ksi C4 85 C5 BCka 20052

GRAFIKA ILUSTRACYJNA

W KSIĄŻKACH

DLA DZIECI I MŁODZIEŻY⁴¹

llmlrmcja dla d/ieci ul urno jak łilriatur¹ dla d/tcci nic Jo¹ k/lulą doKnłych, która /niZa tię do po/iomu d/icci. lecz jest odrębnym, ipotcc/me doniosłym rodzajem winki

S S/unun¹

Każdej ilustracji książkowej stawiane są takie same wymagania. Są to: trafny stosunek do tekstu literackiego, wysoka wartość estetyczna ora/, kisły związek z realnym przedmiotem, tj. książką, o której wyglądzie estetycznym stanowi. Ciralika ilustracyjna w książkach dla d/icci i młodzieży musi posiadać jeszcze jedną cechę: przystosowanie treści i formy do psychicznych cech odbiorców w różnych okresach rozwoju. Niezbędne prz.y odbiorze ilustracji narzędzia: spostrzeganie, mydlenie, sfera uczuć i wyobraźni, mc są jeszcze tak doskonale, jak u człowieka dorosłego. Niedoskonałość tych narzędzi uniemożliwia dziecku odczytanie, pełne zrozumienie i przeżycie ilustracji przeznaczonej dla dorosłego odbiorcy, z. drugiej zaś strony postępujący wraz z wiekiem rozwój psychiczny pozwala dziecku zrozumieć laki| ilustrację, która jeszcze kilka miesięcy temu bylu zbyt trudna.

Kola ilustracji wzrasta odwrotnie proporcjonalnie do wieku adresata, największe znaczenie ma dla najmłodszego odbiorcy. W książeczkach dla przedszkolaków ilustracja zajmuje naczelne miejsce tekstu może nic być wenie.

O pierwszym wrażeniu nowej książki decyduje jej wyraz, plastyczny. Może ona przyciągnąć uwagę dziecka i wzbudzić zainteresowanie treścią książki. Gdy jednak grafika wywołuje u odbiorcy szczególnie odstręczające wrażenie,

jest w wyraźnej niezgodności / jego potrzebami estetycznymi i możliwościami l>crccpcyjnymi. uczucie niechęci może się przenieś i na tekst literacki.

Kontakt dziecka z grafiki) ilustracyjni) jest równocześnie jego pierwszym zetknięciem się ze sztuk.) plastyczni). Każda grafika oglądana przezeń, bez względu na jej wartość artystyczni), pozostawia w psychice odbiorcy trwały ślad. Dlatego tak ważna jest. w przypadku ilustracji adresowanej do młodocianego odbiorcy, dbałość ojej wysoki poziom artystyczny.¹

ROZWÓJ GRAFIKI ILUSTRACYJNE)

W KSIĄŻKACH DLA DZIECI1 MŁODZIEŻY

Pierwsze lata powojenne przyniosły bardzo bujny rozwój grafiki ilustracyjnej dla dzieci i młodzieży. Działali wówczas artyści starsi, którzy twórczość swą rozpoczęli jeszcze w dwudziestoleciu międzywojennym, jak Edmund Bortłomicjczyk. Maja Berezowska. Michał Bylina. Debiutowali w dziedzinie ilustracji: Jan Marcin Szancer. Antoni Uniechowski, Anna

i Eryk Lipińscy oraz przedstawiciele średniego pokolenia: Zofia Fijałkowska. Olga Sicmaszkowa i Maria Iliszpańska-Ncuinan. Powstało bardzo wiele doskonałych i cennych rozwiązań plastycznych, związanych często z tradycjami artystycznymi dwudziestolecia międzywojennego. Jednak z. drugiej strony pojawiło się także dużo książek wydawanych przez wydawców prywatnych. Książki te często pozbawione były większej wartości literackiej.

ii ilustracje do nich nic zawsze cechowały walory artystyczne. Nic można więc mówić o jakimś wyrównanym poziomic grafiki ilustracyjnej, gdyż poziom len byt ogromnie zróżnicowany. Stopniowo publikację książek dla d/icci i młodzieży przejmowały wydawnictwa uspołecznione („Nasza Księgarnia", „Czytelnik", „Ruch"), w których opracowania graficzne znajdowały się pod opieką wybitnych plastyków.

W latach pięćdziesiątych w grafice książkowej dla dzieci znalazły odzwierciedlenie założenia realizmu socjalistycznego. Postulat związku z rzeczywistością i szacunku dla tekstu prowadził do tworzenia ilustracji fotograficznie wiernych rzeczywistości, dosłownie komentujących tekst. Pouczająca tematyka książek, obracająca się wokół spraw społecznych i wychowawczych, wpływała na zawężenie tematyki ilustracji. Nic należy wszakże zapominać, że obok dosłownie realistycznych i wiernych ilustracji (głównie do powieści o tematyce aktualnej, współczesnej), powstały świetne Interpretacje

' I MoAUui Psychologie inc problemy Ihuitocji <//«j J:ied, Waiuaw.i 19*9

Ko/tl/i.il ten opracował¹ Małgorzat¹ l-igUr/

' S. S/umin lluilrafjti k%lqtko<h Jta tbWfi i mfahkiy. Kraków 1951. t. 92.