lektury j polski3

wica

Zofia Nałkowska

Ziembiewicz stracił wzrok. Tydzień później popełnił samobójstwo, strzałem z rewolweru w usta. Po jego śmierci Elżbieta wyjechała za granicę, pozostawiając syna pod opieką matki Zenona. Żańcia z ma-i łym Walerianem przeniosła się do kamienicy Kolichowskich.

prakterystyczne motywy

Utwór wprowadza motyw konformizmu, kariery, małżeństwa, zdrady, zemsty, kobiet, rodziny, starości, szlacheckiego dworku.

snbołe, słowa klucze

I Granica — tytuł utworu należy odczytywać w sposób metaforyczny. Znaczenie odnosi się do: j — granicy moralnej — wielokrotnie przekraczanej przez Zenona, zarówno w jego decyzjach osobistych _k    (zdrada żony, sfinansowanie zabiegu przerwania ciąży przez Justynę), jak również zawodowych (bierna

► postawa jako prezydenta wobec strzelania do robotników); przekraczanej przez Waleriana Ziembie-₍ wieża (zdradzanie żony), rotmistrza Awaczewicza (zdradzanie żony).

—    granicy obyczajowej — która nie dopuszczała do mezaliansu panicza i panny służącej.

—    granicy społecznej — oznaczającej bariery pomiędzy grupami społecznymi Poszczególne warstwy dzielą znaczne różnice majątkowe. Stanową one o pozycji w społeczeństwie i postawie, jaką człowiek w nim przyjmuje (bogaty — wywiera wpływ na otoczenie; biedny — jest bierny, przyjmuje postawę pasywną). Kamienica Cecylii Kolichowskiej jest symbolem podziału społeczeństwa — na piętrze znajdowało się mieszkanie zamożnej pani Kolichowskiej, natomiast w suterenie mieszkali najbiedniejsi

^f bohaterowie powieści

—    granicy filozoficznej (ludzkiego poznania) — związanej z poszukiwaniem odpowiedzi na pytania: Jakimi ludźmi jesteśmy naprawdę? Czy takimi, jakimi nas widzę inni, czy też takimi, za jakich sami się

₍    uważamy? Istnieje rozbieżność między subiektywnością i obiektywnością oraz między intencjami

a czynami Dwie różne postawy, zderzone w utworze, to ontologia teologiczna i materialistyczna (dyskusja Czerłona i Wąbrowskiego).

—    granicy odporności psychicznej — wskazuje, że każdy człowiek posiada wewnętrzną granicę, po przekroczeniu której przestaje być sobą, gubi się, staje się zdolny do czynów sprzecznych z wyznawanym systemem wartości (np. Justyna nie może znieść traumy po dokonaniu aborcji, Zenon popełnia samobójstwo, Elżbieta porzuca syna, którego kocha).

—    granicy psychologicznej — czyli granicy poznania siebie, samoświadomości, zrozumienia innych.

—    granicy przestrzeni (wieś-miasto, stoHca prowincja, kraj zagranica), poza którą — jeśli ją się przekroczy — człowiek staje się obcy.

Kompleks bołeborzański — oznacza zespół utartych schematów postępowania. Zenon chciał za wszelką cenę uchronić się przed schematem zachowania ojca, którego potępiał. W rzeczywistości powielił taki sam model, nawiązując romans z Justyną Bogutówną. Inny przykłady powielenia schematu „odziedziczonego” po rodzicach to Elżbieta — choć w dzieciństwie zaznała dramatu opuszczenia przez matkę, tak jak ona wyjeżdża za granicę, pozostawiając własne dziecko; oraz Justyna, która tak jak jej matka angażuje się w romans z mężczyzną z wyższej sfery.

iblematyka i główne przesłanie

'Powieść Zofii Nałkowskiej podejmuje problematykę społeczną (obraz ziemiaństwa, inteligencji, mieszczaństwa i ludu; problem nierówności społecznej, bezrobocia, wykorzystywania warstw niższych, demo-fralizacji); polityczną (kształtowanie się władzy sanacyjnej w prowincjonalnym miasteczku, klasy rządzącej o wąskim programie politycznym, powiązania między kapitałem a polityką, bunty robotnicze, aresztowania); obyczajową (konformizm bohaterów), etyczną (ocena czynów postaci, ale też zmiany w ocenie norm moralnych w XX wieku — zacieranie się granicy między dobrem a złem); i filozoficzną (człowiek, jego natura i egzystencja; metafizyka a materializm i racjonalizm). Bohaterowie „Granicy”

391