CCF20090831165

306 Rozum obserwujący

’ i ich jednością w ramach tej samoistności, jednością, w której te samoistne elementy zanikają — mieliśmy do czynienia również w^r pojęciu celowości.

[fi. Postać tego, co organiczne]

[i. Właściwości organiczne i systemy organiczne] Należałoby teraz przyjrzeć się temu, jaką postać ma to, co wewnętrzne, i to, co zewnętrzne, w swoim bycie. Strona wewnętrzna musi jako taka posiadać również byt zewnętrzny oraz postać taką, jak strona zewnętrzna jako taka. Strona wewnętrzna jest bowiem przedmiotem, tzn. zostaje założona i ustanowiona jako taka, która posiada byt i istnieje dla obserwacji.

Organiczna substancja, jako substancja wewnętrzna ²⁰⁰ jest prostą duszą ¹ albo czystym pojęciem celu, albo ogólnością., która dzieląc się [na poszczególne momenty] pozostaje nadal ogólną płynnością i która dlatego w swym bycie występuje jako działanie, czyli jako ruch . rzeczywistości zanikającej. Strona zewnętrzna natomiast, w przeciwstawieniu do owej strony wewnętrznej istniejącej, polega, na spokojnym bycie istoty organicznej ². Prawo, jako stosunek tak pojętej strony wewnętrznej do tak pojętej strony zewnętrznej, wyraża więc swoją treść w dwojaki sposób: raz przez wyszczególnienie momentów ogólnych, czyli prostych istotności, a raz przez opis istotności urzeczywistnionej, czyli ukształtowanej postaci. Pierwszymi prostymi właściwościami organicz-

nymi — bo i tak można je nazwać — są: wrażliwość, pobudliwość i zdolność reprodukcyjna. Właściwości te —■ a przynajmniej dwie pierwsze — zdają się dotyczyć nie organizmu w ogóle, lecz tylko organizmu zwierzęcego. Ale organizm wegetatywny wyraża przecież w istocie rzeczy tylko proste pojęcie organizmu, które nie rozwija swych poszczególnych momentów. Toteż jeżeli momenty te mają być dostępne dla obserwacji, musimy trzymać się takiego organizmu, który ukazuje rozwinięte istnienie wszystkich swoich momentów. .

Jeśli chodzi o wyżej wymienione właściwości jako takie, to wynikają one bezpośrednio z pojęcia organizmu jako celu własnego. Wrażliwość wyraża bowiem w ogóle proste pojęcie skierowanej ku sobie refleksji organicznej, czyli ogólną płynność organizmu³. Pobudliwość wyraża elastyczność organizmu, jego zdolność do tego, by w swym skierowaniu się ku sobie zachowywać się także w sposób reagujący; wyraża ona również pewne urzeczywistnienie przeciwstawne owej poprzedniej pasywności spokojnego bytu w sobie (Insichsein) ⁴, urzeczywistnienie, w którym poprzedni abstrakcyjny byt dla siebie — staje się bytem dla kogoś innego ⁵. ność reprodukcyjna wreszcie oznacza czynność całego organizmu refleksyjnie ku sobie skierowanego, jego dzia-

1

Hegel określa duszę jako „ogólną immaterialność przyrody, jako jej prostą idealne życie" (Enzykl. §389).

2

Organizm jest z jednej strony, od wewnątrz, procesem „ruchem rzeczywistości zanikającej", a z drugiej pewną trwaią postacią, formą, „spokojnym bytem istoty organicznej".

3

Organizm został przedtem (str. 295—6) określony jako „absolutna płynność, w jakiej rozpływa się okreśłoność, która mogłaby sprawić, że byłby on czymś tylko dla kogoś innego" (tzn. czymś nieorganicznym) oraz jako istota, gdzie „wszystkie określoności, dzięki którym jest ona otwarta dla czegoś, co inne, są podporządkowane prostej jedni organicznej¹'. — To właśnie roztapianie się wszystkich określoności i. ich podporządkowanie się prostej jedni organicznej wyraża wrażliwość.

4

Tym poprzednim pasywnym bytem w sobie jest wrażliwość.

5

Reagowanie jest bowiem odnoszeniem się do tego, co inne, wskutek czego to, co reaguje, staje się czymś dła kogoś innego.