skanuj0088 (Kopiowanie)

stałe szybkości wchłaniania, które wynoszą odpowiednio: 0,92, ( i 0,26 (h ')■

Do bardzo trudno rozpuszczalnych substancji należy rezerpina. Kopr* pitat wytrącony z roztworu zawierającego rezerpinę i poliwinylopiroli (PVP) (1+5) rozpuszcza się, jak to przedstawiono na ryc. 9.33 niezwy szybko w porównaniu z mieszaniną fizyczną obydwu składników i s rezerpiną.

Spowolnienie uwalniania substancji leczniczej uzyskać można prz powlekanie lub inkorporowanie, co zostało omówione w rozdz. 9.12,

9.3.2.9. Postać leku

Ogólny charakter fizykochemiczny postaci leku ma duży wpływ zarówn na szybkość uwalniania, jak i wchłaniania substancji leczniczej.

W przypadku roztworów podawanych doustnie substancja leczni:: jest już rozpuszczona i przez to najlepiej dostępna. Rozpuszczanie stały" cząstek z zawiesin zachodzi stosunkowo szybko. Przechodzenie do roztwo proszków oraz zawartości kapsułek odbywa się nieco wolniej. Tabletki muszą się rozpaść na mniejsze cząstki, co opóźnia rozpuszczanie substancji leczniczej i może wpływać na jej dostępność biologiczną. Powleczeni* tabletki ma jeszcze większy wpływ na te parametry.

Ryc. 9.34. Stężenie w osoczu u ludzi po c ustnym podaniu 1,2 g salicylamidu: / — w r< tworze, 2 — w tabletkach

Szczególnie uwidacznia się to w przypadku salicylamidu rozpuszczalnego w wodzie w stosunku 1:700 (ryc. 9.34). Ta sama ilość podana doustnie w postaci roztworu szybciej zapewnia 3-krotnie większe stężenie maksymalne niż tabletka.

Nie jest to jednak niezmienna zasada. Garrett zaobserwował lepszą dostępność biologiczną tosylanu bretylium z tabletek (27,2%) niż z roztworu (22,1%). Substancja ta nie wchłania się w żołądku, lecz dopiero w dalszych odcinkach jelita cienkiego. Do miejsca wchłaniania substancja lecznicza dociera w większym stężeniu z tabletek.

174 Zarys biofarmacji

Kwas acetylosalicylowy po podaniu doustnym wchłania się najszybciej

roztworu. Natomiast w przypadku tabletek szybkość wchłaniania jest uzależniona od składu masy tabletkowej. Dodatek substancji zobojętniających (np. węglanu wapniowego w preparacie Calcipiryna) po zwilżeniu wodą wywołuje, w bezpośredniej bliskości kryształów kwasu acetylosalicylowego, zmianę wartości pH z wytworzeniem lepiej rozpuszczalnej soli (kwas acetylosalicylowy rozpuszcza się w wodzie w stosunku 1:300, sól wapniowa 1:4). Przyspieszenie procesu przejścia substancji leczniczej do roztworu sprzyja również procesowi wchłaniania.

W przypadku zawiesin na szybkość wchłaniania wpływa lepkość środka zawieszającego, którą zwiesza się dla opóźnienia sedymentacji substancji leczniczej. Nadmierne zwiększenie lepkości fazy rozpraszającej zawiesiny opóźnia proces wchłaniania. Jest to również wynikiem spowolnionego procesu rozpuszczania zawieszonej substancji. W badaniu in vitro stwierdzono, że czas połowicznego rozpuszczania w wodzie kwasu acetylosalicylowego z zawiesiny wynosił 49 min; w przypadku zawiesiny z dodatkiem 1% soli sodowej karboksymetylocelulozy (lepkość ośrodka 89 mPa • s) — 116 min, natomiast z dodatkiem 1,5% metylocelulozy (lepkość ośrodka 142 mPa ■ s) już 178 min.

Jednocześnie opóźnienie uwalniania przez nakładanie powłoczek dojeli-lowych posiada istotne znaczenie dla zlokalizowania działania lub też milknięcia działania drażniącego w górnych odcinkach przewodu pokarmowego. Środek przeczyszczający — bisakodyi — ma powłoczkę rozpuszczalną dopiero w jelicie grubym. Uszkodzenie powłoczki i wcześniejsze uwolnienie substancji leczniczej, na skutek przedwczesnego pobudzenia perystaltyki jelit, może wywołać bóle, których nie obserwuje się w przypadku prawidłowego miejsca uwolnienia.

9.4. Doodbytnicze podawanie leków

9.4.1. Anatomia, fizjologia i elementy patofizjologii odbytnicy

Odbytnica jest końcowym odcinkiem jelita grubego o długości 12-15 cm. Odcinek górny odbytnicy, noszący nazwę części miedniczej, jest położony w miednicy małej, zaś odcinek dolny stanowi część odbytową. Granicą obu części jest miejsce, w którym odbytnica przechodzi między włóknami mięśnia dźwigacza odbytu.

Ściana odbytnicy, podobnie jak ściany jelit, składa się z 3 warstw: błony zewnętrznej, błony mięśniowej i błony śluzowej.

Błona zewnętrzna jest utworzona częściowo przez otrzewną, a częściowo przez tkankę łączną. W tkance tej przebiegają naczynia odbytnicy oraz znajdują się węzły chłonne.

Błona mięśniowa, która jest znacznie grubsza niż w innych częściach jelita grubego, składa się z 2 warstw mięśni gładkich — warstwy podłużnej

Pozanaczymowe podawanie leków 175