WSP J POLN254240

Zmiana funkcji polszczyzny o rola języka kraju osiedlenia

565

mieckiej z ziem zachodnich i północnych. Lata 1950- 19S0 to okres zamkniętych granic. Istotny w skali społecznej ubytek ludności w tych latach spowodowany był jedynie polityczną emigracją po marcu 1968 r., a przede wszystkim wyjazdami do RFN w ramach tzw. łączenia rodzin (ubytek ten wyniósł około 600 tys. osób, co wobec powrotu - po roku 1956 - około 300 tys. repatriantów ze Związku Radzieckiego dało ostateczny ubytek ludnościowy lat 1950-1980 w liczbie 300 tys. osób). Natomiast emigrację po roku 1980 szacuje się na ponad 1 min osób. W sumie więc strata migracyjna okresu PRL przekracza 1,3 min osób, jest więc większa niż ubytek lat międzywojennych.

Jeszcze trudniej ustalić liczbę mówiących obecnie po polsku za granicą, toteż oceny bywają tu krańcowo rozbieżne, np. Encyklopedia wiedzy o języku polskim z 1978 r. szacuje tę liczbę na mniej więcej 10 min osób, podczas gdy francuskie wydawnictwo encyklopedyczne Les langues du monde z r. 1952 zaledwie na niewiele ponad 3,5 min. Trudności w tym względzie wynikają zarówno z niejednolitego traktowania spraw języka i poczucia przynależności etnicznej w wydawnictwach statystycznych rożnych państw, jak i ze złożoności samej problematyki zachowania języka ojczystego w środowiskach emigracyjnych: w grę wchodzi tu wiele parametrów socjolingwistycznych, które w różnych wypadkach mogą przyjmować bardzo różne wartości.

Zmiana funkcji polszczyzny a rola języka kraju osiedlenia

W kraju polszczyzna (język ogolny lub odmiana dialektalna) jako język ojczysty jest narzędziem komunikacji we wszystkich sytuacjach, jedynym narzędziem pełnego wyrażania osobowości każdego swego użytkownika, narzędziem nazywającym i porządkującym całość doświadczenia ludzkiego, środkiem tworzenia i przekazywania kultury ogólnonarodowej i regionalnej - jest więc narzędziem niezbędnym człowiekowi do życia w społeczeństwie. Skutkiem decyzji o wyjeździe z Polski jest znalezienie się w innym otoczeniu, w którym wszystkie te funkcje pełni język (lub języki) kraju osiedlenia. W tej sytuacji dochodzi do nieuniknionej konkurencji języka polskiego i języka (lub języków) kraju osiedlenia.

Prędzej czy później polszczyzna przestaje być jedynym narzędziem komunikacji we wszystkich sytuacjach. Tempo tego procesu utraty monopolu komunikacyjnego polszczyzny zależy od wielu czynników, przede wszystkim od formy osadnictwa (w rozproszeniu czy w dużych skupiskach polo-