przyczyny i objawy

*tUO Rozdział XII. Metody przewidywania upadłości pi

Kryzys stanowi nieodłączną część procesu rozw oju organizacji, a jego pienie me może być uznawane za coś nadzwyczajnego lub szczególnego, z? gają się z nim w szy stkie organizacje. Menedżerowie pow inni opanować umie' ność sprawnego zarządzania podmiotem gospodarczym w sytuacji kryzysów • Muszą oni być w stanie kierować firmą w sposób efekty w ny, także gdy ma ^ problemy finansów e i grozi jej bankructw o.

Zarządzanie przedsiębiorstwem w warunkach zagrożenia upadłością wym^ ga od menedżerów umiejętności analizowania, diagnozowania i oceny kondv* cji ekonomiczno-finansowej podmiotu gospodarczego. Aby wyprowadzić przed-siębiorstwo z kry zy su, należy' określić, z jakimi problemami się ona zmaga, co umożliwi znalezienie skutecznych sposobów ich rozwiązania. W przypadku wielu firm konieczna jest gruntow na ich przebudowa, przemyślenie i ponowne zaprojektowanie procesów w ew nętrznych. Czasem w ystarczy jednak w prowadzić niew ielkie zmiany, które pozwolą organizacji lepiej reagować na potrzeby stawiane jej przez środow isko i działać w sposób bardziej efektywny. Aby przeprowadzić działania restruktury zacyjne, należy w pierwszej kolejności określić na jakim etapie kry zy su znajduje się podmiot i ustalić, co jest jego przyczy ną oraz jakie aspekty działalności przedsiębiorstwa zostały przez niego dotknięte w naj-większym stopniu.

4. Koszty bankructwa

Ryzyko bankructwa podmiotu gospodarczego rośnie wraz ze wzrostem poziomu jego zadłużenia. Gdy poziom zadłużenia jest zbyt wy soki, firma może mieć problemy z jego obsługą, a niezaspokojeni wierzyciele - wy stąpić z w nioskiem o ogłoszenie upadłości podmiotu gospodarczego.

Silnie zadłużone podmioty gospodarcze ponoszą poważne konsekwencje, jeżeli nic są w stanie na bieżąco płacić odsetek od zaciągniętych zobowiązał oraz dokonywać spłat długu w terminie. Nadmierne zadłużenie zwiększa ryzy ko upadku jednostki, ma też wpływ na jej w artość. Jeżeli przedsiębiorstw o nie jest w stanie terminowo regulować swoich zobowiązań płatniczych, pojawiają się koszty trudności finansowych zwane też kosztami bankructw a. Mają one wpływ na pogorszenie się kondy cji podmiotu i obniżają jego w artość ry nkow ą.

Koszty związane z bankructwem lub zwiększeniem prawdopodobieństw* bankructwa podmiotu dzielą się zazwyczaj na dwie grupy [Gajdka J., 2002. s. 170-171 oraz Duliniec A., 1997. s. 122 -124]:

- bezpośrednie koszty bankructw a - zw iązane bezpośrednio z samym procesem prawnym bankructwa. Powodują one zmniejszenie sumy strumieni pienić' nych przy pływ aj ącej do inwestorów finansujących spółkę. Składają się na ^n,e koszty administracy jne, koszty postępów arna sądow ego oraz doradztwa nego - związane z przeprowadzeniem reorganizacji lub likwidacji jednostki, która postawiona została w stan upadłości. Zalicza się do nich także koszty związane z obniżeniem wartości rynkowej i użytkowej aktywów podmiotu, na skutek jego bankructwa (wartość likwidacyjna aktywów jest zazwyczaj dużo niższa od ich wartości księgowej, przyjmowanej za podstawę wyceny majątku, gdy zakłada się, że firma będzie kontynuowała działalność),

„ pośrednie koszty bankructw a - zw iązane są z podejmow aniem przez zarząd przedsiębiorstwa działań mających na celu niedopuszczenie do utraty płynności finansowej (mogą oni sprzedawać aktywa po sztucznie zaniżonej cenie. zaniedbywać właściwą konserwację maszyn i urządzeń, zaniżając koszty, produkować wyroby o niższej jakości). Działania te powodują zazwyczaj obniżenie wartości rynkowej jednostki. Zdarza się, iż przedsiębiorstwo traci część potencjalnych możliwości rozwoju, a wiele projektów może w ogóle nie zostać podjętych z uwagi na trudności ze zdobyciem dodatkowego kapitału przez firmę o wysokim poziomie zadłużenia. Zdesperowani menedżerów ie podejmują przedsięwzięcia obarczone wysokim ryzykiem, odrzucając bezpieczne inw estycje, tj. projekty o umiarkowanej stopie zwrotu. Pośrednie koszty bankructwa są też spowodowane reakcją innych uczestników rynku na możliwość bankructwa danej firmy (spadek liczby zamów ień na wyroby, żądanie zapłaty gotówkowej przez dostawców, wstrzymanie lub ograniczenie dostaw, odmowa udzielenia dalszych kredytów, domaganie się wysokiej stopy odsetek lub wezwanie do natychmiastowej spłaty kredytu udzielonego przez bank).

Jeżeli przedsiębiorstwo nie jest zarządzane bezpośrednio przez właścicieli, zmuszone jest do ponoszenia kosztów agencji. W zarządzaniu finansami relacje agencji występują głównie pomiędzy akcjonariuszami a menedżerami oraz akcjonariuszami a wierzycielami. Każda ze stron umowy ma swoje własne cele i priorytety, może wiec prowadzić politykę zgodną z w łasnymi interesami, nie licząc się z dobrem drugiej strony. Zdarza się, że agenci podejmują działania sprzeczne z interesem akcjonariuszy, ponieważ akcjonariusze nie są w stanie monitorować wszystkich ich czynności. Sytuację taką określa się mianem problemu ryzyka moralnego. Jest to przyczyna wielu konfliktów i nieporozumień. Konflikty te mogą zaostrzać się wraz z narastaniem trudności finansowych. ^ celu ograniczenia konfliktów agencji i problemu ryzyka moralnego akcjonariusze są zmuszeni ponosić koszty zw iązane ze stymulow aniem menedżerów do maksymalizacji majątku akcjonariuszy i podejmowania działań zgodnych z ich mteresern. Koszty te określa się mianem kosztów agencji lub kosztów przedstawicielstwa [por. Brigham E. Gapenski L., 1994. s. 548- 553 oraz Brigham E., Ga-Penski L., 2000, s. 44 45].

Poziom zadłużenia ma wpływ na wartość przedsiębiorstwa. Problem ten poru-^Sza m.in. Teoria Modiglianiego i Millera.