ksi C4 85 C5 BCka 20054

252 Omón kntf s)HlttycT/te

tzck ł emkowski. Tadeusz. Stępowski, Stanisław Paguczcwski. Włodzimierz Piotrowski. Mana Niklcwic/owa i in.

We współczesnej poezji dla dzieci tradycja literacka towarzyszy wyra-żnym poszukiwaniom formalnym. W nowszych odmianach liryki dziecięcej obserwujemy typowe dln całej naszej liryki z lal ostatnich dążenie do odświeżenia mowy poetyckiej oraz stopniowecliminowaniczhanali/owanychstnik-tur poetyckich i weryfikacyjnych.

Wśród zróżnicowanych formalnie i tematycznie wypowiedzi poetyckich w najnowszej literaturze polskiej dla d/icci wyróżnić możemy:

1.    Utwory stylizowane na wzór ludowy oparte na motywach folklorystycznych i przesycone fantastyką baśniową oraz wiersze inspirowane przez folk lor dziecięcy i dziecięce fanlnzjotwóistwo (powojenna twórczość poetycka Janiny Porazińskicj. Manny Januszewskiej. Ewy Szelbmg-Zarcmbmy. utwory poetyckie Joanny Kulmowcj i Mieczysławy Huczkówny).

2.    Utrzymane w tonie żartobliwym wiersze satyryczne, często przedsta winjącc świat w krzywym zwierciadle groteski, tworzone w celach dydakty cznych, dla zabawy i budzenia humoru u dzieci (powojenna twórczość Juliana Tuwima. Jana Brzechwy, twórczość Wandy Chotoimkicj, Ludwika Jerzego Kerna. Jana Izydora Sztaudyngera, Igora Sikiryckicgo).

3.    Wypowiedzi liryczne o dużym zabarwieniu uczuciowym, rozwijające wrażliwość i spostrzegawczość dzieci (twórczość Czesława Janczarskiego. Jerzego Ficowskiego, Murii Ceerkuwskiej).

4.    1‘ormy poetyckie zrywującc z tradycyjnymi rozwiązaniami stylistyc/no-ję/.ykowymi i weryfikacyjnymi, odwołujące się do intelektu dzieci, przygotowujące najmłodszych czytelników do recesji całej współ-czrsnej liryki (twórczość Tadeuszu Kubiaka. Józefa Kalajczaku, Juliann Przybosia, Anny Kamieńskiej).

Oprócz baśni, bajki i poezji w okresie powojennym rozwinął się specyficzny rodzaj twórczości o charakterze plnstyczno-słownyin, przeznaczonej wyłącznic dla tej grupy odbiorców, którym kontukt z książką zapewniają pośrednicy (rodzice, rodzeństwo, iiuuczyciclc-wychownwcy). Ten rodzaj wypowiedzi artystycznych tworzą książki obrazkowe pozbawione tekstu lub tez książki obrazkowe z niewielką ilością tekstu, nazywane popularnie „książeczkami" dziecięcymi. Wydawane w specjalnych seriach wydawniczych zaspokajają potrzeby intelektualne dzieci najmłodszych, które nic są przygotowane do samodzielnego obcowuniu z tekstem literackim. Podstawową funk-cję spełnia w nich ilustracja, która z s.muKlzicIncgo tworzywa artystycznego przekształca się w książkach dla dzieci starszych w element wspierający słowny obraz literacki.

Bogata w powojennych książkach dla d/icci grafika ilustracyjna ułatwia najmłodszym odbiorcom sztuki słowno-plastycznej kontakt z różnorodnymi formami werbalnej kultury literackiej i przygotowuje ich zarazem do obcowaniu ze sztuką plastyczną.

W okresie powojennym rozwinęła się twórczość sceniczna dla dzieci ściśle zespolona z teatrem „dziecięcym". W trosce o widzów najmłodszych w pierwszych latach powojennych powołano do życia wiele teatrów lulko wyeh, które w znacznym stopniu stymulowały rozwój dziecięcej literatury scenicznej. Prócz tego zaczęto uruchamiać teatry młodego widza. Zaspokajały one przede wszystkim potrzeby kulturalne starszych dzieci i widowni młodzieżowej. W późniejszym okresie potrzeby kulturalne dzieci i młodzieży zaczęły zaspokajać teatry dramatyczne dla dorosłych.

Poważnymi osiągnięciami w dziedzinie upowszechnienia kultury teatralnej wśród dzieci i młodzieży legitymuje się Polskie Radio i Telewizja, które, prócz oryginalnej literatury scenicznej dla dzieci, prezentują także aduptacjc oparte na klasycznych tekstach z. polskiej i obcej literatury „dziecięcej".

Oryginalną literaturę sceniczną dla dzieci i młodzieży w okresie powojennym wzbogacili w sposób znaczący następujący autorzy: Mana Kownacka, Lwa Szclburg-Zarcmbina. Lucyna Krzemieniecka, Janina Poruzińsku, Hanna Januszewska. Jan Brzechwa. Wanda Chotomska. Krystyna Mdubędzku. Jan Dorman.

W Polsce Ludowej w sposób dynamiczny rozwija się czasopiśmiennictwo dziecięco-młodzieżowe. Potrzeby czytelnicze młodych zaspokaja kilka typów pism dostosowanych do właściwości psychicznych i rozwoju umysłowego dzieci. Jedną grupę pism tworzą „dziecięce" magazyny ilustrowane: „Miś"

pismo dla dzieci przedszkolnych, „świerszczyk" pismo dla dzieci zaczynających samodzielnie czytać, „Płomyczek" pismo dla dzieci młodszych, „Płomyk" pismo dla dzieci starszych. Drugą grupę tworzą pisma techniczne: „ABC Techniki", „Horyzonty Techniki dla Dzieci", „Młody Technik", trzecią pisma,harcerskie „Świat Młodych" i „Na Przełaj".

, W okresie powojennym powstała ambitna krytyka literatury dla dzieci i młodzieży oaz rozwinęły się badania historyczno-literackie t teoretyczne z tą gałęzią literatury związane. Podjęto również intensywne badania imu czytelnictwem dzieci i młodzieży. Współczesną myśl krytyczną oraz powojenny dorobek w zakresie badań nad literaturą dla dzieci i młodzieży w sposób wydatny wzbogacili swymi pracami: Józef Zbigniew Białek, Jerzy Cieślików-