Zarz Ryz Finans R17R0

520 Zarządzanie ryzykiem finansowym

Ekspozycja

Banki mają do czynienia z ryzykiem kredytowym zwykle w związku z udzielonymi pożyczkami. Ekspozycja banku w takim wypadku jest po prostu równa kwocie, która „wyszła z banku”, pomniejszonej o ewentualne dokonane już spłaty głównej należności. W przypadku jednak instrumentów służących do zarządzania ryzykiem sprawy nie przedstawiają się tak prosto¹⁰: w każdej chwili bank wystawia na ryzyko nie tylko bieżącą wartość instrumentu, ale także potencjalną zmianę tej wartości. Przy obliczaniu ekspozycji trzeba również uwzględnić fakt, że ekspozycja zmienia się w ciągu okresu ważności transakcji. Co więcej, bank musi uwzględnić dwie miary ekspozycji - ekspozycję maksymalną i oczekiwaną.

Ekspozycja bieżąca i oczekiwana

Jako przykład transakcji służącej do zarządzania ryzykiem rozważmy swap procentowy. Ilustracja 17.1 pokazuje, w jaki sposób wartość swapu zmienia się wraz ze zmianą pierwotnych stóp procentowych. Część (a) przedstawia charakterystykę wartości kontraktu dla strony płacącej według stałej stopy: gdy stopy procentowe rosną, oczekiwana wartość bieżąca strumieni gotówki napływających zaczyna przekraczać wartość bieżącą strumieni odpływających, toteż wartość swapu staje się dodatnia; jeśli jednak stopy spadają, wartość swapu dla strony płacącej według stopy stałej zaczyna być ujemna. Część (b) rysunku przedstawia odwrotną sytuację - wartość swapu dla tej strony kontraktu, która otrzymuje płatności według stopy stałej, a sama płaci według zmiennej.

Bieżący koszt zastąpienia swapu - czyli bieżącą ekspozycję w swapie - uzyskujemy bezpośrednio z wartości rynkowej kontraktu. Część (b) ilustracji 17.1 pokazuje, że gdyby stopy spadły od chwili zawarcia kontraktu, odmowa zapłaty ze strony kontrahenta nie spowodowałaby straty, gdyż w tej sytuacji stroną wypłacającą pieniądze jest ten, kto płaci według stopy stałej. Odmowa zapłaty ze strony kontrahenta grozi mu jedynie wówczas, gdy stopy procentowe rosną.

Tak więc w tej konkretnej transakcji bieżący koszt zastąpienia kontrahenta swapu jest określony przez dodatnią wartość rynkową kontraktu, co pokazuje ilustracja 17.2.

Choć wartość rynkowa - bieżący koszt zastąpienia - jest elementem istotnym, sama w sobie nie odzwierciedla dokładnie ryzyka kredytowego. Jak za-

¹⁰ W istocie sprawy nie wyglądają tak prosto również w przypadku tradycyjnych produktów bankowych. Ekspozycja banku w związku z transakcją w rodzaju wspierającej linii kredytowej nie jest równa ani całkowitej wielkości zaangażowania, ani też samej tylko kwocie zaangażowanej do danego momentu. Kwota ryzykowana przez bank znajduje się gdzieś pomiędzy tymi dwiema wartościami - pytanie brzmi: gdzie?