa, ale był ciągle karany, bo zawsze chciał to robić tylko na swój własny sposób.

Królik byl najlepszy w klasie z biegania, ale lekcje pływania były powodem jego załamania nerwowego. Został skierowany do szkoły specjalnej na obserwację psychologiczną. W szkole tej jedynym przedmiotem było pływanie.

W końcu roku szkolnego jakiś nienormalny łosoś, który pływał wyśmienicie, ale też trochę biegał, wspinał się i latał — dostał najwyższą średnią. W nagrodę poproszono go o wygłoszenie mowy na zakończenie roku szkolnego.

Pies preriowy trzymał się z daleka od szkoły, ponieważ komitet szkolny nie chciał włączyć lekcji kopania i rycia w ziemi do programu szkolnego. Zaprzyjaźnił się z borsukiem, a potem wespół z dzikami i świniami założył szkołę prywatną, która wkrótce odniosła sukces. Szkoła, w której planowano rozwiązanie problemów współczesnego świata, została zamknięta. Zwierzęta odzyskały wolność.

Omawiając ze studentami pedagogiki problematykę ukrytego programu, prezentowałem między innymi cytowaną wyżej opowieść i zachęcałem, by w podobnej, symbolicznej konwencji przedstawili swoje osobiste doświadczenia szkolne. Wykorzystując owe teksty w swoich dociekaniach, opierałem sit; żalem na jakościowym paradygmacie badawczym, Założyłem bowiem podmiotowość autorów tekstów inspirowaną ich osobistymi doświadczeniami. Prezentowane opisy i obecne w nich wątki autobiograficzne (w symbolicznym przedstawieniu) przyniosły konkretną wiedzę o przejawach ukrytego programu. Otrzymałem zatem kilkadziesiąt prac, z których wybrałem trzy przykładowe: Zadanie domowe, Gwiazdkę z nieba i Folwark. W każdym z tych tekstów niewątpliwie znajdziemy recepcję tego, co jawne i tajemne w edukacji.

Głównym przesłaniem prezentowanego poniżej Zadania domowego zdaje się jest niezgoda na unifikację w edukacji i ograniczanie czy wręcz tępienie indywidualności ucznia w szkole. Można przypuszczać, że autorka

1 19