WSP J POLN230

TEKST

TERESA DOBRZYŃSKA

Pojęcie tekstu. - Zdanie w tekście. - Tekst - całościowy komunikat. - Mechanizmy spójności tekstu. - Typy tekstów i gatunki mowy. - Tekst jako przedmiot badań różnych dyscyplin naukowych. - Bibliografia

Pojęcie tekstu

Termin tekst kojarzy się powszechnie z przekazami pisanymi. Gdy myśli się o komunikatach ustnych, nasuwa się raczej określenie wypowiedź. W teorii tekstu oba te terminy używane bywają wymiennie. Ale istnieje też dążność do odróżniama tego, co ogólne i typowe (wówczas stosowany jest termin tekst), od tego, co konkretne, jednostkowa, co jest egzemplarzem danego typu (w tym odniesieniu mówi się o wypowiedzi). A więc wypowiedź to pewien określony tekst, przekazywany przez określoną osobę w danym akcie komunikacji.

W potocznym użyciu słowem tekst określa się także takie ciągi wyrażeń językowych, które są fragmentami pełnej wypowiedzi, np. mówić można o „tekście utrwalonym na skrawku papirusu”. W teorii tekstu termin ten oznacza z reguły wypowiedzi całościowa, traktowane jako pełny wyraz intencji komunikacyjnej mówiącego. Jest to więc zamknięty układ znaczący -układ, którego elementy poddane są określonemu uporządkowaniu. Jego całościowy sens zależy od tego, gdzie usytuow^ane zostały granice komunikatu i jakie wewnętrzne relacje wiążą jego poszczególne elementy składowe. W konkretnych wypowiedziach sens jest też determinowany przez różne czynniki pragmatyczne.

Definicje tekstu uwydatniają dwie wdasności tej złożonej jednostki językowej. Według jednych definicji tekstem jest uporządkowany zbiór wyrażeń wzajemnie powiązanych; zanik tych powiązań wskazuje na granice tekstu. Inne - objaśniają zjawisko tekstu bez odwoływania się do wskaźników