skan0032

POZNANIE SPOŁECZNE ♦ 83

Postępowanie Postępowanie

asertywne nieasertywne

Sześć przykładów

H Dwanaście przykładów

Rycina 3.7

Dostępność i asertywność

Osoby, które miały znaleźć sześć przykładów własnej ascr-tywności, wykonały to zadanie bez trudu i doszły do wniosku, że są asertywne. Osoby, które miały znaleźć dwanaście przykładów ascrtywności, nie mogły zbyt łatwo wymyślić aż tylu przykładów, i doszły do wniosku, że są raczej mało asertywne (zob. lewa strona wykresu). Podobne wyniki uzyskano wśród osób, które miały wymyślić sześć bądź dwanaście przykładów własnej nicasertywności (zob. prawa strona wykresu). Wyniki te wskazują, że ludzie często opierają swoje sądy na dostępności, czyli łatwości przypominania sobie informacji.

(Według Schwartz i in.. 1991)

Heurystyką

reprezentatywności

Skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu czegoś na podstawie jego podobieństwa do typowego przypadku.

heurystyką dostępności. AIP od razu przyszła mu na myśl, ułatwiając diagnozę, ponieważ doktor Marion niedawno o niej czytał. Choć tym razem użycie heury-styki dostępności miało pomyślny skutek, łatwo można sobie wyobrazić jej niekorzystne konsekwencje. Jak mówi doktor Marion, „lekarze są tacy jak wszyscy ludzie. Chodzimy do kina, oglądamy telewizję, czytamy gazety i powieści. Jeśli zdarzy nam się pacjent z objawami rzadkiej choroby, którą pokazywano ubiegłego wieczora w »filmie tygodnia«, to prawdopodobnie weźmiemy ją pod uwagę przy stawianiu diagnozy” (tamże). Masz szczęście, jeżeli twoja choroba była tematem akurat wczorajszego filmu. Gorzej, jeśli twoje dolegliwości nie są dostępne w pamięci lekarza, jak to było w przypadku kilkunastu lekarzy, którzy wcześniej badali Nicole.

Czy ludzie posługują się heurystyką dostępności, formułując sądy dotyczące własnej osoby? Mogłoby się wydawać, że doskonale znamy siebie, wiemy na przykład, czy jesteśmy asertywni, a jednak czasami brakuje nam wyraźnych schematów własnych cech (Markus, 1977). W takich sytuacjach możemy siebie osądzać na podstawie tego, jak łatwo potrafimy znaleźć przykłady pewnych zachowań. Aby się przekonać, czy jest tak naprawdę, badacze przeprowadzili pomysłowy eksperyment, w którym uczestnicy łatwiej lub trudniej przypominali sobie przykłady własnych zachowań (Schwarz i in., 1991). W jednej wersji poproszono ich, aby pomyśleli o sześciu różnych sytuacjach, w których zachowali się asertywnie. Większość bez trudu przypomniała sobie, jak odprawili natarczywych sprzedawców lub upomnieli się o własne prawa. W drugiej wersji uczestnicy eksperymentu mieli pomyśleć o dwunastu sytuacjach, w których zachowali się asertywnie. W tej grupie trzeba było większego wysiłku, aby znaleźć aż tyle przykładów. Następnie poproszono wszystkich uczestników o ocenę własnej asertywności.

W eksperymencie chodziło o odpowiedź, czy ludzie wykorzystują heurystykę dostępności (łatwość, z jaką przychodzą im na myśl odpowiednie przykłady) do wnioskowania o tym, w jakim stopniu są asertywni. Lewa strona ryciny 3.7 potwierdza tę hipotezę. Osoby, które miały podać sześć przykładów, uważały, że są dość asertywne, ponieważ znalezienie sześciu przykładów nie sprawiło im trudności („To proste. Myślę, że jestem całkiem asertywny”). Osoby, które miały znaleźć dwanaście przykładów, oceniały się jako raczej mało asertywne, ponieważ trudno im było znaleźć aż tyle przykładów („Hmm, to trudne. Zdaje się, że nie jestem zbyt asertywny”). Inną grupę poproszono o wymyślenie sześciu lub dwunastu przykładów własnej nicasertywności i uzyskano podobne wyniki. Ci, którzy mieli znaleźć sześć przykładów, oceniali się jako stosunkowo nieasertywni (zob. ryc. 3.7). Krótko mówiąc, ludzie posługują się heurystyką dostępności — łatwością przypominania sobie przykładów — kiedy osądzają siebie i innych.

Jak podobne jest A do B? Heurystyką reprezentatywności Wyobraź sobie, że jesteś studentem uniwersytetu stanowego w Nowym Jorku. Pewnego dnia na zebraniu stowarzyszenia studenckiego poznajesz Briana. Brian jest opalonym blondynem, wydaje się bardzo pogodny i lubi chodzić na plażę. Jak myślisz, z jakiego stanu pochodzi? Ponieważ pasuje do stereotypu Kalifornijczyka, możesz przypuszczać, że pochodzi z Kalifornii. Jeśli tak sądzisz, to posługujesz się heurystyką reprezentatywności, która jest skrótem myślowym używanym do klasyfikowania czegoś na podstawie podobieństwa do typowego przypadku, na przykład podobieństwa Briana do twojego wyobrażenia o Kalifomijczykach (Gi-lovich, Savitsky, 2002; Kahneman.

Tversky, 1973; Kahneman, Frederick,

2002; Tversky, Kahneman, 1974).