psychologia religii8

baczymy, użyte w badaniach nad szamanizmem* Autor rozwinął ideę, że niezwykłe stany świadomości muszą być rozumiane z punktu widzenia teorii roli* Cechą normalnego stanu świadomości jest tc, że dopływające bodźce podlegają ciągłej weryfikacji z punktu widzenia wyuczonego wcześniej systemu odniesienia. Shcr nazywa ten system odniesienia "ogólną oHentacją w rzeczywistości". W artykule swoim wyszczególnia 12 postulatów podkreślających znaczenie tego pcjęcia dla zrozumienia odmiennych stanów świadomości. Zgodnie z jednym z tych postulatów, normalna orientacja w otoczeniu nie może zostać utrzymana bez świadomych zabiegów ze strony jednostki, mających na celu utrzymanie tej orientacji. Jeżeli aktywne ego jednostki nie kontaktuje się z tym, co stanowi ogólną orientację w rzeczywistości, wówczas występuje stan określany przez Shora mianem transu. Pisze: "Każdy stan, w którym uogólniona orientacja w rzeczywistości jest ograniczona do stosunkowe niefunkcjonalnej przytomności, może być określony terminem transu"

/Shor 1969/* W transie jednostka jest pochłaniana przez pojedynczy sektor rzeczywistości i traci kontrolę nad sobą w takim zakresie, w jakim ogólna orientacja w rzeczywistości schodzi na dalszy plan. Hipnoza i ekstaza są określone przez Shora, jako skutki działania podobnych mechanizmów psychologicznych.

W swoich badaniach nad szamanizmem syberyjskim, Anna Lena Siikala używa powyższych teorii społeczno-psychologicznych. Po pierwsze, wprowadza pojęcie odmiennych stanów świadomości, kierując się w tym również sugestią Ludwiga. Według Siikali, psychiczne stany szamanów mogą być wyjaśnione w tych terminach, a źródła tych stanów mogą być wyjaśnione w kategoriach teorii powstałych w psychologii społecznej i badaniach nad hipnozą. Implikuje to, że każda osoba o normalnym systemie nerwowym może stać się szamanem. Patologiczne zadatki nie są w tym wypadku koniecznym zadatkiem do tej roli. Szamanizm jest normalną instytucją w ramach kultur syberyjskich i stąd wymaga ludzi, którzy realizowaliby jego ryty. Metody rekrutacji potencjalnych szamanów oraz sposób wykonywania rytuałów odbywają się zgodnie z procesami społeczno--psychologicznymi, analogicznymi do mechanizmów innych procesów zachodzących w społeczeństwie.

Stąd Siikala uważa stan transu za stopniowe bycie pochłanianym przez rolę i za odmianę ogólnej orientacji w rzeczywistości, Ponkcja tego stanu zależy od różnych czynników zev3iętrznych i ca doświadczenia szamana w realizacji tej roli. Głęboki trans u szamana jest stanem chwiejnej równowagi między realizacją roli, opartej na sferze duchowej, a żądaniami oraz oczekiwaniami widzów /Siikala 1978, 28 fi/.