larsen0842

842 II Anestezjologia ogólna

równaniu z placebo po podaniu oksykodonu występuje częściej senność, oszołomienie, a także nudności i wymioty.

4.2.12    Kodeina

Kodeina, składowa opium, powstaje przez metyla-cję grupy 3-hydroksylowej morfiny. Działanie analgetyczne jest ośmiokrotnie słabsze niż morfiny, działanie przeciwkaszlowe natomiast trzykrotnie silniejsze. Jej powinowactwo do receptorów opioi-dowych jest niższe, metabolizm w wątrobie mniejszy. Podczas rozpadu tworzy się powoli nieaktywna norkodeina oraz morfina, która prawdopodobnie jest odpowiedzialna za analgetyczne działanie kodeiny. Dostępność biologiczna po podaniu doustnym jest dobra. Po podaniu doustnym i domięśniowym czas półtrwania wynosi ok. 3 godz.

Do leczenia bólu pooperacyjnego kodeina jest rzadko stosowana, jedynie po drobnych zabiegach ambulatoryjnych. Znajduje natomiast zastosowanie jako lek przeciwkaszlowy. U ludzi uzależnionych od heroiny kodeina służy jako lek zastępczy.

Kodeina wzmaga działanie leków' uspokajających, może także w połączeniu z nimi wywołać depresję oddechową (antagonista: nalokson).

Dawkowanie i czas działania kodeiny:

-    pojedyncza daw'ka: 120 mg,

-    średni czas działania: 3-4 godz.,

-    nie podawać dożylnie z powodu silnego drażnienia żył.

Dihydrokodeina (Paracodin): Działanie analgetyczne 30 mg dihydrokodeiny odpowiada 10 mg morfiny; działanie farmakologiczne jest właściwie identyczne. Lek jest rzadko stosowany w leczeniu bólu pooperacyjnego. Dawkowanie: 30-60 mg p.o. lub s.c.. 20-30 mg i.v. Jako lek przeciwkaszlowy: 30 mg p.o.

Z systematycznych przeglądów piśmiennictwa dokonywanych przez Cochrane Colla-boration wynika, że pojedyncza dawka 30 mg dihydrokodeiny nie powoduje wystarczającego złagodzenia bólu pooperacyjnego. 400 mg ibu-profenu działa przeciwbólowo skuteczniej niż 30 lub 60 mg dihydrokodeiny.

4.2.13    Metadon

Metadon jest syntetycznym, czystym agonistą opioidowym, którego właściwości farmakodyna-miczne nie różnią się istotnie od morfiny. Jego działanie uspokajające i euforyzujące jest słabsze, a uzależnienie następuje trudniej i wolniej. W Niemczech dostępna jest pochodna lewoskrętna L-metadonu mająca silniejsze działanie przeciwbólowe niż pochodna prawoskrętna D-metadonu, która jest stosowana w innych krajach.

Farmakokinetyka. Metadon może być podawany doustnie lub pozajełitowo. W przeciwieństwie do morfiny metadon okazuje słaby efekt pierwszego przejścia w' wątrobie; po podaniu doustnym dostępność biologiczna jest wyższa niż morfiny (70%), a działanie bardzo dobre.

Czas działania po podaniu jednorazowym odpowiada morfinie, jednak powtórne dawki kumulują się i wydłużają czas działania leku. Przyczyną kumulacji jest wolniejszy metabolizm metadonu w wątrobie w porównaniu z innymi opioidami. Podczas dłu-gotiwałego stosowania metadonu potrzebne są coraz mniejsze dawki. W czasie leczenia może się jednak rozwinąć tolerancja leku, która zmusza do podawania coraz większych dawek. Metabolizm w wątrobie określa koniec działania metadonu, a produkty jego przemiany są wydzielane przez nerki i z żółcią. W moczu znajduje się ok. 30% niezmienionego metadonu, co powoduje, że w niewydolności nerek może dojść do jego przedłużonego działania.

Czas półtrwania leku wynosi 1-2 dni.

Zastosowanie kliniczne. Metadon jest stosowany do leczenia bólu pooperacyjnego i przewlekłego bólu nowotworowego. Oprócz tego znajduje zastosowanie jako lek zastępujący heroinę u ludzi uzależnionych, a także do leczenia objawów odstawienia po długotrwałym stosowaniu opioidów (zob. pkt 11.2).

Dawkowanie i czas działania metadonu

(np. Polamidonu):

-    dawka pojedyncza: 5-15 mg pozajełitowo lub p.o.,

-    początek działania po podaniu i.v.: 2-5 min, po podaniu i.m.: 10-20 min, po podaniu p.o.: 30-60 min,

-    czas działania: 4-8 godz.

Przy powtarzaniu dawek lub podczas długotrwałego leczenia należy wydłużać odstęp czasu między poszczególnymi dawkami, a wielkość dawki może pozostać niezmieniona, np. na początku leczenia 10 mg co 6 godz., później 10 mg lx dz.

Agoniści - zob. rozdz. 5.