Peiper Nowe usta 7

216 TADEUSZ PEIPER

dzi, lecz o piękne zdanie. O taki zespół słów, który by budził w nas zachwyt następstwem i związkiem pojęć; o kunsztowne zestawianie i wiązanie widzeń. Niekoniecznie perła na alabastrowej szyi lub laur golący swym cieniem Pierota; może być także węgiel i chlor, krosta i kloaka. Ale sposób ich zestawienia, sztuka układania słów, krój zdania. To!

Inny wniosek: Stosunek zdania do tego co je w świadomości poety poprzedza —• powiedzmy: do przed--zdania — podlega bezwzględnie wymaganiom piękna zdania. Przedmiot A, czy uczucie B, czy jakieś C, nie powinny tłoczyć się w zdanie, jak pijacy w szynk, lecz wchodzić w nie przez lekko uchylone drzwi, które wielką część przybyszów zatrzymają za progiem, a kogo wpuszczą, zmienią do niepoznania. Bo piękne zdanie dobiera i przekształca elementy przed-zdania; nie liczy się z niczym innym, jak tylko z sobą samym; rzeczywistość, dokładność, jasność idą Za pięknem zdania, którego linia, jak smycz, decyduje o ich chodzie. Że język kłamie głosowi, a głos myślom kłamie, na ten ból nie ma miejsca w duszy wyznawcy pięknego «dania. „Myśl” jest dla języka śliną, która go naoliwia; jeśli chce go sobą przygnieść, może być już tylko plwociną. Rzeczywistość przedmiotowa i podmiotowa doznaje w zdaniu poetyckim gruntownego przekształcenia, i im głębiej sięga to przekształcenie, tym bliżej jesteśmy piękna zdania; nic nie jest bardziej obce poezji niż nazywanie rzeczy po imieniu; im dalej od imienia, tym dalej od prozy, tym bliżej poezji. I to jest jedyne uzasadnione rozróżnienie między obiema dziedzinami literatury: proza nazywa, poezja pseudo-nimuje. Poezja podnosi rzeczywistość w odrębny świat zdania, stwarzając słowne ekwiwalenty rzeczy. Rozwój poezji polega na tym, że słowny ekwiwalent oddala się coraz bardziej od imienia rzeczy. W ten sposób w każdym okresie poezji powstają zdania, które powoli stają się znanymi pseudonimami spraw rzeczywistych.

Inny wniosek: Jednym z pierwszych zadań nowej poezji powinna być troska o nowe zdanie. Piękno zdania zmienia się jak każde inne piękno. Do nowego piękna prowadzi nowość wyrosła z istoty tej sztuki, do której ma być ona wprowadzona; ponieważ poprzednie wnioski wyciągnęliśmy z istoty poezji, wystarczy zastosować je do naszego wypadku, a kolejno dochodzić będziemy do przekonania, że: 1. Nowe słowo, nad którym z niepowodzeniem równym zużytemu zapałowi pracowali niektórzy futuryści, jest dla nowego piękna zdania niewystarczające. 2. Nowa poezja powinna dążyć do nowych sposobów ekwiwalentyzacji rzeczywistości; w tej dziedzinie dzisiejsza poezja francuska może wykazać już zdobycze o historycznej doniosłości. 3. Nowa poezja powinna szukać nowych praw następstwa słów i w związku z tym nowej budowy zdania; pozwólcie mi .się łudzić, że w kilku moich utworach dałem pierwsze próby wiodące-.ku spełnieniu tej zasady.

POEMAT

Jak wino kielichem, tak poezję pije się poematem. Poemat jest to układ pięknych zdań. Funkcjonalna zależność powinna zlewać zdania poematu w uchwytną jedność. Plan układu poematowego powinien być widzialny, jak plan dworca kolejowego lub domu towarowego. Bó poemat jest budową.